INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Aleksander Kakowski      Fragment fot. opublikowanej w 1939 roku na okładce pisma "Światowid", nr 2.
Biogram został opublikowany w latach 1964-1965 w XI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Kakowski Aleksander (1862–1938), arcybiskup metropolita warszawski, kardynał, prymas Królestwa Polskiego, członek Rady Regencyjnej. Rodzina Kakowskich, h. Kościesza, pochodzi ze wsi Kaki w pow. przasnyskim ziemi płockiej. K. ur. 5 II we wsi Dębiny w tymże powiecie. Ojciec Franciszek miał czterowłókowe gospodarstwo i trudnił się handlem leśnym, matką była Paulina z Ossowskich. W r. 1878 K. ukończył gimnazjum w Pułtusku i wstąpił do Seminarium Duchownego w Warszawie. Po ukończeniu seminarium został skierowany do Akademii Duchownej w Petersburgu. Po roku, na skutek choroby płuc, przerwał studia. Wyjechał dla poratowania zdrowia za granicę, do Mentony, po czym wstąpił na Wydział Prawny Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie. Tam, ze względu na ewentualne trudności ze strony władz carskich, używał przybranego nazwiska Długosz. Na zajęcia praktyczne uczęszczał do Szkoły Adwokatów: Lo Studio del Concilio di Trento przy Kongregacji Soborowej. Z Rzymu wysyłał K. artykuły o rzymskich uniwersytetach do „Przeglądu Katolickiego” w Warszawie. W r. 1885 K. uzyskał doktorat prawa kanonicznego, powrócił do Warszawy, 30 V 1886 r. otrzymał święcenia.

Zaledwie kilka miesięcy był wikarym. W r. 1887 zaczął wykładać prawo kanoniczne, teologię pastoralną, homiletykę i literaturę polską w Seminarium Duchownym w Warszawie. Równocześnie był sekretarzem w Sądzie Arcybiskupim, obrońcą węzła małżeńskiego i prokuratorem fiskalisem w sprawach karnych duchowieństwa. Gdy kandydatura ks. W. Szczęśniaka na stanowisko regensa seminarium nie została zatwierdzona przez rząd carski, stanowisko to objął w r. 1898 K., który pełnił tę funkcję przez 12 lat. W r. 1901 K. został kanonikiem kapituły warszawskiej, a następnie prałatem. Akademia Duchowna w Petersburgu przyznała mu doktorat teologii i w r. 1910 został K powołany na jej rektora. Był równocześnie w tejże akademii profesorem prawa kanonicznego i ogłosił w owym czasie wiele artykułów i rozpraw z zakresu ustawodawstwa kościelnego. Do takich należą: często cytowana praca Biskupa Stanisława Karnkowskiego zbiór konstytucji synodalnych (Włocławek 1912, rozszerzona odbitka z „Ateneum Kapł.” 1912), Preliminaria Kodeksu Piusa X (1912), Vademecum pro nuntiis apostolicis Poloniae (1913); współpracował także z „Podręczną Encyklopedią Kościelną”. Zapewne ugodowa postawa wobec caratu zadecydowała o wysunięciu jego kandydatury na wakującą warszawską metropolię. Kuria rzymska zgodziła się na nią tylko ze względu na groźbę rządu rosyjskiego, że w przeciwnym razie arcybiskupstwo nie zostanie obsadzone. Konsekracja nastąpiła 22 VI 1913 r. w kościele Św. Katarzyny w Petersburgu, ingres do archikatedry Św. Jana w Warszawie odbył się 14 IX t. r., do kolegiaty w Łowiczu w dwa tygodnie później.

