INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Adam Bratysław Słomczyński  

 
 
1903-09-12 - 1980-08-31
Biogram został opublikowany w latach 1997-1998 w XXXVIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Słomczyński Adam Bratysław (1903–1980), archiwista, historyk, varsavianista. Ur. 12 IX w Kleczewie w pow. słupeckim, był synem Józefa, notariusza w Kleczewie, potem sędziego i wiceprezesa Sądu Okręgowego w Siedlcach, i Janiny z Piętków.

W l. 1914–17 S. uczył się w Gimnazjum im. Stanisława Staszica w Warszawie, a następnie w Gimnazjum im. Stanisława Żółkiewskiego w Siedlcach, gdzie w czerwcu 1923 zdał maturę. W r. 1920 wziął udział w wojnie polsko-sowieckiej w 222. pp Armii Ochotniczej. W l. 1923–5 uczęszczał na Wydz. Prawa Uniw. Warsz., a także przez rok kształcił się na aktora w Instytucie Reduty w Warszawie. Później przez ponad rok był urzędnikiem Wydz. Statystycznego Magistratu m. st. Warszawy. W l. 1927–9 studiował historię na Wydz. Humanistycznym Uniw. Warsz. W czasie studiów działał w Bratniej Pomocy Studentów Uniw. Warsz., w Akademickim Kole Polskiej Macierzy Szkolnej i w Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej. Od maja 1928 do czerwca 1934 był opiekunem sal muzealnych, oprowadzającym wycieczki, a w końcu kasjerem biletów do Muz. Narodowego w Warszawie. Następnie do sierpnia 1944 był pomocnikiem archiwisty, a potem adiunktem Arch. Miejskiego m. st. Warszawy. W l. 1935–6 przeszedł kurs archiwalny zorganizowany przez Arch. Akt Dawnych w Warszawie. Współpracował przy skontrum zbiorów Arch. Miejskiego, brał udział w brakowaniu, porządkowaniu oraz egzekwowaniu akt wypożyczonych z Archiwum i przyczynił się do przekształcenia składnicy akt, jaką było Archiwum, w placówkę naukową. Wraz z dyrektorem Archiwum Adamem Englertem uczestniczył w naradach koordynacyjnych, dotyczących przebudowy i wyposażenia Arsenału, przydzielonego Archiwum na siedzibę. W l. 1938–9 kierował, w ramach pracy archiwalnej, zespołem zbierającym materiały do bibliografii Warszawy i wraz z Eugeniuszem Szwankowskim opracował wstęp do tej pracy; materiały te spaliły się w r. 1944. W l. 1937–9 był sekretarzem sekcji Historii Warszawy i Mazowsza Tow. Miłośników Historii; współpracował także ze Związkiem Propagandy Turystycznej m. st. Warszawy, oprowadzając wycieczki po Warszawie i wykładając na kursach dla przewodników.

Podczas oblężenia Warszawy we wrześniu 1939, w związku ze skierowaniem A. Englerta do Komendy Cywilnej Obrony Przeciwlotniczej, na polecenie prezydenta Stefana Starzyńskiego, S. pełnił obowiązki dyrektora Archiwum i zamieszkał w Arsenale. W pierwszych miesiącach okupacji niemieckiej zajmował się głównie sprawami gospodarczymi i administracyjnymi Archiwum, a zwłaszcza remontem gmachu, uszkodzonego w czasie bombardowania miasta. Brał też udział w zabezpieczaniu i przejmowaniu akt od warszawskich instytucji i placówek społecznych likwidowanych przez Niemców. Od r. 1940 Arch. Miejskie było miejscem konspiracyjnego przechowywania akt Wojskowego Biura Historycznego, Delegatury Rządu na Kraj i Polskich Socjalistów, później Robotniczej Partii Polskich Socjalistów, egzemplarzy podziemnej prasy warszawskiej i prowincjonalnej różnych kierunków politycznych, a także fotografii, dokumentujących zbrodnie niemieckie w Polsce. Od połowy r. 1942 S. został wciągnięty do pracy przy tym zbiorze, a po aresztowaniu A. Englerta w kwietniu 1943 został jego kierownikiem i opiekunem. Zbiór ten uległ zniszczeniu wraz z całym archiwum, spalonym przez Niemców w listopadzie 1944. W czasie powstania 1944 r. S. do 22 VIII przebywał wraz z rodziną w Arsenale i opuścił go na polecenie dowódcy kwaterującego tam oddziału Armii Krajowej (AK). Ciężko ranny 28 VIII, przebywał w szpitalu powstańczym przy ul. Miodowej 23, a po zajęciu Starego Miasta przez Niemców był ewakuowany kolejno do szpitala na Płockiej i Szpitala św. Stanisława. Następnie udało mu się wraz z żoną przedostać do Milanówka, skąd w końcu października został przewieziony do Rawy Mazowieckiej.

