Strazdas Antanas (Drozdowski Antoni, Drazdawskas Untanas), pseud. Strazdelis (1760–1833), ksiądz, poeta litewskojęzyczny.
Ur. 9 III w litewskiej rodzinie chłopskiej w Ostrowie koło Rokiszek (obecnie Margėnai, rejon Rokiškis).
S. kształcił się w kolegiach jezuickich i pojezuickich w Krożach, Iłłukszcie, Krasławiu, Dyneburgu i Połocku; zmieniał często szkoły z powodu kłopotów materialnych i konfliktowego usposobienia. Informacje, jakoby w l. 1782–5 studiował w Szkole Głównej Lit. są mało wiarygodne. W r. 1786 (początek 1787?) wstąpił do seminarium duchownego w Worniach (diec. żmudzka), które ukończył w r. 1789; wtedy też przyjął święcenia kapłańskie. Od r. 1790 mieszkał na terenie diec. wileńskiej, pracując jako wikariusz lub filialista w wielu parafiach. T.r. wydał pierwszą książeczkę o charakterze modlitewnym: Spasabas giedoima nobaznay Miszias Szwętas su iszpazinimu galibes Diewo ir su prideimu nekuriu giesmiu (Sposób pobożnego odprawiania mszy świętej..., Wil., wyd. 2, tamże ok. r. 1820). W r. 1810 opublikował podobną książeczkę pt. Giesmes apey kieturolika stacyu, mukas Jezusa Pona prie nauios Kalwaryos, baznicioi kunigu dominikonu Skapiszkios (Pieśni o czternastu stacjach..., Wil.). W r. 1814 w drukarni misjonarzy w Wilnie ukazał się tomik poezji S-a pt. Giesmes swietiszkas ir szwintas sudietas par kuniga Untana Drazdawska (Pieśni świeckie i święte ułożone przez księdza...), który zawierał dziewięć wierszy świeckich i dwie pieśni kościelne (z nakładu 200–300 egzemplarzy zachowały się dwa). W l.n. przygotował i wydał modlitewniki: Hymnas apey S. Jacku (Hymn o św. Jacku, Wil. 1816) oraz Pamoksłas kirkszcioniszkas [...] Kuniga Roberta Bellarmina Societatis Jesu Kardynoła [...] isz Linkiszko unt Letuwiszku ležuwi par Kuniga Untanu Drazdawska isztłumoczitas (Nauka chrześcijańska [...] księdza Roberta Bellarmina Societatis Jesu Kardynała [...] przetłumaczona z języka polskiego na litewski..., Wil. 1818).
W r. 1818 Synod Prowincjonalny (ewangelicko-reformowany) w Izabelinie zaprotestował przeciw jednemu z żartobliwych wierszy świeckich S-a pt. Pagrabas Palszio (Pogrzeb Palszisa) z tomu Giesmes swietiszkas ir szwintas..., w którym bohater tytułowy został nazwany «bambizas» (obraźliwe określenie protestanta). Sprawę wyjaśniał Konsystorz Rzymskokatolicki Wileński, a w toku śledztwa okazało się, że książka S-a została opublikowana bez wiedzy i zgody zarówno władz kościelnych, jak świeckich. Dn. 20 X 1819 skazano S-a na trzydniowe rekolekcje, nałożono na drukarnię grzywnę 50 rb. asygnowanych, a egzemplarze Pieśni nakazano spalić. S. dopiero po pewnym czasie podporządkował się temu wyrokowi. Opublikował jeszcze dwujęzyczną książeczkę modlitewną (wspólnie z autorem części polskiej Wawrzyńcem Bortkiewiczem) pt. Kiales Križauspona musu Jezusa Chrystusa arba Kalwarya Stacyu kieturiolikas (Droga krzyżowa Pana naszego Jezusa Chrystusa, Wil. 1819). Był kapłanem prowadzącym ekscentryczny tryb życia, po r. 1819 pozostawał na marginesie instytucjonalnego życia Kościoła. W r. 1820 samowolnie osiadł w Komajach (opodal Jeziorosów). Mieszkał w domu kupionym za prywatne pieniądze od nieznanego z nazwiska Żyda. W sierpniu t.r. pracował jako komendarz w okolicznych parafiach, incydentalnie pomagał przy spowiedziach wielkanocnych, jednak zasadniczo nie spełniał żadnych obowiązków kapłańskich i pozostawał na utrzymaniu mieszkańców. Dn. 30 VIII 1824 na plebanii w Komajach ciężko pobił szlachcica Macieja Harasymowicza, a następnego dnia dodatkowo oczernił go z ambony. W przeprowadzonym przez władze kościelne dochodzeniu, świadkowie zarzucali S-owi gwałtowany charakter, jednak na temat przypisywanej mu nieobyczajności wypowiadali się z wahaniem. Sprawa zakończyła się ostatecznie ugodą. T.r. złożył S. w cenzurze kolejny tom swoich poezji (zapewne zbiór utworów w większości litewsko, ale i polskojęzycznych), a także gramatykę języka litewskiego. Mimo pięcioletnich starań nie udało się mu uzyskać zezwolenia na druk. S-owi przypisuje się utwór zwany Barnis Drazdauskio ant Lituwių (Gniew Drozdowskiego na Litwinów) oraz słaby artystycznie wiersz w języku polskim Kant na pochwałę miasta Rygi.
S. był najwybitniejszym poetą języka litewskiego 1. poł. XIX w. Swoje wiersze przeznaczał do śpiewania; ich meliczność i wersyfikacja nawiązywały do wzorca litewskiej pieśni ludowej. Utwory te, niebędące trawestacjami konkretnych tekstów folklorystycznych, wykorzystywały jednak ich motywy i stylistykę. Przeznaczając swą twórczość dla odbiorcy chłopskiego, unikał w niej S. nawiązań do literatury wysokiej. Wiele jego wierszy zdobyło dużą popularność, rozpowszechniając się na całym terytorium Litwy etnicznej jako anonimowe pieśni ludowe. Najpopularniejsza Giesmė apiesiratas (Pieśń o sierotach) jest znana w ponad stu wersjach. S. zmarł 23 (11 st.st.) IV 1833 w Komajach; tam został pochowany.
Poezja S-a znalazła się w większości antologii litewskich pieśni ludowych. J. Basanavičius opublikował Iš kun. Antano Strazdo gyvenimo ir raštų (Vil’na 1911), zbiór 26 utworów rzekomego autorstwa S-a. L. Gira przygotował Strazdelio Dainos: jubiliejinis leidinys (Vil’na 1914), a J. Petrulis i K. Korsakas-Radžvilas ogłosili kolejne wiersze Pasaulinės ir dvasinės giesmės (Kaunas 1938).
Jedna z ulic w Wilnie nosi imię S-a (Strazdelisa).
Biržiška V., Aleksandrynas. Senujų Lietuvių rašytojų rašiusių prieš 1865 m. biografijos, bibliografijos ir biobibliografijos, Vilnius 1990 II (antrasis fotografuotas leidinis); Estreicher w. XIX, V; Vitkauskienė P., Žukas V., Antanas Strazdas. Bibliografija, Vil’na 1969; – Basanavičius J., Iš kun Antano Strazdo gyvenimo ir raštų, Vil’na 1911; Čizaitė J., Gamta Antano Strazdo raštuose, „Jaunoi Lietuva” 1939–40 nr 3; Daujotytė V., Strazdo trauka, „Pergale” 1985 nr 10; Dzieje literatur europejskich, W. 1983 cz. 2; Gira L., Pirmasis mūsų stilistas, „Šviesos keliai. Mėnesinis moksleivių žurnalas” 1933 nr 8; Graszczenko P., W Kamajach dzisiaj, „Czerwona Gwiazda” 1953 nr 96; Kirkiła J., Piewca ludowy, tamże; Kociełło J., Antoni Drozdowski, „Tyg. Powsz.” 1887 nr 30; Lietuvių literatūros istorija. XIX amžius, Vilnius 2001 s. 295–305; Stoberski Z., Historia literatury litewskiej, Wr. 1986 (podob. S-a); Tam gdzie malwy lśnią czerwone. Antologia literatury litewskiej, Red. Z. Stoberski, W. 1973 (podob., dwa wiersze S-a: Pieśń o biedakach, Kukułeczka); Vanagas V., Antanas Strazdas, Vilnius 1968 (w aneksie wybór dok. arch.); tenże, Lietuvių rašytojų sąvadas, Vilnius 1996; tenże, Literature at the Crossroads of Enlightenment and Romanticism, w: Lithuanian Literature, Vilnius 1997 s. 53–4; – Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas w Wil.: F. 1 2123 (odpis metryki chrztu S-a); Vilniaus Universiteto biblioteka w Wil.: F. 29–1 – F. 29–4.
Paweł Bukowiec