INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Anastazy Radoński  

 
 
Biogram został opublikowany w 1986 r. w XXIX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Radoński Anastazy (1812–1881), ziemianin, powstaniec 1831 r., więzień polityczny, poseł na sejm pruski. Ur. w Grodzisku, w dep. poznańskim, był najmłodszym z 8 synów Piotra i Joanny z Kierskich, bratem Tadeusza (zob.).

R. uczył się w Gimnazjum Św. Marii Magdaleny w Poznaniu; w maju 1824 w?iął udział w obchodzie 3 maja, za co skazany został na karcer. Wprost z ławy szkolnej podążył w r. 1830 do powstania razem z 5 braćmi. W czasie wojny 1831 r. siużył w korpusie gen. Samuela Różyckiego, w baterii artylerii lekkiej, zaczynając od stopnia szeregowca, a kończąc jako podporucznik; odznaczony został Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari. Po ukończeniu walk przeszedł granicę austriacką i internowano go w Galicji. Gdy powrócił do Wielkopolski, władze pruskie skazały go na 6 tygodni więzienia i konfiskatę majątku, ale objęła go laska królewska. Przez władze Król. Pol. umieszczony został na opublikowanej liście osób uczestniczących w powstaniu 1830/31 r., które nie przyjęły amnestii carskiej i udały się na emigrację. Studiował w Berlinie prawo (1833–5), po czym osiadł w Krześlicach (pow. średzki), a po małżeństwie z Paulina Białoblocką – wGlębokiem (pow. średzki), oddanym żonie w dożywocie przez ojca.

R. należał do pokolenia ziemian wielkopolskich, które łączyło udział w walkach i spiskach niepodległościowych z udziałem w pracach organicznych, w Poznańskiem rozpoczętych wcześniej niż na innych ziemiach polskich. To, co na terenie całego Księstwa inicjowali Karol Marcinkowski, Gustaw Potworowski czy Maciej Mielżyński, R. i jemu podobni działacze rozwijali w powiatach. Należał (10 XII 1835) do założycieli Kasyna w Gostyniu, w r. n. znalazł się w składzie jego dyrekcji. Był członkiem zarządu Tow. Pomocy Naukowej (Marcinkowskiego). Brał udział w utworzeniu Bazaru poznańskiego. W r. 1844 uczestniczył w próbach założenia Centralnego Tow. Rolniczego. Wówczas opublikował Z polecenia Komitetu opracowany projekt członka Wolniewicza o utworzeniu w Tow. Rolniczym W. Ks. Poznańskiego szczegółowych wydziałów („Przew. Roln. Przem.” R. 6: 1843 s. 283–6). W r. 1865 wszedł w skład zarządu Centralnego Tow. Gospodarczego. Należał również do Komitetu Teatralnego w Poznaniu. Działał zwłaszcza w stowarzyszeniach lokalnych (jak np. Czytelnia w Środzie, jeszcze pod koniec życia brał udział w utworzeniu kółka rolniczego w Pobiedziskach), ale ciesząc się na swoim terenie wielką popularnością wchodził w skład zarządów niemal wszystkich towarzystw poznańskich.

Wczesne zaangażowanie w pracę organiczną nie zahamowało działalności niepodległościowej R-ego. Od zebrania w Bazarze dn. 4 II 1845 łączyły go kontakty z Karolem Libeltem, z Władysławem Kosińskim, a zwłaszcza z Ludwikiem

Mierosławskim. R. znalazł się wówczas w Centralizacji Poznańskiej, brał czynny udział w naradach i przygotowaniach do powstania. Przeznaczony był na komisarza pow. średzkiego, a w dniu powstania miał zawiadomić o nim powiaty pograniczne (pleszewski, ostrzeszowski i in.). W r. 1846 podzielił los innych spiskowców i został uwięziony. W czasie śledztwa i procesu (1847) stanowczo i konsekwentnie zaprzeczał oskarżeniom, w rezultacie wyrokiem z 2 XII 1847 został uniewinniony.

W rewolucji 1848 r. R. skłaniał się ku lewicy. Jako komisarz pow. średzkiego organizował oddziały wojska i miejscowe władze polskie; tylko przypadkowo znalazł się (U IV) w Jarosławcu, gdy podpisywano konwencję z gen. W. Willisenem (wyśmieje to potem konserwatysta Henryk Lisicki, pisząc, że konwencję podpisali profesor – Libelt, księgarz – Walenty Stefański i szlachcic wiejski – R.). Po klęsce powstania wielkopolskiego R. przez kilka lat działał na szerszej arenie politycznej. Już w wyborach majowych 1848 r. wybrany został na zastępcę posła do sejmu pruskiego z okręgu średzkiego (posłem został wtedy i powtórnie w jesieni wobec unieważnienia mandatu Antoniego Trąmpczyńskiego). Wobec rezygnacji Trąmpczyńskiego R. czas jakiś piastował mandat. W r. 1849 znalazł się znowu na liście kandydatów, ale wybrany nie został. Raz jeszcze wszedł do II izby sejmu wybrany 12 XI 1852 w okręgu wrzesińsko-pleszewskim, ale na forum parlamentarnym nie czuł się dobrze, niczym się nie odznaczył i wkrótce mandat złożył. Sejm wystosował do niego adres z podziękowaniem za wieloletnią gorliwą pracę. Lepiej poczynał sobie w Lidze Polskiej, w której (jako delegat pow. średskiego) był zastępcą przewodniczącego na zebraniu 14 III 1850 i osiągnął stanowisko zastępcy członka dyrekcji (12 I 1850). Liga w pow. średzkim, którą kierował wraz z Włodzimierzem Wolniewiczem, utrzymywała się długo, budząc niepokój władz pruskich nawet w Berlinie. W r. 1859 brał udział w przygotowaniach do założenia „Dziennika Poznańskiego” i wspomagał pismo finansowo. Po ustąpieniu Hipolita Cegielskiego z tego wydawnictwa R. był jednym z inicjatorów Tow. Akcyjnego stanowiącego przez wiele lat materialną podstawę tego pisma. W tym nurcie działalności przez kilkanaście lat od siódmego dziesiątka lat XIX w. do r. 1879 reprezentował ziemiaństwo swojej okolicy w sejmie prowincjonalnym poznańskim, uzyskując w nim spory autorytet. Ważniejszy był jego udział w Centralnym Komitecie Wyborczym Poznańskiego, któremu przewodniczył w latach siedemdziesiątych, a który posiadał znaczny wpływ na wysuwanie kandydatów na posłów.

