Morzkowski Antoni Stanisław h. Ślepowron (ok. 1723 – ok. 1778 lub 1779), sędzia ziemski wieluński, marszałek wieluński konfederacji barskiej. Pisał się «z Morzkowa», wsi drobnoszlacheckiej na Podlasiu. Był synem Marcina, chorążego pancernego, i Ludwiki Sielskiej. Posiadał dobra w Sieradzkiem nad Wartą na pograniczu ziemi wieluńskiej: Jajki i Łążek (wymienione z częścią Jajkowskiej Woli w r. 1775 z konwentem Jasnogórskim na inne), Jajkowską Wolę, Marzęcice, Gajęciec i Strzelce oraz Sokule, których część w r. 1753 odstąpił bratu Mikołajowi. Od r. 1765 był zastawnym posesorem wsi Turów i Kurów należących do m. Wielunia. W r. 1775 wnosił pretensję z tytułu praw sukcesyjnych do części dóbr Bujał, Morżkowa, Ratyńca i in. leżących w ziemi drohickiej. W r. 1741 był towarzyszem chorągwi pancernej, burgrabią wieluńskim, a w r. 1761 pisarzem grodzkim wieluńskim. Sejm konwokacyjny w r. 1764 powołał go do komisji dla ułożenia nowej taryfy pogłównego żydowskiego w ziemi wieluńskiej. Posłował na sejm elekcyjny z ziemi wieluńskiej i z nią podpisał wybór Stanisława Poniatowskiego. Został następnie podstarostą grodzkim, a wkrótce (1766) sędzią ziemskim wieluńskim i jako taki posłował na sejm 1766 r. W r. 1767 przystąpił do konfederacji i jako konsyliarz ziemi wieluńskiej podpisał 23 VI generalny akt konfederacji radomskiej. Dn. 14 VII 1768 przy poparciu Wielkopolan zawiązał w Wieluniu konfederację ziemi wieluńskiej oraz pow. ostrzeszowskiego i został jej marszałkiem. Z oddziałem 200 ludzi pośpieszył zaraz na pomoc Krakowowi, ale po klęsce poniesionej pod Żywcem wycofał się pod Siewierz i tam przeszedł granicę śląską (na przełomie lipca i sierpnia). Odtąd, porzuciwszy wojaczkę, oddał się całkowicie polityce i pracy organizacyjnej. Początkowo zachowywał postawę raczej umiarkowaną, jeszcze 9 IV 1768 w liście do Kazimierza Poniatowskiego oświadczał swą wierność dla króla i przez kilka miesięcy po przystąpieniu do konfederacji nie był przeciwny monarsze, który w połowie listopada usiłował odciągnąć M-ego od konfederacji. Na początku 1769 r. dał się wciągnąć w Cieszynie do sprzysiężenia organizowanego przez Teodora Wessla, zobowiązującego się ścigać, na życiu i mieniu, «uzurpatora» Stanisława Augusta. Odtąd M. był wiernym stronnikiem Wessla. Zaraz też jako jego emisariusz wyjechał do przebywających w Turcji szefów barskich (Michała Krasińskiego i Joachima Potockiego), dotarł jednak tylko do Bardiowa. Był współorganizatorem utworzonego 18 IV tzw. «Ogniwa» skupiającego grupę 7 marszałków gabułtowskich (od rezydencji w węgierskim Gabułtowie), a stanowiącego jakby pierwszą Radę Najwyższą zależną od Wessla. Dn. 21 IV M. został zastępcą Józefa Bierzyńskiego, regimentarza sił zbrojnych «Ogniwa», oraz kierownikiem do spraw finansowych. Przebywał w Gabułtowie lub pobliskim obozie pod Muszynką do jesieni 1769. Tu zajmował się sprawami organizacyjnymi i finansowymi «Ogniwa», rekrutacją wojska i jego zaopatrzeniem, mobilizował siły przeciwko nie uznającym «Ogniwa» Marcinowi Lubomirskiemu i Pawłowi Michałowi Mostowskiemu.
We wrześniu i październiku t. r. M. z ramienia Wessla ustalał z Adamem Krasińskim sprawy związane z organizacją Generalności. Na prośbę Krasińskiego M. 27 IX przeprowadził wśród «gabułtowskich» potwierdzenie akceptacji (z 20 IV) Michała Krasińskiego i Józefa Potockiego na naczelne stanowiska w konfederacji. Zdał kasę i kancelarię marszałków gubałtowskich nowej Generalności i w Białej 30 X zatwierdził akt jej powstania, a 9 XI złożył przysięgę na wierność Radzie Najwyższej i był jednym z najaktywniejszych jej członków. Zbliżył się wówczas do Adama Krasińskiego i pozostawał z nim, wciąż współpracując z Wesslem, w bliskich stosunkach, nawet wówczas, gdy ci dwaj przywódcy byli już ze sobą skłóceni.
