15 sierpnia 1920 r. w wyniku skupienia w Grudziądzu wszystkich ówczesnych ośrodków szkolenia kawalerii powstał jeden centralny ośrodek szkolenia tego rodzaju broni, który pod różnymi nazwami, funkcjonował nieprzerwanie do końca sierpnia 1939 r.

Z powyższego powodu w grudziądzkim garnizonie można było spotkać barwy wszystkich pułków tego rodzaju broni. Nie było drugiego takiego miasta w Polsce. To właśnie kawalerzyści, choć w stosunku do oddziałów innych rodzajów broni stacjonujących w Grudziądzu nie było ich najwięcej, nadawali ton miastu i dlatego zyskało ono miano stolicy kawalerii polskiej. Do grudziądzkiego Centrum przylgnęła nazwa „Alma Mater Equitum” – i słusznie, bo przez tę uczelnię wojskową przeszły nie tylko młode roczniki oficerów służby stałej i podchorążowie rezerwy, ale prawie wszyscy oficerowie kawalerii starszych roczników. Jedynie Szkoła Podchorążych dla Podoficerów w Bydgoszczy przygotowująca na podporuczników, obok piechurów i artylerzystów także kawalerzystów, była niezależna od Centrum Wyszkolenia Kawalerii. Ale i tamtejsi absolwenci często trafiali do Grudziądza na różne kursy doskonalące i specjalistyczne.

Żaden rodzaj broni Wojska Polskiego nie pozostawił po sobie tylu szkolnych wspomnień, co kawalerzyści. Wszyscy piszący o swojej „grudziądzkiej” przeszłości, mimo że podkreślali jak ciężką służbą był ten okres szkolny, to jednak nie skarżyli się na to. Z dumą zaznaczali, że dane im było być uczniami tych szkół.

Przez cały okres istnienia Centrum zmieniały się formy organizacyjne oraz programy szkolenia. Szukano i próbowano najlepszych form, metod i systemów nie tylko dla samych szkół, ale także dla całej kawalerii polskiej, ponieważ absolwenci Grudziądza idąc do swoich pułków kawalerii byli nośnikami wszystkich nowinek wiedzy kawaleryjskiej.

Grudziądzkie szkoły przygotowały podczas swego istnienia ponad 1000 oficerów służby stałej i ponad 3000 podchorążych rezerwy kawalerii, spośród których część została po zaliczeniu wymaganych ćwiczeń, oficerami rezerwy. Ta liczba oficerów była wystarczająca do obsadzenia w momencie mobilizacji w 1939 r. wszystkich stanowisk we wszystkich oddziałach kawalerii.

Idea utworzenia jednego centralnego ośrodka wyszkoleniowego jazdy pojawiła się w lutym 1920 r. Jednak dopiero 15 sierpnia 1920 r. rozkazem Ministerstwa Spraw Wojskowych utworzono Centralną Szkołę Jazdy w Grudziądzu. Jej pierwszym komendantem został senior polskiego szkolnictwa kawaleryjskiego, dotychczasowy dowódca Centralnego Obozu Szkół Podoficerskich Jazdy, płk Stefan de Castenedolo Kasprzycki. Początkowo prowadzono wojenne kursy podchorążych. 1 lutego 1921 r. uruchomiono pierwszy Kurs Doszkolenia Młodszych Oficerów Kawalerii, a 1 grudnia 1922 r. utworzono Oficerską Szkołę Jazdy z dwuletnim programem kształcenia. 10 kwietnia 1923 r. Centralna Szkoła Jazdy otrzymała nazwę Centralna Szkoła Kawalerii, mimo że formalnej zmiany terminu „jazda” na „kawaleria” dokonano dopiero w kwietniu 1924 r. Szkoła stanowiła samodzielną jednostkę na prawach brygady kawalerii.

W listopadzie 1925 r. Szkołę przeformowano w Obóz Szkolny Kawalerii. Obok Oficerskiej Szkoły Kawalerii funkcjonowały: kurs oficerów sztabowych kawalerii, kurs dowódców szwadronów, kurs oficerów służby weterynaryjnej, kurs oficerski instruktorów jazdy konnej oraz kurs podoficerski instruktorów jazdy konnej. W lipcu 1926 r. władze wojskowe podjęły decyzję o zmianie systemu szkolenia podchorążych rezerwy kawalerii. Zlikwidowano wówczas szkoły podchorążych rezerwy kawalerii funkcjonujące w ramach szwadronów szkolnych przy dywizjach kawalerii. W to miejsce utworzono Szkołę Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Obozie Szkolnym Kawalerii.

30 kwietnia 1927 r. gen. dyw. Stefan Kasprzycki przeszedł w stan spoczynku. 1 lipca 1927 r. nowym komendantem Obozu Szkolnego Kawalerii został wyznaczony dotychczasowy dowódca 1. Pułku Ułanów Krechowieckich, płk Zygmunt Podhorski.

8 maja 1928 r. władze wojskowe nakazały przeformować Obóz Szkolny Kawalerii w Centrum Wyszkolenia Kawalerii, w skład którego wchodziły: komenda Centrum, kwatermistrzostwo, Szkoła Podchorążych Kawalerii (dawna Oficerska Szkoła Kawalerii), Szkoła Podchorążych Rezerwy Kawalerii, kursy oficerskie (kurs oficerów sztabowych kawalerii, kurs dowódców szwadronów, kurs oficerów samochodów pancernych oraz kurs oficerów weterynarii), kursy jazdy konnej (oficerskie – instruktorów, podoficerskie – ujeżdżaczy) oraz szwadron gospodarczy. Na początku września 1930 r., w celu skupienia całego szkolnictwa kawaleryjskiego w jednym ośrodku, Szkołę Podoficerów Zawodowych Kawalerii przeniesiono z Jaworowa do Grudziądza włączając w skład Centrum. Od 1932 r. Centrum Wyszkolenia Kawalerii stanowiło także ośrodek naukowo-badawczy prowadzący doświadczenia w zakresie taktyki, wyszkolenia, wyposażenia kawalerii oraz jazdy konnej i ujeżdżenia koni.

Na początku sierpnia 1935 r. stanowisko komendanta Centrum zdał płk Zygmunt Podhorski wyznaczony na dowódcę 13. Brygady Kawalerii, a objął dotychczasowy dowódca 2. Pułku Ułanów Grochowskich, płk dypl. Józef Smoleński.

Z końcem 1938 r., wraz z rozformowaniem Szkoły Podchorążych dla Podoficerów w Bydgoszczy, dokonała się pełna integracja kawaleryjskiego szkolnictwa wojskowego w ramach Centrum Wyszkolenia Kawalerii. Jednocześnie w listopadzie 1938 r. nastąpiła zmiana na stanowisku komendanta Centrum. Komendę od płk. dypl. Józefa Smoleńskiego przejął dotychczasowy dowódca 9. Pułku Ułanów Małopolskich płk Tadeusz Komorowski.

 

płk dr hab. prof. Akademii Obrony Narodowej Juliusz S. Tym