INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Bartłomiej Serny  

 
 
1 poł. XVI - 1585
| rajca
 
Biogram został opublikowany w latach 1995-1996 w XXXVI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Serny Bartłomiej (zm. 1585), kupiec i rajca sandomierski. Był synem prawdopodobnie Jana, występującego w księgach miejskich w l. 1506 i 1509. Wg dokumentu nobilitacji, rodzina Sernych h. Radwan utraciła szlachectwo w związku z osiedleniem się w Sandomierzu.

S. rozwijał działalność handlową od lat czterdziestych XVI w. i stał się najwybitniejszym kupcem sandomierskim swoich czasów; w l. 1545–82 był najczęściej występującym w księgach miejskich obywatelem Sandomierza. Prowadził głównie handel wiślany, spławiając do Gdańska duże ilości zboża, nieraz po 50–60 łasztów w jednym transporcie. Wg niepełnych rejestrów cła włocławskiego, najwięcej zboża wywiózł w r. 1568: pod własnym nazwiskiem 65 łasztów, a ze starostw sandomierskiego i radomskiego (które wakowały, więc zlecenie dał podskarbi kor.) 455 łasztów w 4 transportach. Zboża dostarczało mu m.in. dzierżawienie dziesięcin od scholastyka (1559–67) i od kanoników miejscowej kolegiaty. Oprócz zboża S. spławiał do Gdańska popiół, wosk, płótno, a sprowadzał stamtąd śledzie, sukno i inne towary. Od r. 1574 korzystał z pomocy najstarszego syna, Stanisława. Prowadząc handel wiślany, miał bliskie kontakty z kupcami Warszawy, Torunia i Gdańska, poza tym jeździł na jarmarki lubelskie i lwowskie, handlował z kupcami krakowskimi. Zdobyty kapitał pomnażał przez operacje kredytowe; w r. 1570 wytoczył proces Jakubowi Feybiszowi z Kobrynia, żądając 60 tys. złp. za zboże i inne towary (pozwany określał należność na 10 tys. złp.). Od r. 1574 S. był dzierżawcą cła sandomierskiego, należącego do bardziej dochodowych w Małopolsce.

S. odziedziczył drewniany dom przy rynku, w l. 1563–9 nabył również przy rynku cztery kamienice. Kupując nieruchomości lub przejmując je od dłużników, stał się właścicielem wielu ogrodów, ról i folwarków mieszczańskich. Po niedługim okresie zasiadania w ławie sądowej, od r. 1555 był wybierany do rady miejskiej, z czym wiązało się okresowe sprawowanie urzędu burmistrza. Za jego burmistrzostwa włoski murator Jan otrzymał zlecenie na budowę wieży ratuszowej (1565). W r. 1567 S. był jednym z czterech kandydatów, wybranych przez zgromadzenie mieszczan na wójta sądu wyższego prawa niemieckiego na zamku sandomierskim, i zapewne on otrzymał nominację starosty na ten urząd. W początkach panowania Stefana Batorego brał udział w trzyosobowej delegacji Sandomierza do króla, która obroniła miasto przed ograniczeniem autonomii i finansowymi roszczeniami starosty. S. korzystał z szerokich znajomości wśród szlachty, cieszył się protekcją Jana Zamoyskiego. Nobilitacja, którą w r. 1581 otrzymał syn Łukasz, objęła także S-ego i jego pozostałe dzieci. S. zmarł w r. 1585.

Był S. żonaty z Anną, córką bakałarza łańcuckiego Jana Stetmana, która po śmierci męża jeszcze przez kilkanaście lat prowadziła interesy handlowe. Miał czterech synów: Stanisława, Łukasza (zob.), Jana, Zachariasza, i pięć córek: Reginę, Justynę, Jadwigę, Annę i Dorotę.

Stanisław, którego S. przewidywał na swego następcę, był jednym z pełnomocników handlowych Zamoyskiego, a w r. 1581 w wojnie z Moskwą walczył pod Pskowem i Monasterem Peczerskim, skąd nie powrócił. Jan studiował na Uniw. Krak. (immatrykulowany w r. 1581), później też w Padwie (1595/96), był w służbie u Zamoyskiego, w l. 1601–2 uczestniczył w wojnie ze Szwedami w Inflantach jako dowódca artylerii i poległ w maju 1602 pod Felinem (Viljandi). Zachariaszowi dominikanin Gabriel Zawieszko Leopolita dedykował zbiór kazań „Wąż miedziany” (1618). Regina wyszła za Stanisława Szlachetkę, kupca sandomierskiego, który w r. 1590 otrzymał nobilitację wraz z nazwiskiem Nagórski i h. Ostoja. Jadwiga była żoną Jana Cieńskiego h. Pomian, właściciela części wsi Mełgiew w pow. lubelskim.

Brat S-ego, Jan, również kupiec i rajca sandomierski, zmienił nazwisko Serny na Pełka. Od r. 1560 bracia byli w stałym konflikcie między sobą. Po śmierci Jana (przed r. 1569) S. przejął opiekę nad jego nieletnim synem Maciejem (zm. 1619), późniejszym kupcem i rajcą sandomierskim.

 

Boniecki, III 193 (Jadwiga Sernianka); Niesiecki; Paprocki; – Dzieje Sandomierza, Pod red. F. Kiryka, W. 1993 II cz. 1 s. 19, 36, 52, 65, 67, 77, 126, 130–3, 136, 139, 141, 144, 146, 150, 153, 155–7, 163, 165, 190–4, 196, 198, 209, 212, 216, 221–2, 227–8, 236, 258, 331; Herbst S., Wojna inflancka 1600–1602, W. 1938 (Jan Serny); Rutkowski H., Z dziejów Sandomierza w okresie Odrodzenia, w: Studia sandomierskie, W. 1967 s. 293, 297–8, 308, 326, 328, 332.

Henryk Rutkowski

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Łukasz Serny h. Jelita

1 poł. XVI - po 1594 rotmistrz
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 
 

Wacław z Szamotuł

około 1526 - około 1560
kompozytor
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.