INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Bernard Szapiro      Bernard Szapiro, wizerunek na podstawie fotografii.

Bernard Szapiro  

 
 
1866-12-25 - 1942-08-16
Biogram został opublikowany w latach 2010-2011 w XLVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Szapiro Bernard, krypt.: b., B.S., m. f., Wan., pseud.: A. Jakubowicz, Ant. Jakubowicz, Besem, Bis, Obserwator, Witold, przybrane nazwiska: Antoni Jakubowski, Bolesław Sadowski (1866–1942), inżynier, elektrotechnik, działacz socjalistyczny, publicysta.

Ur. 25 XII w Warszawie w spolonizowanej rodzinie żydowskiej, był synem Lejzora, księgarza i wydawcy. Miał siostrę Salomeę, zamężną za Zygmuntem Kisielewskim (zob.).

S. uczył się w V Gimnazjum Męskim w Warszawie; należał tam do tajnego kółka oświatowego (zapewne do założonego w r. 1884 przez Bolesława Miklaszewskiego Tow. Abecedlarzy). Następnie studiował matematykę na Uniw. Warsz., a od r. 1888 uczęszczał na zajęcia tajnego Uniw. Latającego, gdzie pod wpływem Ludwika Krzywickiego zainteresował się ekonomią polityczną i marksizmem. Jesienią 1889 wstąpił do tajnego Związku Robotników Polskich (ZRP); dla powołanego przez Związek nielegalnego Koła Oświaty Robotniczej ogłosił pod krypt. B.S. broszurę Elementarne zasady ekonomii politycznej (W. 1891), będącą przetworzeniem pracy T. A. Schramma „O wytwarzaniu bogactw”. Wg Antoniego Humnickiego był wśród warszawskich studentów «najwybitniejszą postacią kółek marksistów». W r. 1891 wziął udział w Warszawie w manifestacji studenckiej z okazji setnej rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, za co został relegowany z Uniwersytetu. Po aresztowaniach działaczy ZRP w listopadzie t.r. kierował organizacją wraz z m.in. Leonem Falskim i Konradem Drzewieckim. Od jesieni 1892 kontynuował studia matematyczne na politechn. (Technische Hochschule) w Zurychu, po czym studiował elektrotechnikę na politechn. (Hochschule für Technik, Wirtschaft und Kultur) w Lipsku. Wg Miklaszewskiego studia ukończył w Brukseli.

W r. 1893 wydano w Warszawie nakaz aresztowania S-y z powodu wykrycia przez policję jego udziału w przemycie nielegalnych druków socjalistycznych. Gdy 25 III 1896 zmieniono nakaz aresztowania na dozór policyjny, S. wrócił do Warszawy. Prawdopodobnie wstąpił wtedy do PPS. Pracował w firmach elektrotechnicznych i w r. 1899 zorganizował Delegację Elektrotechniczną przy Sekcji Technicznej warszawskiego oddziału Tow. Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu. Na podstawie wygłoszonych tam wykładów opublikował pracę Oświetlenie elektryczne (W. 1901). Przełożył na język niemiecki artykuł Kazimierza Kelles-Krauza „Comtisme et marxisme” („Revue Socialiste” R. 17: 1901 nr 197) i opublikował go w „Sozialistische Monatshefte” (R. 8: 1902 nr 2). W sierpniu 1901 wszedł do warszawskiego Komitetu Robotniczego PPS, w l. 1903–4 kierował Komitetem Żydowskim tej partii. W l. 1902–8 mieszkał u Krzywickiego. W warszawskim dwutygodniku „Przegląd Techniczny” redagował od stycznia 1904 dział elektrotechniki.

