Podhorski Adam h. Brodzic odmienny (2 poł. XVIII w.), poseł na sejm grodzieński 1793 r. Należał do rodu wywodzącego się od kniazia Hrehorego Podhorskiego, ponoć spokrewnionego z Rurykowiczami, który w r. 1563 zbiegł do Polski i otrzymał od Zygmunta Augusta dobra na Wołyniu. Był synem Dominika Onufrego, star. czernihowskiego, i Salomei z Giżyckich, córki Bartłomieja, kaszt. wyszogrodzkiego (zob.). Po ojcu rościł pretensje do gruntu zwanego Uroczyskiem Warszawiec i części Cecyniówki na Wołyniu. Poza tym «od lat młodości rozwięźle żyjący, mierny posiadał majątek. W dalszym pożyciu szulerstwo za jedyną miał sobie zabawę, a zysk najpodlejszy… nieodmiennym postępków jego był celem», jak napisał o nim współczesny autor „Czasów Stanisława Augusta”. Na arenie publicznej pojawił się P. w styczniu 1793, jako konsyliarz konfederacji targowickiej województwa wołyńskiego. W czerwcu t. r. nosił tytuł szambelana, choć w spisach szambelanów nie występuje. Został posłem wołyńskim na sejm grodzieński i przystąpił do konfederacji sejmowej. Na posiedzeniach sejmowych występował wielokrotnie, zawsze w myśl zaleceń ambasadora rosyjskiego J. Sieversa, m. in. żądając usunięcia arbitrów z izby (20 VI), doradzając wyznaczenie delegacji do rozmów z Rosją i Prusami w sprawie zmiany granic (21 VI), sprzeciwiając się projektowi wysłania noty protestacyjnej do Sieversa w sprawię aresztowania posłów (2 i 3 VII). Dn. 9 VIII wszedł do komisji «do przejrzenia tabeli stanu wojska i tabeli kas korpusów podanych przez hetmanów».

P. należał, wraz z Florianem Drewnowskim, Tadeuszem Włodkiem i in., do niewielkiej grupy posłów tworzących stronnictwo rezydenta pruskiego, H. L. Buchholtza. Podobno za 800 dukatów dał się nakłonić posłowi pruskiemu do przedstawienia sejmowi projektu traktatu z Prusami, tj. do uznania zaboru. Na sesji 27 VIII wystąpił z tym projektem, lecz oburzeni posłowie nie dali mu dojść do głosu. Zwłaszcza poseł ciechanowski Szymon Szydłowski wystąpił ostro przeciw P-emu, zarzucając mu zdradę i przekupstwo «tak w tym sejmie brzydkim, jako i w trybunałach, kiedyś był deputatem», a następnego dnia wezwał go do poddania się sądowi sejmowemu. P. szukał poparcia u króla, który radził mu salwować się ucieczką. Niefortunny podawca projektu, odebrawszy niemało szturchańców od wzburzonych posłów, a potem od zebranej publiczności, został kilkakrotnie wykrzyczany z izby, wyłączony z obrad i prawdopodobnie po 2 IX więcej się w niej nie pojawił. Projekt nazwany jego nazwiskiem, a na sesji 30 VIII włączony do noty Sieversa jako aneks, mimo ogromnych sprzeciwów został przy znanym poparciu rosyjskim uchwalony 2 IX. Jan Dembowski doniósł Ignacemu Potockiemu, że król podpisał P-emu przywilej na Order Św. Stanisława, a na śniadaniu u Sieversa 3 IX «Wilamowski z Podhorskim ledwie się za łeb wzięli, że jeden drugiemu chciał brać pierwszeństwo do wdzięczności, ale Podhorski przekonał siniakami, że rzetelnie na wzgląd zasłużył». Na P-ego, Kajetana Miączyńskiego, Józefa Ankwicza i Włodka padło podejrzenie o kradzież pieniędzy i kosztowności gen. Rautenfelda, «ale król i Sievers starają się wszelkimi sposobami godnych reprezentantów sławę i honor ocalić» (Dembowski, 2 X). W końcu, za swe «zasługi» doczekał się P. od carowej Orderu Św. Anny i ponoć starostwa w kordonie, przynoszącego dochód do 25 000 złp. Na pocz. 1794 r. P. wymieniany był jako kandydat na deputata do Trybunału Kor. z sejmiku włodzimierskiego (Dembowski). O dalszych jego losach niewiele wiadomo; powrócił na Wołyń, lecz był bojkotowany przez tamtejsze towarzystwo, a jedyna przyjmująca go rodzina podobno po każdej wizycie P-ego skrapiała próg wodą święconą. «Srebrniki grodzieńskie» i majątek przegrał w karty (K. Podwysocki).

P. miał siostrę, zamężną Pinińską, oraz braci: Bohdana, podkomorzego bracławskiego, i Antoniego, stolnika wołyńskiego. Bracia zmarli, podobnie jak i P., bezpotomnie.

Postać P-ego pojawia się w pamiętnikach z epoki, a do literatury wprowadził ją Józef Ignacy Kraszewski w „Scenach sejmowych” i „Polsce w czasie trzech rozbiorów 1772–1799” oraz Władysław Reymont w powieści „Rok 1794”.

Estreicher; Uruski; Żychliński, XIV; Wolff, Kniaziowie lit.-rus.; – Iłowajski D., Sejm grodzieński, P. 1872; Kraszewski J. I., Polska w czasie 3 rozbiorów, P. 1873–5 III; tenże, Sceny sejmowe, Grodno 1793, P. 1875; Mann Z., Stanisław August na Sejmie Ostatnim, W. 1938; Mościcki H., Dzieje porozbiorowe Litwy i Rusi, Wil. 1913; Reymont W., Rok 1794. Ostatni sejm Rzeczypospolitej, W. 1913; – [Rolle J.] Dr Antoni J., Wybór pism, Kr. 1966; Skałkowski A., Jan Henryk Dąbrowski, Kr. 1904; Smoleński W., Dionizy Mikorski, poseł wyszogrodzki, w: Studia historyczne, W. 1925; Wegner L., Sejm grodzieński ostatni, P. 1866; – Chrząszczewski A., Pamiętniki oficjalisty Potockich z Tulczyna, Wr. 1976; Ciąg dalszy summariuszu czynności konfederacji generalnej kor. targowickiej od 12 IV 1793 w Grodnie, nr 355, 402; Czasy Stanisława Augusta, w: Pamiętniki z XVIII w., P. 1867 VII; Engelhardt L. H., Pamiętniki jenerała, Wyd. Konstanty Podwysocki, P. 1873; Kołłątaj H., O ustanowieniu i upadku konstytucji polskiej 3 V 1791, Lw. 1793; tenże, Listy pisane z emigracji, P. 1872; Koźmian K., Pamiętniki, Wr. 1972; Tajna Korespondencja z Warszawy do Ignacego Potockiego 1792–1794, W. 1961; Trembicki A., Opisanie sejmu 1793. O rewolucji 1794, W. 1967; Vol. leg., X; – „Korespondent Krajowy i Zagran.” 1793 nr 71, 72, 73; – B. Czart.: rkp. 890.

Maria Czeppe