Dn. 7 XII Generalność wysłała M-ego w charakterze komisarza na Jasną Górę celem ustalenia komendanta twierdzy, spisania armat i amunicji oraz wszczęcia z paulinami pertraktacji o pożyczkę pod zastaw dochodów publicznych. W grudniu 1769 i w styczniu 1770 pozostawał w stałym kontakcie (przez Lubliniec) między Generalnością a obozem Adama Szaniawskiego w Sieradzkiem i Kaliskiem, dla którego dowoził m. in. dziesiątki tysięcy złotych na opłacenie żołdu. Od 1 II 1770 do końca działaności konfederacji był członkiem siedmioosobowej Rady Skarbowej, zwanej później Radą Ekonomiczną. Ponadto z ramienia Generalności wchodził do kilku komisji dla załatwiania spraw doraźnych. Wiosną poparł zabiegi Generalności przeciwko rebelii Józefa Bierzyńskiego, ale równocześnie przez Michała Walewskiego, konsyliarza sieradzkiego, dążył, choć bez powodzenia, do pogodzenia zwaśnionych stron. Wstawiał się w Generalności za stronnikami Bierzyńskiego: Jakubem Ulejskim, Józefem Kołdowskim, Stanisławem Piegłowskim; udało mu się sprowadzić pod rozkazy Rady Najwyższej Wawrzyńca Potockiego, zastępcę w r. 1768 Józefa Pułaskiego. Równocześnie ostrzegał przywódców konfederackich przed intrygami Kajetana Macieja Sołtyka, Michała Dzierżanowskiego, Szymona Kossakowskiego.
Zajmował się M. również sprawami ziemi wieluńskiej. Dn. 2 I 1770 wyznaczył 2 komisarzy do pow. wieluńskiego (Felicjana Sucheckiego i Władysława Psarskiego) i jednego do ostrzeszowskiego (Konstantego Siewierskiego) celem proporcjonalnego rozłożenia wypraw i podatków oraz obmyślenia płacy na częściowo tylko utrzymywaną z kasy generalnej partię wieluńską (liczyła ona wówczas 300 kawalerii i 200 piechoty). Pełnił też funkcję jednego z głównych łączników między przywódcami konfederackimi działającymi w kraju a Generalnością rezydującą w Preszowie; zabiegał dla niej o pieniądze i broń, które rozprowadzał następnie między poszczególne partie, godził zwaśnione strony, w bliskim kontakcie pozostawał z Franciszką Krasińską, a w serdecznej zażyłości z Józefem Zarembą, którego wciąż nastawiał na ścisłą współpracę z Kazimierzem Pułaskim, informował komendantów o ruchach wojsk rosyjskich, niepokoił się wciąż posuwanym w głąb kraju kordonem pruskim i zbliżającą się klęską głodu, alarmował Generalność o środki zaradcze w tej sprawie. Postulował, by dla usprawnienia działalności Rady Skarbowej przenieść jej siedzibę z Bielska do Praszki.
W końcu lutego (26) 1771 wyjechał M. do Preszowa. Zgodnie z instrukcjami otrzymanymi od T. Wessla miał z pomocą Antoniego Piaseckiego powiększyć w Generalności szeregi stronnictwa wesslowskiego i uaktywnić jego działalność. Składał wizyty mieszkającym w sąsiedztwie: Janowi Jakubowi Zamoyskiemu, wojewodzinie bełskiej Ludwice Cetnerowej, kasztelanowi czerskiemu Michałowi Suffczyńskiemu, konferował z Karolem Radziwiłłem. Ściągał do Preszowa nieobecnych członków i pozyskał kilku nowych. Po dużych zabiegach okazało się, że liczyć można na 10 stronników, «i to nie zawsze pewnych” (M. do Wessla 27 III). Przy obecności 40 osób na ówczesnych sesjach nie dawało to żadnych szans opozycji. Istotnie, odrzucono jego projekt przeniesienia Generalności do kraju, nie potrafił wprowadzić do Rady Dzierżanowskiego, ani obalić projektu o utworzeniu Rady Wojskowej. W Generalności zrazu «pięknie przyjęty», wkrótce narażony był ze strony większości na różne przykrości i po 2 miesiącach bezowocnej szarpaniny, nie chcąc «stracić zdrowia lub życia» (jak się użalał Wesslowi), 1 V powrócił do Cieszyna, a następnie na pogranicze wieluńskie (do Boroszowa). Latem, gdy Generalność cofnęła fundusze na partię wieluńską, M. próbował zdobyć środki na jej utrzymanie przez zwołanie zjazdu obywateli do Praszki, ale Prusacy nie dopuścili do tego. Dopiero w Wieluniu 2 IX szlachta z pomocą Zaremby ustanowiła wg taryfy 1691 r. nowe opłaty. M. zganił taryfę jako przestarzałą i uniwersałem z 1 X zapowiedział nową lustrację dóbr. Wówczas wielunianie 7 XI wystąpili do Rady Najwyższej z ostrą protestacją przeciwko M-emu. Generalność odwołała zarządzenia M-ego, powierzając samej szlachcie rozłożenie ciężarów na utrzymanie milicji. Równocześnie zniosła wydane przeciwko M-emu manifesty, podtrzymując tym jego powagę. Dn. 8 I 1772 w Kowalach ziemianie zredukowali milicję do 200 ludzi, ale wkrótce okazało się, że ziemia wieluńska, wyzyskiwana jak żadna inna, i tej liczby wojska nie zdoła utrzymać.