Do Warszawy S. powrócił 1 II 1945. W związku ze spaleniem zbiorów Arch. Miejskiego złożył 19 II wiceprezydentowi Warszawy Władysławowi Czernemu pismo z obszernym projektem reaktywowania tej instytucji. W początku kwietnia t.r. został mianowany zastępcą dyrektora Archiwum m. st. Warszawy. Przyczynił się w znacznym stopniu do stworzenia od nowa tej placówki. Zajmował się przede wszystkim akcją rewindykacyjną i gromadzeniem materiałów zastępczych, takich jak zbiory biblioteczne, plany miasta, wycinki prasowe, fotografie, relacje i wspomnienia pracowników miejskich i warszawiaków. W końcu czerwca 1947 otrzymał polecenie, aby równolegle z pracą archiwalną zająć się tworzeniem Muz. m. st. Warszawy. Obie instytucje działały w tym samym prowizorycznym lokalu przy Marszałkowskiej 8.

W l. 1945–9 S. opublikował dwie broszury O dawnym i odnowionym Archiwum m. st. Warszawy (W. 1945) i Muzeum m. stoł. Warszawy na Rynku Starego Miasta (W. 1948), liczne artykuły związane z działalnością Archiwum i Muz. Miejskiego, a także o tematyce varsavianistycznej w czasopismach: „Pracownik Stolicy”, „Skarpa Warszawska”, „Stolica”, „Życie Warszawy”. Ogłoszone w „Stolicy” (pod pseud. Przechodzień 3361) wspomnienie Wrażenia z ghetta (1947 nr 38–9) zostało wyróżnione w konkursie tego czasopisma. W grudniu 1949 został dyrektorem Muz. m. st. Warszawy i zrezygnował z pracy w Archiwum. Całą energię poświęcił budowie siedziby, gromadzeniu eksponatów i tworzeniu warsztatu pracy naukowej Muzeum. W okresie kierowania Muzeum przez S-ego przeniosło się ono do nowej siedziby w kamienicy «Pod Murzynkiem» na Rynku Starego Miasta oraz zostało upaństwowione i połączone z Muz. Pracy i Rozwoju Społecznego. W grudniu 1950, w wyniku konfliktu z władzami, zrezygnował z funkcji dyrektora Muzeum. Brał udział w organizacji wystawy «Odbudowa Starego Miasta» otwartej w Muz. Historycznym m. st. Warszawy w lipcu 1952. Od marca 1951 do czerwca 1952 był S. kierownikiem wydz. w Dziale Propagandy i Wydawnictw Zarządu Głównego Polskiego Tow. Turystyczno-Krajoznawczego (PTTK), od lipca 1952 do czerwca 1955 sekretarzem Komisji Wydawniczej, a następnie do maja 1957 starszym inspektorem propagandy i wydawnictw w Dziale Propagandowo-Krajoznawczym PTTK. Opublikował kilka przewodników: Ciechocinek (W. 1953, Wyd. 4 Kr. 1971), Kaszubskim szlakiem (W. 1955), Nałęczów (W. 1955, Wyd. 2 W. 1958) oraz liczne artykuły i noty z zakresu krajoznawstwa i varsavianistyki. W l. 1955–6 był konsultantem oświatowych filmów krajoznawczych. W lutym 1956 został przewodniczącym Rady Programowej wydawnictwa «Sport i Turystyka» w Warszawie. Otrzymał członkostwo honorowe PTTK i współpracował z tym towarzystwem do końca życia; był m. in. współredaktorem wydawnictwa „Pamiętnik jubileuszowy. W 50. rocznicę założenia Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego 1906–1956” (W. 1958), a w l. 1960–65 przewodniczącym Komisji Turystyki Pieszej. Brał udział w zebraniach i przygotowaniu publikacji Pracowni Dziejów Warszawy IH PAN. Od czerwca 1957 do emerytury, na którą przeszedł w końcu r. 1968, był kustoszem Arch. Państwowego m. st. Warszawy (dawne Arch. Miejskie).

