INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Aleksander Kryczyński h. Radwan odm  

 
 
brak danych - 1673-10-13
 
Biogram został opublikowany w 1970 r. w XV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Kryczyński Aleksander h. Radwan odm. (zm. 1673), rotmistrz w służbie polskiej, potem tureckiej, bej barski. Pochodził z rodziny Tatarów lit., która w latach dwudziestych XVII w. wywędrowała na Wołyń; prawdopodobnie był synem Jana, zwanego «Głuchym», chorążego kondrackiego. Do służby w wojsku kor. wstąpił K. w czasie walk z powstaniem B. Chmielnickiego. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1 X 1653 r., kiedy to występował jako towarzysz na czele 4-konnego pocztu w komputowej chorągwi tatarskiej Dymitra Jerzego Wiśniowieckiego (służył zapewne wcześniej, lecz brak rejestrów popisowych nie pozwala tego prześledzić). Dn. 1 I 1654 r. otrzymał list przypowiedni na własną chorągiew tatarską, na której czele służył w armii koronnej bez przerwy do r. 1672. Brał udział w kampanii żwanieckiej 1653 r. i działaniach na Ukrainie 1654/5 r. W lecie 1655 r. walczył przeciw wojskom moskiewskim i Kozakom w grupie hetmana w. kor. S. Potockiego, którego uratował od śmierci w bitwie pod Gródkiem. Jako jeden z rotmistrzów podpisał 29 XII 1655 r. akt konfederacji tyszowieckiej, po czym w styczniu 1656 r. rozpoczął pod komendą S. Czarnieckiego słynny rajd przeciw Szwedom. Po osaczeniu Karola Gustawa uczestniczył w wyprawie S. Czarnieckiego przeciw odsieczy Fryderyka badeńskiego; idąc w przedniej straży wraz z 2 innymi chorągwiami, rozbił 6 IV t. r. pod Kozienicami tylną straż Szwedów i bił się 7 IV pod Warką. Potem wziął udział w wyprawie do Wielkopolski, wyzwalaniu Warszawy i bitwie warszawskiej (29–31 VII 1656), a następnie w wyprawie na Pomorze. W r. 1657 bił się, zapewne w ramach dywizji hetmana Potockiego, z Rakoczym. W r. 1658/9 pozostawał K. wraz ze swą chorągwią na Wołyniu, skąd posłował na sejm 1659 r. w imieniu tamtejszych Tatarów domagających się potwierdzenia dawnych praw. W r. 1660 uczestniczył w kampanii odznaczając się w walkach pod Cudnowem i Słobodyszczami, gdzie odniósł kilka ran. W l. 1661–3 należał do Związku Święconego (w p. Jelskiego), potem brał udział w wyprawie Jana Kazimierza 1663/4 r. i w dalszych walkach na Ukrainie. W r. 1665/6 bił się po stronie królewskiej z rokoszanami Lubomirskiego, w 1667 walczył z najazdem tatarsko-kozackim.

Nagrodzony w r. 1659 przez króla dzierżawą wsi Wólka Horodelecka koło Sokala (pow. i woj. bełskie), w r. 1665 otrzymał K. za wstawieniem sejmiku ziemi halickiej wieczystą dzierżawę wsi Ceceniowce koło Krzemieńca (woj. wołyńskie). W latach sześćdziesiątych XVII w. posiadał ponadto części wsi Dobraczyna i Żabocina (pow. i woj. bełskie) oraz Tetewczyc (pow. lwowski). W chwilach wolnych od służby wojskowej K. zajmował się energicznie gospodarowaniem; wchodził przy tym w nieustanne zatargi z sąsiadami. W r. 1671 wyruszył wraz z Sobieskim na wyprawę przeciw Doroszence i Tatarom; po kampanii ubezpieczał ze swą chorągwią okolice Białej Cerkwi. Wówczas w służących dotąd wiernie oddziałach tatarskich wszczął się ferment: przyczyną jego były z jednej strony dyskryminacja Tatarów przez szlachtę polską i wieloletnie zaleganie z żołdem stanowiącym podstawę utrzymania żołnierzy, z drugiej niechęć do pewnej już wojny z Turcją. K., gorliwy muzułmanin, był jednym z przywódców buntu. Na wiosnę 1672 r. udał się ze swym oddziałem i dorosłym synem do Doroszenki, w sierpniu zaś dołączył do armii tureckiej. We wrześniu-październiku wraz z ordą uczestniczył w najeździe, wymknął się jednak z pogromu zadanego Tatarom przez Sobieskiego. Wraz z innymi oddziałami Lipków, tj. Tatarów kor., walczył w r. 1673 początkowo pod Kamieńcem. Zdobył sobie wysokie uznanie sułtana, który nadał mu tytuł beja ważnej twierdzy Baru. Wśród części Lipków pojawiły się jednak wkrótce dążenia w kierunku powrotu do służby polskiej. K. zwalczał je zdecydowanie i 13 X 1673 r. został przez oponentów zabity w Barze. Był wybitnym dowódcą lekkiej jazdy. Żonaty był dwukrotnie, 2. v. z Hołubką Łosiówną; z pierwszego małżeństwa miał syna, który dzielił jego losy po zdradzie, w latach osiemdziesiątych jednak wrócił prawdopodobnie do kraju.

 

Dziadulewicz S., Herbarz rodzin tatarskich w Polsce, Wil. 1929; – Kersten A., Z badań nad konfederacją tyszowiecką, „Roczn. Lub.” T. 1: 1958; Kryczyński S., Bej barski, „Roczn. Tatarski” (Zamość) T. 2: 1935 (wyzyskana obszerna literatura i źródła); Wimmer J., Materiały do zagadnienia organizacji i liczebności armii koronnej, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1958–60 IV–VI; Woliński J., Materiały do dziejów wojny polsko-tureckiej 1672–6, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1964 X/2; – AGAD: Akta Skarb.-Wojsk., Dz. 86 rkp. 123.

Jan Wimmer

 

 
 

Powiązane artykuły

 

Druga połowa XVI wieku

Druga połowa XVI wieku, a przede wszystkim interesujący nas okres panowania ostatniego Jagiellona – Zygmunta Augusta – to okres dominacji wojsk zaciężnych, co przekładało się na konieczność......
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.