Od końca 1771 r. do upadku konfederacji M. przebywał w Cieszynie w Generalności. Nie zdecydował się na emigrację, ale gdy odmówił podpisania recesu, w czerwcu 1772 osadzono go w cieszyńskim areszcie. Uwolniony został 21 VIII po złożeniu recesu Austriakom, a po powrocie do domu podpisać musiał drugi akt Rosjanom. Z ramienia sejmu 1773–5 r. wchodził do 10 komisji sądowych dla rozstrzygnięcia spornych spraw majątkowych. Słabego zdrowia (nawiedzały go «ciężkie bóle krzyży»), zmarł w r. 1778 lub 1779.
Ożeniony z Zofią Konopnicką (zm. na wychodźstwie we Wrocławiu w czerwcu 1769), podczaszanką żytomierską, siostrą Maurycego (zob.), miał z nią (a nie z Teresą, jak twierdzi Uruski) dwóch synów: Ignacego i Stanisława, burgrabiego grodzkiego łęczyckiego, oraz córkę Józefę, zamężną za Wojciechem Kamińskim, komornikiem ziemskim łęczyckim. Z drugą żoną Teresą Linowską (występująca w październiku 1779 jako wdowa, a żyjąca jeszcze w r. 1787) potomstwa prawdopodobnie nie pozostawił.
PSB, (Bierzyński Józef); Uruski; Żychliński, IX 227; – Konopczyński W., Kazimierz Pułaski, Kr. 1931; tenże, Konfederacja barska, W. 1936–8 I–II; tenże, Krwawe dni nad górną Wartą, „Roczn. Oddz. Łódz. Pol. Tow. Hist.” 1929–30, odb. Ł. 1930 s. 5, 7, 8, 10, 12–13, 16, 21, 36, 48–9, 54; Krasicka J., Kraków i ziemia krakowska wobec konfederacji barskiej, Kr. 1929; Kraushar A., Książę Repnin i Polska, W. 1900 I 391; Michalski J., Schyłek konfederacji barskiej, Wr. 1970; Mejbaum W., O tron Stanisława Augusta, Lw. 1918; Pułaski K., Szkice i poszukiwania historyczne, Kr. 1906 III 248, 270, Lw. 1909 IV; Schmitt H., Dzieje panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, Lw. 1880 III 110, 290, 423, Lw. 1884 tom dod. s. 85–6, 93, 107; Szczygielski W., Konfederacja barska w Wielkopolsce 1768–1770, W. 1970; – Akta do konfederacji r. 1768 woj. krakowskiego a zwłaszcza księstwa oświęcimskiego i zatorskiego, Wadowice 1903 s. 18–20, 22–6; Girtler K., Opowiadania, Kr. 1971 I–II (wydawcy błędnie utożsamiają występujących tu Morzkowskich z Hrebennego z rodziną M-ego); Księgi Referendarii Koronnej z drugiej połowy XVIII wieku, W. 1955 I–II; Vol. leg., VII 27, 116, 359, 368, VIII 198, 323, 336, 339, 349, 356, 359, 363, 368, 371, 376, 387, 563; Z pamiętnika konfederatki księżnej Teofili z Jabłonowskich Sapieżyny, Kr. 1914; – „Thornische Wöchentliche Nachrichten” 1768 s. 258–9, 285, 1769 s. 182, 328, 330; – AGAD: Arch. Radziwiłłów dz. V 1054, 1573, Księgi grodz. wieluń. nr 22 k. 369–70, nr 24 k. 1034–1035, 1038–1039, 1044, 1054–1055, 1058–1060, 1068, 1084–1087, nr 125 k. 283–284, nr 126 k. 36; Arch. Państw. w Ł.: Zbiory Bartoszewiczów, nr 131 s. 275, Teki Wessla nr 251, 259, 264, 268, 269, 276, 283, 300, 301, 302; B. Czart.: rkp. nr 831, 832, 835, 836, 837, 941, 942, 943, 948, 3372, 3863, 3867 (we wszystkich listy M-ego); B. Jag.: rkp. nr 3050 s. 383, 385, nr 6671 s. 16, nr 6672 s. 108, 123–129; B. Kórn.: rkp. 73, Arch. Zaremby rkp. nr 2107, 2115, 2116, 2117, 2118, 2119, 2120, 2123 (II 166 stara sygn., korespondencja M-ego); B. Narod.: rkp. F IV 78; B. Ossol.: rkp. nr 321, 566, 1409, 1410, 3035, 3038, 4585 (korespondencja M-ego), 11668, 11832; B. PAN w Kr.: rkp. nr 316, 689, 1143, 1145, 1849; Odpisy w posiadaniu autora ze zbiorów: B. Krasińskich: rkp. nr 3117, nr 4063, B. Pozn. Tow. Przyj. Nauk: rkp. nr 73, nr 201 C XII, B. Tow. Przyj. Nauk. w Wil.: rkp. nr 94, 95.
Wacław Szczygielski