Po wybuchu wojny w r. 1914 K., przebywający wówczas za granicą, wrócił w październiku do Warszawy przez Anglię, Skandynawię, Finlandię. Wkrótce przesłał do Rzymu obszerny memoriał o zniszczeniu kościołów na terenie metropolii i o nadużyciach popełnianych przez armię niemiecką. Z chwilą opuszczenia przez wojska rosyjskie ziem tzw. Kongresówki, a zajęcia ich przez armie niemieckie i austriackie, K. zakazał duchowieństwu wszelkiej działalności politycznej (list pasterski z 30 VII 1915); ale gdy potem część społeczeństwa przystąpiła do organizowania życia publicznego i w pierwszym rzędzie szkolnictwa, K. zalecił współdziałanie w tych pracach, zwłaszcza w radach i dozorach szkolnych. K. był pośrednio związany z Międzypartyjnym Kołem Politycznym, grupującym polityków o orientacji prorosyjskiej. Miał więc początkowo raczej negatywny stosunek do okupantów, co wyraziło się jego powściągliwą postawą wobec aktu dwóch cesarzy z 5 XI 1916 r. Stopniowo jednak postawa K-ego ulegała zmianie pod wpływem lutowych wypadków rewolucyjnych w Rosji. Świadczy o tym list pasterski z 16 IV 1917 r. utrzymany w duchu współpracy duchowieństwa z władzami. W początkach 1917 r. K. współdziałał w tworzeniu klerykalno-prawicowego Zjednoczenia Ludowego, ugodowego w stosunku do okupanta. Współdziałał przy organizowaniu Wydziału Teologicznego na Uniw. Warsz. Gdy na skutek nastrojów rewolucyjnych, płynących z Rosji, zarówno władze okupacyjne, jak i pewne grupy polskich klas posiadających dążyły do wzajemnego porozumienia, doszło 12 X 1917 r. do utworzenia trzyosobowej Rady Regencyjnej, do której (pod wpływem innych bpów: S. Zdzitowieckiego i A. J. Nowowiejskiego) wszedł K. jako przedstawiciel hierarchii kościelnej. W radzie ulegał nieraz wpływowi jej sekretarza i szefa kancelarii ks. Z. Chełmickiego. Na wniosek K-ego członkowie Rady Regencyjnej postanowili pracować honorowo, zrzekając się wyznaczonej pensji. W przełomowych dniach listopada 1918 r. K. najdłużej opierał się w łonie Rady Regencyjnej przekazaniu władzy J. Piłsudskiemu, uważając, że może ją przejąć dopiero sejm ustawodawczy. Co do stanowiska K-ego wobec Piłsudskiego to, wedle późniejszych (z 1923) wypowiedzi K-ego, widział on w Piłsudskim w r. 1918 «męża opatrznościowego», który miał uchronić Polskę przed rewolucją. W rzeczywistości jednak K. oceniał całą działalność Piłsudskiego bardzo krytycznie. K. był zawsze człowiekiem prawicy i dlatego tolerował np. udział kleru w tajnej, skrajnie prawicowej organizacji, Pogotowie Patriotów Polskich.

Dn. 28 X 1919 r. K. udzielił sakry biskupiej nuncjuszowi Achillesowi Ratti, który w trzy lata później został papieżem jako Pius XI. Dn. 15 XII 1919 r. papież Benedykt XV mianował K-ego kardynałem; K. został członkiem Kongregacji Sakramentów, Propagandy Wiary, Seminariów i Uniwersytetów oraz administratorem tzw. Reverenda Fabrica di s. Pietro. K., jako arcybiskup warszawski, dożywotnio (od r. 1925) używał tytułu: prymas Królestwa Polskiego.

Przy współudziale K-ego został zawarty 10 II 1925 r. konkordat z Watykanem. W związku z tym K. otrzymał Order Orła Białego, a po śmierci kardynała E. Dalbora (1926) został kanclerzem kapituły tego orderu. K. był sprężystym organizatorem, inicjatorem budowy wielu kościołów i kaplic. W zarządzaniu diecezją opierał się na głównym swym doradcy bpie S. Gallu. W r. 1922 K. zwołał synod archidiecezjalny, w 1936 pierwszy synod plenarny biskupów polskich w Częstochowie, kilkakrotnie organizował konferencje biskupów. Od r. 1927 brał żywy udział w organizowaniu Akcji Katolickiej, w związku z tym powołał do życia w r. 1930 Katolicki Związek Instytucji i Zakładów Wychowawczych «Caritas», oraz zorganizował działalność kleru wśród młodzieży akademickiej; w r. 1931 rozpoczął w Warszawie budowę Katolickiego Domu tzw. Romy, gdzie znalazły pomieszczenie biura kurii i organizacji katolickich; w r. 1937 erygował Instytut Wyższej Kultury Religijnej w Warszawie. Wcześniej w r. 1934 Dom Pracy dla Najbiedniejszych na Bródnie i dom rekolekcyjny w Skrzeszewach. Zalecił otaczanie opieką zabytków sztuki sakralnej, które przeszły następnie do Muzeum Archidiecezjalnego, zorganizowanego jako dar duchowieństwa w pięćdziesięciolecie święceń K-ego. Obchodził je K. w r. 1936, a w r. 1938 25-lecie sakry biskupiej. Zmarł 30 XII 1938 r. i został pochowany, zgodnie ze swą wolą, Na Bródnie. K. pozostawił w rękopisie wspomnienia, pt. Z niewoli do niepodległości, które (zdaniem M. Handelsmana) stanowią ważne źródło historyczne.

 