Dn. 27 I 1905 współredagował S. odezwę popierającą strajk powszechny w Król. Pol. Był w opozycji do działaczy nastawionych na walkę zbrojną i w tym duchu wystąpił na VII Zjeździe PPS w Warszawie (5–7 III t.r.); 15 VI został wybrany do Centralnego Komitetu Robotniczego (CKR) tej partii. Współpracował z przejętym w czerwcu przez PPS i redagowanym przez Józefa Grodeckiego „Kurierem Codziennym” oraz organem tej partii „Robotnikiem”. Realizując taktykę PPS zakładania legalnych związków zawodowych, utworzył w lipcu z Józefem Ciszewskim i Ludwikiem Śledzińskim Związek Zawodowy Robotników Cukrowni w Król. Pol. Stanął też na czele powstałej we wrześniu Komisji Organizacji Związków Zawodowych. Włączył się w propagowanie oświaty wśród robotników, m.in. wzywał do samokształcenia w ogłoszonej pod krypt. B.S. broszurze Przyjaciele i wrogowie ludu roboczego (W. 1905). Razem z Krzywickim, Stanisławem Posnerem, Feliksem Perlem i Antonim Sujkowskim organizował w październiku nielegalny Uniwersytet dla Wszystkich. W listopadzie współtworzył Komisję Organizacyjną Związków Zawodowych, zdelegalizowaną jednak już w grudniu. Aresztowany 15 XI, został zwolniony po dwóch tygodniach. W r. 1906 ogłosił pod krypt. Bis broszurę Związki zawodowe robotnicze (W.). W dn. 12–23 II t.r. uczestniczył we Lwowie w VIII Zjeździe PPS, a latem wszedł wraz z m.in. Falskim do powołanej przez tę partię nielegalnej Komisji Organizacyjnej Związków Zawodowych. Następnie wziął udział w IX Zjeździe PPS w Wiedniu (19–25 XI), na którym krytykował terrorystyczną taktykę jej Wydz. Spiskowo-Bojowego i poparł frakcję «młodych»; po rozłamie przystąpił do PPS-Lewicy i został wybrany do jej CKR. Utrzymywał kierownictwo przejętej przez PPS-Lewicę Komisji Organizacyjnej Związków Zawodowych i współpracował z wydawanymi przez tę partię czasopismami: „Robotnikiem”, redagowanym przez Maksymiliana Horwitza, krakowskim miesięcznikiem „Myśl Socjalistyczna”, redagowanym przez Aleksandra Około-Kułaka, warszawskim tygodnikiem „Związkowiec” oraz redagowanym przez Tadeusza Rechniewskiego wileńskim tygodnikiem „Wiedza”. Ogłosił m.in. artykuły Zaczątki organizacji związkowej w Królestwie Polskim („Wiedza” T. 1: 1907 nr 1, 4, pod krypt. Bis) oraz Narodowy Związek Robotniczy (tamże T. 1: 1908 nr 22, pod krypt. Wan.). W jednodniówce „Echa Zawodowe” (23 II 1908) opublikował jako Wan. artykuł O związkach partyjnych, w którym skrytykował taktykę SDKPiL, mającą na celu ścisłe podporządkowanie związków zawodowych tej partii. Pod przybranym nazwiskiem Antoni Jakubowski reprezentował komitety robotnicze PPS-Lewicy z Łodzi i okręgu radomskiego na VII Międzynarodowym Kongresie Socjalistycznym w Stuttgarcie (18–24 VIII 1907). Na przełomie l. 1907 i 1908 uczestniczył w I Zjeździe PPS-Lewicy w Cieszynie, a 2 II 1908 w I Zjeździe Związku Zawodowego Robotników i Robotnic Przemysłu Włóknistego Łodzi.

Dn. 28 V 1908 został S. aresztowany, a podczas rewizji odkryto w jego mieszkaniu nielegalne druki socjalistyczne. Oskarżony m.in. o przynależność do CKR PPS-Lewicy, kontakty z jej zagranicznymi sekcjami i autorstwo artykułu demaskującego agenta policji Edwarda Bentkowskiego („Robotnik” 1907 nr 207), zaprzeczył w śledztwie wszystkim zarzutom. Od 7 VIII 1908 był przez dwa tygodnie więziony na Pawiaku, a następnie został osadzony w X Pawilonie Cytadeli warszawskiej. Sądzony przez warszawski Okręgowy Sąd Wojenny 13 VII 1909, został w wyniku obrony Stanisława Patka uniewinniony. Mimo to nie zwolniono go z X Pawilonu, a na mocy postanowienia naczelnika warszawskiego Gubernialnego Zarządu Żandarmerii z 17 XI t.r. miał być zesłany na pięć lat do Kraju Narymskiego na Syberii. Warszawski gen.-gubernator G. Skałon zmienił jednak karę na roczny dozór policyjny i 23 XII został S. zwolniony. