INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Artur Tomasz Maruszewski      Artur Maruszewski, wizerunek na podstawie fotografii z 1933 r.

Artur Tomasz Maruszewski  

 
 
Biogram został opublikowany w 1975 r. w XX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Maruszewski Artur Tomasz, pseud. Ksawery (1886–1945), pułkownik dyplomowany, wojewoda poznański i wileński. Ur. 21 XII w Warszawie, był synem Teofila i Teodozji z Mierzyńskich. Wydalony z VIII klasy 3 Gimnazjum warszawskiego za udział w strajku szkolnym 1905 r., uzyskał maturę jako ekstern w gimnazjum w Czercu (Krym). Następnie studiował prawo na uniwersytecie w Kazaniu i w Kijowie, gdzie był czynnym działaczem organizacji młodzieżowej o socjalistycznym zabarwieniu «Korporacja»; uczestniczył w r. 1910 w zjeździe kół tejże «Korporacji», reprezentując młodzież uniwersytecką. Wszedł też w skład Biura Centralnego organizacji młodzieżowych. Od r. 1908 był członkiem Związku Walki Czynnej i członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej Frakcja Rewolucyjna. W lecie 1910 wyjechał do Krakowa na letni kurs Szkoły Partyjnej, gdzie m. in. przechodził wyszkolenie wojskowe. Po powrocie do Kijowa, wchodząc w skład kierownictwa tajnej organizacji wojskowej, wykładał sztukę fortyfikacyjną. Aresztowany w r. 1911, po trzymiesięcznym śledztwie zesłany został do gub. wołogodzkiej. Zwolniony (?) znalazł się w r. 1912 w Krakowie; ukończył tu kurs oficerski Strzelca oraz kontynuował w l. 1912/13–1913/14 studia na UJ (Wydział Filozoficzny).

W r. 1914 M. wstąpił do Legionów Polskich (5 p. piechoty) i dowodził początkowo plutonem, następnie kompanią. W r. 1916 mianowany podporucznikiem, znalazł się wkrótce w szeregach Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) i pełnił funkcje komendanta jej obwodu siedleckiego. Aresztowany wiosną 1917 przez Niemców, wrócił wkrótce do pułku, lecz po kryzysie przysięgowym osadzony został w Szczypiornie, potem w Łomży; przebywał tu aż do rozwiązania obozu w połowie 1918 r. W listopadzie t. r. wstąpił do wojska i brał udział w kampanii 1919/20 r. jako oficer w 1, a następnie 7 p. piechoty. Równocześnie od r. 1919, w stopniu porucznika, był słuchaczem Wyższej Szkoły Wojennej, którą ukończył w r. 1921 w pierwszej grupie promowanych. Od r. 1921 M. był najpierw kierownikiem referatu Oddziału I Sztabu Generalnego Min. Spraw Wojskowych (MSWojsk.), a następnie do września 1926 szefem wydziału mobilizacyjnego w tymże Oddziale. W listopadzie t. r. objął, w stopniu majora Sztabu Generalnego (SG), stanowisko szefa sztabu Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP), a w sierpniu 1929 został mianowany dowódcą pułku KOP Czortków. W tym okresie awansował kolejno na majora (1925), podpułkownika (1927) i pułkownika (1933).

W październiku 1933 M. przeszedł do administracji państwowej. Początkowo, od 10 X 1933 był p. o. wojewody tarnopolskiego, po czym 6 III 1934 mianowano go wojewodą w tymże województwie. Dn. 24 XII t. r. zwolniono go z zajmowanego stanowiska i mianowano wojewodą poznańskim. Urząd ten objął 16 I 1935 i pełnił do 19 V 1939, z tym że w okresie od 23 VI do 28 X 1935 M. otrzymał przydział do Min. Spraw Wewnętrznych. Dn. 19 V 1939 Rada Ministrów zwolniła M-ego z zajmowanego stanowiska wojewody poznańskiego i mianowała go wojewodą wileńskim. M. jako wojewoda stosował metodę uzgadniania i współpracy Urzędu Wojewódzkiego z czynnikami samorządowymi i społecznymi z terenu województwa. W czasie pracy na stanowisku wojewody poznańskiego utworzył jako organ doradczy Wojewódzką Radę Gospodarczą. M. zaliczał się do czołowej grupy legionistów związanych po r. 1926 z sanacją, Bezpartyjnym Blokiem Współpracy z Rządem (BBWR) i Obozem Zjednoczenia Narodowego (Ozonem). Po wybuchu wojny 1939 r. M. jako wojewoda wileński 14 IX konferował z dowódcami jednostek wojskowych garnizonu wileńskiego nad położeniem i środkami obrony Wilna na wypadek uderzenia oddziałów litewskich; sytuację wojskowo-polityczną Polski oceniał jako beznadziejną. Dn. 19 IX przyjechał M. do Kowna w dużej grupie uchodźców, wśród których była Aleksandra Piłsudska, Aleksander Prystor i in. Wywiózł wówczas waluty obce i w złocie będące w wileńskim oddziale Banku Państwa oraz kosztowności Funduszu Obrony Narodowej i złożył je u płka Leona Mitkiewicza, polskiego attaché militaire w Kownie. Z Litwy udał się M. przez Szwecję i Holandię do Paryża. Dn. 20 X 1939 zgłosił się do gen. J. Zająca, byłego przełożonego w Oddziale I MSWojsk. Gen. Zając zabiegał u gen. Władysława Sikorskiego o przyjęcie M-ego. Czy do tego doszło, nie wiadomo. Dalsze losy M-ego nie są znane. M. był autorem popularnej pracy Ochrona granic w dawnej Polsce i dzisiaj (wyd. 1. i 2. W. 1936), następnie relacji pt. Z pracy POW na Podlasiu (wydrukowanej we „Wspomnieniach legionowych”, W. 1925 II), artykułów w organach KOP. W rękopisach pozostały Notatki ze wspomnień spisane przez T. Dłużniakiewicza (1938), Uwagi do Notatek oraz Uwagi do szkicu historycznego „Fragmenty z historii młodzieży akademickiej w Kijowie” K. Wierzejskiego.