Łoza, Czy wiesz, kto to jest? (fot.); – Fajęcki A. Biskupie ćwierćwiecze kardynała K-ego, „Ateneum Kapł.” 1938 t. 42 s. 209–20; Grosfeld L., Polityka państw centralnych wobec sprawy polskiej w l. 1914–1918, W. 1962; tenże, Polskie reakcyjne formacje wojskowe w Rosji 1917–1919, W. 1956; Handelsman M., O odbudowie Państwa Polskiego; Holzer J., Molenda J., Polska w pierwszej wojnie światowej, W. 1963 s. 100, 187, 239; Jabłoński H., Narodziny drugiej Rzeczypospolitej, W. 1963; tenże, Polityka Polskiej Partii Socjalistycznej w czasie wojny 1914–1918, W. 1958; Jurkiewicz J., Watykan a Polska 1918–1939, Szkice z dziejów papiestwa, W. 1961; Kumaniecki K. W., Odbudowa państwowości Polskiej. Najważniejsze dokumenty 1912–1924, W. 1925; Lewandowicz W., Śp. Kardynał A. K. w publicznym życiu, P. 1939; Malej W., Kardynał A. K. w świetle własnych wspomnień, „Nasza Przeszłość” (Kr.) T. 8: 1958 s. 233–79 (tu obszerna bibliogr.); Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski, Paryż 1953 I; Wyszyński S., Kardynał K., „Ateneum Kapł.” 1939 nr 163–5; Zarys historii polskiego ruchu ludowego, W. 1963 I; – Hutten-Czapski B., Sześćdziesiąt lat życia politycznego i towarzyskiego, W. 1936 II; Materiały archiwalne do historii stosunków polsko-radzieckich, W. 1957 I; – „Kur. Warsz.” 1924 nr z 27 VI, 1925 nr z 10 IV (artykuły W. Abrahama); „Niepodległość” T. 15: 1937; „Wiad. Archidiec. Warsz.” 1939 styczeń (nr poświęcony K-emu); „Z Pola Walki” 1958 nr 1, 1959 nr 1, 2; Prasa warszawska od r. 1913, zwłaszcza 1917–18, 1936, 1938–9; – AAN: Zespół Akt Rady Regencyjnej, Zespół Akt Kanc. Cyw. Naczelnika Państwa nr 128, Odznaczenia nr 43, Archiwum Paderewskiego nr 809, Skorowidz uchwał Rady Ministrów 1925 r.; Haus- Hof- und Staatsarchiv w Wiedniu: PA rot 1023, Krieg 56/b 10, 11 (telegram przedstawiciela Austro-Węgier w Warszawie do Ministerium Spraw Zagran. w Wiedniu z 5 I 1918 o niechęci K-ego do podróży Rady Regencyjnej do Berlina – podał J. Pajewski).

Zofia Dłużewska-Kańska

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Kalendarium

1862

05 II

rodzi się w Dębinach w pow. przasnyskim, jako syn Franciszka z Kak Kakowskiego h. Kościesza i jego żony Pauliny Ossowskiej
1878

kończy gimnazjum w Pułtusku i wstępuje do Seminarium Duchownego w Warszawie
1885

uzyskuje doktorat prawa kanonicznego na Wydziale Prawnym Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie
1886

otrzymuje święcenia kapłańskie
1887

zaczyna wykładać prawo kanoniczne, teologię pastoralną, homiletykę i literaturę polską w Seminarium Duchownym w Warszawie
1898

zostaje regensem Seminarium Duchownego w Warszawie (będzie pełnił tę funkcję przez 12 lat)
1901

zostaje kanonikiem kapituły warszawskiej
1910

zostaje rektorem Akademii Duchownej w Petersburgu
1912

publikuje prace "Preliminaria Kodeksu Piusa X" i "Biskupa Stanisława Karnkowskiego zbiór konstytucji synodalnych"
1913

publikuje "Vademecum pro nuntiis apostolicis Poloniae"

14 IX

odbywa ingres do archikatedry Św. Jana w Warszawie jako nowy metropolita warszawski
1914

październik

wraca do Warszawy po pobycie zagranicznym (przez Anglię, Skandynawię, Finlandię)
1915

30 VII

w liście duszpasterskim zakazuje duchowieństwu wszelkiej działalności politycznej
1917

16 IV

pisze list duszpasterski utrzymany w duchu współpracy duchowieństwa z władzami okupacyjnymi austro-niemieckimi (jest to przejaw słabnięcia jego dotychczasowej orientacji prorosyjskiej, dokonującego się pod wpływem lutowych wypadków rewolucyjnych w Rosji)

15 X

zostaje jednym z trzech członków Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego
1919

28 X

udziela sakry biskupiej nuncjuszowi Achillesowi Rattiemu (który trzy lata później zostanie papieżem jako Pius XI)

15 XII

zostaje kardynałem (mianowany przez papieża Benedykta XV)
1922

zwołuje synod archidiecezji warszawskiej
1930

powołuje do życia Katolicki Związek Instytucji i Zakładów Wychowawczych «Caritas»
1936

zwołuje pierwszy synod plenarny biskupów polskich w Częstochowie
1937

eryguje Instytut Wyższej Kultury Religijnej w Warszawie
1938

30 XI

umiera w Warszawie i zostaje pochowany, zgodnie ze swą wolą, na Bródnie

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
Partner ms-warszawa.png

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Marian Dąbrowski

1878-09-27 - 1958-09-27
dziennikarz
 

Stanisław Wojciechowski

1869-03-15 - 1953-04-09
prezydent RP
 

Stefan Banach

1892-03-30 - 1945-08-31
matematyk
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Adam Władysław Smolana

1921-06-11 - 1987-01-05
rzeźbiarz
 

Adam Stebelski

1894-07-10 - 1969-07-06
historyk
 

Henryk Suchowiak

1873-10-26 - 1936-12-26
inżynier mechanik
 

Józef Stanisław Patkowski

1887-08-01 - 1942-08-21
fizyk
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.