INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Anna Katarzyna Orzelska (po mężu Holstein-Beck)      Portret Anny Orzelskiej, frag. obrazu olejnego Rosalby Carriera z lat 1730-tych.

Anna Katarzyna Orzelska (po mężu Holstein-Beck)  

 
 
ok. 1702 lub 1707 - 1769
Biogram został opublikowany w 1979 r. w XXIV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Orzelska Anna Katarzyna (ok. 1702 lub 1707–1769), córka naturalna Augusta II, księżna Holstein-Beck. Rok urodzenia nie jest pewny: K. L. Pöllnitz podał rok 1702, natomiast C. T. Vitzthum wymienia 23 IX 1707, co jednak wydaje się mniej prawdopodobne. Matką O-iej była warszawska winiarka Henrietta, wg tradycji córka kupca winnego Francuza Duvala; prawdopodobnie jednak matka O-iej nazywała się z domu Renard, poślubiła zaś winiarza Franciszka Driana, a po jego śmierci Klaudiusza Henryka Morela. Ok. r. 1724 odszukał O-ą i otoczył opieką jej brat przyrodni Fryderyk August Rutowski i doprowadził do spotkania z ojcem. August rozpoznał i oficjalnie uznał swą córkę, a 19 IX 1724 nadał jej tytuł hrabiowski, nazwisko Orzelska oraz wyznaczył stałą pensję. Król usiłował wynagrodzić O-iej długoletnie zaniedbanie i starał się zapewnić jej czołową pozycję na dworze i honory należne córce królewskiej. W r. 1726 ofiarował O-iej specjalnie dla niej odnowiony i przerobiony przez K. F. Pöppelmanna i Jana Deybla pałac Potockich, noszący odtąd nazwę pałacu Błękitnego. Dla niej urządzał bale, festyny i polowania, otaczał i w Polsce, i w Saksonii przepychem. W r. 1728 niezwykle wystawnie przyjmowano w Dreźnie króla pruskiego Fryderyka Wilhelma I i następcę tronu Fryderyka. O. wywarła wielkie wrażenie na Fryderyku; zakochany w pięknej córce polskiego króla popadł po wyjeździe z Drezna w melancholię, którą, wg relacji siostry Fryderyka, Wilhelminy, rozproszyła dopiero rewizyta Augusta II i O-iej w Berlinie. Nie tajne były też w Warszawie i Dreźnie uczucia, jakimi darzył O-ą Jan Cetner, wojewodzie smoleński, star. kamionacki, i niemało plotkowano w r. 1729, kiedy to O. pod pozorem choroby nie pokazywała się publicznie.

August jednak w r. 1730 postanowił wydać O-ą za księcia Karola Ludwika Holstein-Beck. Ślub poprzedził okazały «kampament» w Dreźnie i uroczystości z okazji imienin O-iej. W maju t. r. Karol Ludwik otrzymał Order Orła Białego. Dn. 10 VIII 1730 w Dreźnie bp Jan Lipski udzielił ślubu młodej parze. Po ślubie O. zrezygnowała prawdopodobnie ze swoich polskich majętności i 7 XI 1730 darowała Augustowi II pałac Błękitny. W dalszym ciągu towarzyszyła ojcu w dworskich zabawach i uroczystościach, razem z siostrami przyrodnimi Marią Aurorą Bielińską i Fryderyką Augustą Moszyńską. Należała do drezdeńskich dworskich konfraterni – towarzystwa «Okrągłego Stołu» i «Bractwa Wrogów Wstrzemięźliwości»; nazywano ją w tym gronie «la joie» lub «Grenadier». (Znane były jej upodobania do przebierania się w mundury wojskowe). Wiosną 1732 r. O. wyjechała do Warszawy, uroczyście tam witana i goszczona, wkrótce za nią podążył mąż i oboje wzięli udział w «kampamencie» pod Wilanowem (31 VII). Po śmierci ojca nie wróciła już do Warszawy, wkrótce też rozwiodła się z mężem i opuściła Saksonię. August III zgodził się na jej pobyt w Wenecji i wyznaczył jej stałą pensję.

Dalsze losy O-iej znane są jedynie wyrywkowo. W r. 1745 przybyła do Francji na zaproszenie przyrodniego brata Maurycego Saskiego, który obiecał zająć się karierą jej syna i ofiarował mu dowództwo pułku Royal Allemand. O. zamieszkała pod Paryżem, w posiadłości «aux Pipes». Jednak jesienią r. n. Maurycy Saski, zapewne w wyniku niesnasek, zabiegał usilnie w Dreźnie o rozkaz wyjazdu z Francji dla O-iej. Toczyły się właśnie rokowania między dworami saskim i francuskim o małżeństwo córki Augusta III z Delfinem i pobyt O-iej w Paryżu, zapewne z racji jej swobodnego trybu życia, stawał się niewygodny dla Drezna. W wyniku kompromisu O. przeniosła się do Avignonu. Zmarła w r. 1769, wg jednych źródeł w Avignonie lub Grenoble, wg innych w Rzymie.

Z małżeństwa z Karolem Ludwikiem Holstein-Beck (1690–1774), miała syna Karola Fryderyka (ur. 5 I 1732).

Trudno ustalić, czy odgrywała jakąś rolę polityczną; prawie na pewno nie w Polsce. Natomiast jej nagłe wyniesienie i kilkuletnie władanie uczuciami Augusta II stały się powodem wielu legend i plotek (autorstwa Wilhelminy, margrabiny von Bayreuth), m. in. zarzucających królowi nie tylko ojcowski stosunek do O-iej. Postać pięknej, skłonnej do zabaw córki królewskiej przetrwała długo w pamięci potomnych. Osobny szkic poświęcił jej Julian Bartoszewicz, a ostatnio Stanisław Szenic.

 

Portrety O-iej: pędzla A. Pesne’a w Muz. Narod. w W. Oddz. Nieborów, szkoły Louis de Silvestre’a, tamże Oddz. Wilanów (reprod. w: Portrety osobistości pol. Katalog), pędzla Adama Manyoki, tamże, i Rosalby Carriera w Gemäldegalerie w Dreźnie; 2 miniatury nieznanych autorów i jedna Hoorna Jordanusa, reprod. w: Pam. wystawy miniatur oraz tkanin i haftów; – Niesiecki; – Bartoszewicz, Szkice z czasów saskich (kampament w Warszawie 1732), Kr. 1880; tenże, Znakomici mężowie polscy w XVIII w., Pet. 1856; Łoza, Hist. Orderu Orła Białego; Morawski K., Źródło rozbioru Polski, P. 1935; Rottermund A., Pałac Błękitny, W. 1970; Szenic S., Królewskie kariery warszawianek, W. 1971; – Bayreuth W. v., Pamiętniki, W. 1973; Pöllnitz K. L., Ogień pałającej miłości…, W. 1973; Vitzthum d’Eckstaedt C. F., Maurice comte de Saxe et Marie-Josèphe de Saxe dauphine de France. Lettres et documents inedits, Lipsk 1867 s. 45–9, 91, 104, 173.

Maria Czaplińska

 

 
 

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.