M. zmarł 6 XII 1945 w Kirkcaldy w Szkocji; pochowany został w Edynburgu. Był odznaczony Krzyżem Virturi Militari V kl., Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Niepodległości z mieczami, 3-krotnie Krzyżem Walecznych, francuską Legią Honorową. Żonaty z Alicją (nazwisko nieznane), działaczką niepodległościową (pseud. Hanka), autorką „Wspomnienia o opiece Kaliskiej Ligi Kobiet nad więźniami Szczypiorna”, miał synów Wojciecha Witolda (ur. 1920) i Jana Artura Juliusza (ur. 1925).

 

Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928, 1932; Rocznik polityczny i gospodarczy, W. 1935, 1936, 1937; Wykaz poległych i zmarłych żołnierzy PSZ na obczyźnie w l. 1939–1946, Londyn 1952 s. 28; – Starzeński P., Ostatni polscy rycerze, Londyn 1968 s. 42; Szkoła Partyjna w Krakowie (1910), „Niepodległość” T. 12: 1935; Wierzejski K., Fragmenty z dziejów polskiej młodzieży akademickiej w Kijowie 1834–1920, W. 1939; – Gruber H., Wspomnienia i uwagi, Londyn [b. r.]; Jabłonowski R., Wspomnienia 1905–1928, W. 1962; Kęsik W., Za drutami Szczypiorna i Łomży, W. 1936 s. 41, 72; Mitkiewicz L., Wspomnienia kowieńskie, Londyn 1964; Składkowski F. Sławoj, Beniaminów 1917–1918, W. 1935; tenże, Nie ostatnie słowo oskarżonego. Wspomnienia i artykuły, Londyn 1964; W 50-lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Oprac. W. Chocianowicz, Londyn 1969; Zając J., Dwie wojny… , Londyn 1964; – „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” 1945 nr 292, 293, 294; „Dzien. Pozn.” 1935 nr 7 (fot.), nr 15 (fot.), nr 16 (fot.); „Korpus Ochrony Pogranicza” jednodniówki za l. 1925–1930; „Kur. Pozn.” 1935 nr 27 s. 4; „Kur. Wil.” 1939 nr 142, 143; „Niepodległość” T. 8: 1933; „Pozn. Dzien. Woj.” 1935–9; „Słowo” 1939 nr 137; – AAN: Protokoły posiedzeń Rady Ministrów z lat 1933–1935, 1939 oraz Akta Związku Legionistów Polskich, sygn. 121 k. 52; Arch. UJ: S. II 516, W. F. II 359–362.

Piotr Stawecki

 

 

Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.    

 

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

Polska Organizacja Wojskowa, wojna z bolszewikami 1919-1920, Związek Walki Czynnej, Legiony Polskie, Krzyż Walecznych x3, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Wydział Filozoficzny, Korpus Ochrony Pogranicza, Krzyż Niepodległości, wydalenie ze szkoły, strajki szkolne, wydalenie z gimnazjum, uniwersytet w Kijowie, internowanie w Szczypiornie, NIEPODLEGŁA armia, NIEPODLEGŁA administracja, Wyższa Szkoła Wojenna w Warszawie, cmentarz w Edynburgu, Obóz Zjednoczenia Narodowego, Order Legii Honoru (Francja, krzyż kawalerski), Towarzystwo "Strzelec", uniwersytet w Kazaniu, internowanie w Łomży, Oddział I Sztabu Generalnego, Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem, Sztab Generalny WP, województwo wileńskie, Krzyż Niepodległości z Mieczami, Wydział Filozoficzny UJ, Order Odrodzenia Polski (II RP, krzyż oficerski), Order Odrodzenia Polski (II RP, komandoria), Uniwersytet Jagielloński pod zaborem, województwo poznańskie, publikacje dot. historii wojskowości, Pułk Piechoty Legionów (5.), zesłanie do Gub. Wołogodzkiej, kurs oficerski Strzelca, dowodzenie kompanią piechoty, areszt rosyjski XX w., areszt niemiecki (I Wojna Światowa), Pułk Piechoty (1.) II RP, pułk KOP Czortków, województwo tarnopolskie, gimnazjum w Warszawie XX w., ewakuacja na Litwę 1939, ewakuacja banków 1939, Order Virtuti Militari (II RP, Krzyż Srebrny), Polska Partia Socjalistyczna - Frakcja Rewolucyjna, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, dzieci - 2 synów (osób zm. 1901-1950), studia prawnicze w Kijowie
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 
 
 

Jerzy Turowicz

1912-12-10 - 1999-01-27
dziennikarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Władysław Emil Korniłowicz

1884-08-05 - 1946-09-26
ksiądz
 

Walery Roman

1877-09-12 - 1952-10-25
adwokat
 

Jan Symior

1879-12-12 - 1959-12-14
salezjanin
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.