INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Andrzej Jan Rutkowski      Andrzej Rutkowski, portret w stroju scenicznym.

Andrzej Jan Rutkowski  

 
 
1760 - 1830-05-18
Biogram został opublikowany w latach 1991-1992 w XXXIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Rutkowski Andrzej Jan (1760–1830), aktor, śpiewak, dyrektor teatru.

Dn. 21 IX 1783 R. debiutował w teatrze warszawskim w operze G. Paisiello „Fraskatanka”. W r. 1784 przebywał, jak się zdaje, na prowincji. Od r. 1785 wchodził w skład zespołu Andrzeja Mierzyńskiego w Lublinie, gdzie należał do lepiej płatnych aktorów. W Lublinie wystąpił m. in. w uroczystym przedstawieniu opery „Agatka” J. D. Hollanda, wystawionej 25 V 1786, z racji oktawy imienin żony Franciszka Ksawerego Branickiego. Dn. 14 VIII 1786 poślubił R. w Lublinie aktorkę Karolinę Werter. Z zespołem lubelskim wyjeżdżał do Lwowa (w zimie 1786) i do Dubna (w l. 1786 i 1787). W czasie pobytu w r. 1787 w Dubnie R., człowiek krewkiego temperamentu, «obraził słownie» administratora trupy oraz jej kapelmistrza, za co sąd wójtowsko-ławniczy w Lublinie skazał go 29 III 1787 na tydzień wieży. Na jesieni 1787 R. wraz z trzema kolegami z Lublina ubiegał się o pozwolenie występowania przez zimę w Krakowie, lecz podanie skierowane w tej sprawie 29 IX do magistratu w Krakowie zostało załatwione odmownie. W r. 1788 razem z żoną i paru innymi aktorami lubelskimi został R. zaangażowany do zespołu Wojciecha Bogusławskiego w Wilnie, a w l. 1790–4 grał w tym zespole w Warszawie. Być może, że w sezonie 1791–2 R. wyjechał na pewien czas na występy do Grodna (do trupy Dominika Morawskiego). W czasie powstania kościuszkowskiego brał udział w walkach na Starym Mieście, dowodząc jednym z oddziałów szturmujących ambasadę rosyjską, i został ranny. Dn. 29 X 1794 na żądanie publiczności odbył się benefis R-ego «za okazane męstwo w czasie oblężenia Warszawy».

Po upadku powstania R. wyjechał do Lwowa do teatru zorganizowanego przez Bogusławskiego. Zaliczano go tu, tak jak i w Warszawie, do aktorów kwalifikujących się do większych ról. Po powrocie zespołu Bogusławskiego do Warszawy w r. 1799 R. pozostawał w nim do r. 1801.

Wg opinii przekazanej przez Jana Tomasza Seweryna Jasińskiego, nie miał R. wielkiego talentu, ale był bardzo użytecznym aktorem. Występował w repertuarze dramatycznym, a przede wszystkim muzycznym, należąc do cenionych członków trupy operowej Bogusławskiego. Miał szeroki zasięg emploi, grywał «tkliwych i komicznych ojców, intrygujących przyjaciół, role wesołe, pedantów, służących». W operze śpiewał czasem partie «kochanków», ale najczęściej partie «buffo». Do jego najlepszych ról zaliczano m. in.: Jonka w „Krakowiakach i Góralach” Bogusławskiego, Antka «kochanka Agatki», w operze „Pan dobry jest ojcem poddanych” J. D. Hollanda, Jurgę w komedii Bogusławskiego „Spazmy modne”. W operze „Amazonki” J. Elsnera we Lwowie R. śpiewał drugą partię komiczną Strabona. Udany był występ R-ego jako Biskromy w „Axurze” A. Salieriego; lwowski recenzent napisał wówczas, iż R. «umie połączyć niezrównanego bufona z współczującym przyjacielem i zasłużył sobie na szczególny poklask publiczności».

Na jesieni 1801 wraz z żoną zaangażował się R. do teatru w Wilnie. Teatr ten w l. 1801–5 kierowany przez ambitną i energiczną dyrektorkę Mariannę Morawską miał dość dobry repertuar operowy i Rutkowscy należeli do użytecznych śpiewaków zespołu. Po objęciu dyrekcji teatru wileńskiego przez Macieja Każyńskiego Rutkowscy wchodzili w skład jego trupy jeszcze do r. 1807. W l. 1808–9 i 1811–12 kierował R. własną trupą występującą w Mińsku, Witebsku, Mohylewie, Połocku. W zespole tym znajdowała się żona R-ego i rozpoczynająca karierę zawodową jego córka Katarzyna oraz jej późniejszy mąż Wojciech Aszperger. W zimie 1809 i na wiosnę 1810 grał R. w teatrze wileńskim. W maju 1810 energicznie wystąpił przeciw dyrektorowi teatru Każyńskiemu, który chciał zmniejszyć o połowę aktorskie gaże. Od końca 1812 r. do r. 1814 występował znów na scenie wileńskiej zaliczając się wraz z żoną do pierwszoplanowych śpiewaków.

Na wiosnę 1815 razem z żoną, córką i zięciem zaangażował się R. do teatru warszawskiego. Recenzent z Tow. Iksów wymienił R-ego wśród grona przybyłych wówczas do Warszawy utalentowanych aktorów. Ale występy niemłodego już i schorowanego R-ego wypadły słabiej niż przed laty. W recenzji Iksów wytykano mu usterki głosu i gry. W l. n. R. rzadko ukazywał się na scenie i to w dalekoplanowych rolach (np. węglarz w „Dziewicy Orleańskiej” F. Schillera). Dn. 30 V 1817 wystawiono na benefis R-ego operę „Leszek Biały” J. Elsnera. W 1. poł. 1819 r. występował R. przez pewien czas w Kaliszu. Dn. 18 V 1821 odbył się w Warszawie benefis R-ego i jego żony w komedii „Umarli żywi”, w anonsie o spektaklu określono ich jako «wysłużonych artystów». Resztę życia przepędził R. w Warszawie u córki Katarzyny Aszpergerowej (zob.). Zmarł tamże 18 V 1830 i został pochowany na Powązkach („Kur. Warsz.” zamieścił 21 V 1830 nekrolog, w którym przypomniano postawę patriotyczną R-ego w czasie powstania kościuszkowskiego i pozytywnie oceniono jego działalność zawodową).

Z małżeństwa z Karoliną z domu Werter (zob. Rutkowska Karolina) miał R. oprócz Katarzyny Aszpergerowej jeszcze córki: Józefę (zm. 1865), Poliksenę, Zofię (zm. 1851), zamężną Lasocką, oraz Anielę (zm. 1856) zamężną Starzewską – wszystkie były również aktorkami.

 

Słown. Teatru Pol. (bibliogr.); Szwankowski E., Repertuar teatrów warszawskich 1814–1831, W. 1973; – Jabłoński Z., Dzieje teatru w Krakowie w l. 1781–1830, Kr. 1980; Kaszyński S., Dzieje sceny kaliskiej, Ł. 1962; Kruk S., Życie teatralne w Lublinie, L. 1982; Raszewski Z., Bogusławski, W. 1982; Teatr Narodowy 1765–1794, W. 1967; – Recenzje teatralne Tow. Iksów, Oprac. J. Lipiński, Wr. 1956.

Karyna Wierzbicka-Michalska

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Fryderyk August I

1750-12-23 - 1827-05-05
król Saksonii
 
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Tomasz Bellotti (II)

przed 1710 - 1786-07-18
architekt
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.