Uczestniczył R. także w ruchu spiskowym. W r. 1853 brany był pod uwagę, gdy Seweryn Elżanowski z ramienia emigracji «stawial Komitet» w Wielkopolsce; inicjatywa ta zakończyła się fiaskiem, gdyż kraj domagał się jedności, a emigracja była podzielona. Raz jeszcze w r. 1863 przystąpił do tzw. Komitetu Działyńskiego, organizując na terenie pow. średzkiego pomoc dla powstania, zbierając pieniądze i mobilizując ochotników. Zorganizował wówczas ekspedycję powstańczą do Król. Pol. Na skutek tego zasiadł na ławie oskarżonych w wielkim procesie w Berlinie (lipiec–grudzień 1864), ale wobec niejasności dowodów i jego zaprzeczeń i tym razem uwolniony został od zarzutu zdrady stanu. Zmarł 16 VIII 1881 w Krześlicach, pochowany został we Wronczynie pod Pobiedziskami.

W małżeństwie z Paulina z Białobłockich (zm. 21 IV1875) R. miał 6 dzieci: Zygmunta, gospodarującego w Krześlicach, Wiktora, Teresę, żonę Kazimierza Brodnickiego, Helenę, żonę Alfonsa Pilaskiego i Annę, żonę Stanisława Krzyżnowskiego, oraz Piotra (zm. 23 II 1908 w Poznaniu), właściciela majątku Głębokie, który w r. 1864 był jednym z oskarżonych w procesie w Berlinie, ale został uniewinniony, wchodził w skład zarządu Bractwa Kwestarskiego, działał także w Sodalicji Mariańskiej.

 

Bibliogr. historii Pol. XIX w., II cz. 2; Wojtkowski, Bibliogr. historii Wpol., I; Żychliński, III 225, IV 437–8; Lista imienna osób mających udział w rewolucji, niekorzystających z udzielonej amnestii i wyszłych za granicę, W. 1835 poz. 1632; – Grot Z., Działalność posłów polskich w sejmie pruskim w latach 1848–1850, P. 1961; HandelsmanM., Adam Czartoryski, W. 1950 III; Jakóbczyk W., Studia nad dziejami Wielkopolski, P. 1951 I; Karwowski, Hist. W. Ks. Pozn., I, II; Kieniewicz S., Społeczeństwo polskie w powstaniu poznańskim 1848 roku, W. 1960; Lisicki H., Antoni Helcel, Lw. 1882 I 229; Skałkowski A., Bazar Poznański, P. 1938; Szafrański F., Gustaw Potworowski, P. 1939; – Anklageschrift wegen Hochverrats, (1847) s. 100–2; Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego nr 190 (dod. 3–7) z 11 V1835 (tu miejsce ur.: Prochy); Mann M., Listy o walnym zebraniu Ligi Polskiej w Kórniku, Leszno 1849; Motty M., Przechadzki po mieście, W. 1957 II; Protokoły posiedzeń Koła Polskiego w Berlinie, Wyd. Z. Grot, P. 1956 I; Żmichowska N., Listy, Wr. 1960 II; – „Czas” 1881 nr 188; „Dzien. Pol.” 1881 nr 190; „Dzien. Pozn.” 1881 nr 187, 190, 192; „Gaz. Narod.” 1881 nr 189; – Życiorys Piotra Radońskiego opracowany przez Adama Galosa w Materiałach Red. PSB.

Adam Galos

 

 
 

Powiązane artykuły

 

Obrona Warszawy w 1831 r.

Powstańcy i cywile opanowali miasto już 30 listopada 1830 r. Namiestnik carski i garnizon rosyjski ewakuował się. Warszawa stała się centrum polityczno-administracyjnym i wojskowym powstania listopadowego,......
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Józef Rufin Wybicki

1747-09-29 - 1822-03-10
pisarz
 

Zygmunt Józef Jasiński

1860-05-02 - po 1 września 1939
inżynier budownictwa
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Wojciech Pampuch

1800-04-15 - 1866-06-29
botanik
 

Bolesław Lutomski

1861-02-25 - 1944-10-17
publicysta
 
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.