Pod koniec życia opublikował S. kilka większych prac: artykuł biograficzny Aleksander Wejnert 1809–1879, historyk, archiwista Warszawy („Roczn. Warsz.” T. 5: 1964 i nadb.), W warszawskim Arsenale. Wspomnienia archiwisty miejskiego 1939–1951 (W. 1971), Dom ks. Boduena 1935–1945 (W. 1975), zawierający obszerny wstęp omawiający historię zakładu oraz jego dzieje okupacyjne, opracowane przez S-ego na podstawie relacji żony Heleny, Warszawskie to i owo (W. 1978, Wyd. 2, W. 1997) oraz wydane pośmiertnie Wspominki archiwisty Warszawy w książce „Wspomnienia o Stefanie Starzyńskim” (W. 1982). S. uczestniczył w redagowaniu pracy „Cywilna obrona Warszawy we wrześniu 1939” (W. 1964), a w l. 1965–8 był konsultantem wydawnictwa „Walka o dobra kultury. Warszawa 1939–1945” (W. 1970, w której w t. 1 zamieścił pracę W warszawskim Arsenale. Wspomnienie archiwisty m. st. Warszawy 1939–1945). Udzielał się w Społecznym Komitecie Pamięci Stefana Starzyńskiego (budowa symbolicznego pomnika na cmentarzu Powązkowskim), w Warszawskiej Komisji do Spraw Upamiętnienia Miejsc Walki i Męczeństwa, w Tow. Przyjaciół Warszawy, a zwłaszcza w jego oddziale «Ochota», gdzie był członkiem zarządu. Należał do Związku Literatów Polskich. Zmarł 31 VIII 1980 w Warszawie i pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kw. 157–I–7/8). Odznaczony był m. in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotą «Syrenką», odznakami PTTK i Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki oraz odznaką «Za zasługi dla archiwistyki».

S. był dwukrotnie żonaty: z Heleną z Witkowskich (ślub w r. 1931) (zob. Helena Słomczyńska), a po jej śmierci w r. 1971, z Reginą z Makowskich, 1.v. Witkowską (ślub w r. 1975), inżynierem architektem. Z pierwszą żoną miał syna Marka «Bimbo» (1934–1944), najmłodszego sanitariusza oddziału AK «Chrobry I», który zginął w czasie powstania warszawskiego.

W Arch. Państwowym m. st. Warszawy znajdują się rękopisy nie wydanych prac S-ego, m. in. Warszawa w l. 1915–39 i Aleksander Janowski jako pisarz.

 

Bibliografia turystyki polskiej, Kr. 1969–70 I–II; Bibliogr. Warszawy 1944–1954; Encyklopedia Warszawy, W. 1994; Słownik biograficzny archiwistów polskich, W. 1988 I (H. Szwankowska); Cmentarz Powązkowski w Warszawie, W. 1984; – Durko J., Lata pięćdziesiąte, w: Almanach muzealny, W. 1997 I; Mazur G., Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK 1939–1945, W. 1987; Mieroszewicz E., Adam Słomczyński, „Ziemia” 1981 s. 337–41 (fot.); Muzeum Historyczne Warszawy, W. 1973 s. 42, 234; Ney-Krwawicz M., Komenda Główna Armii Krajowej 1939–1945, W. 1990; Pielasińska E., Adam Słomczyński 1903–1980, „Archiwista” R. 16: 1980 nr 4 s. 39–40; Szwankowska H., Adam Słomczyński (12 IX 1903 – 31 VIII 1980), „Kron. Warszawy” 1983 nr 1 s. 153–60 (fot.); Z dziejów książek i bibliotek w Warszawie, W. 1961; – Brzozowska H., Nasza dziwna grupa ZWZ-AK, Kr. 1993; – „Tyg. Powsz.” 1981 nr 15; „Życie Warszawy” 1961 nr 117 (fot.); Nekrologi z r. 1980: „Roczn. Liter.” s. 751, „Stolica” nr 45–6, „Ziemia” s. 385, „Życie Warszawy” nr 206, 211, 214, 216–17; – AP w W.: Teczka akt personalnych nr 99; Arch. Uniw. Warsz.: Akta studenckie nr 14607; Muz. Narod. w W.: Akta personalne S-ego; Paraf. św. Aleksandra w W.: Akt ur. S-ego nr 1904/758.

Stanisław Konarski

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
Partner ms-warszawa.png
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 
 

Roman Niewiarowicz

1902-01-15 - 1972-07-22
aktor teatralny
 

Adam Krzeptowski

1898-07-17 - 1961-02-12
fotograf
 

Jerzy Ryszard Szacki

1929-02-06 - 2016-11-25
socjolog
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Marian Piotr Sokołowski

1894-02-22 - 1939-01-18
botanik
 

Tadeusz Rittner

1873-05-31 - 1921-06-19
pisarz
 

Tadeusz Szczęsny

1913-10-29 - 1991-09-25
księgarz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.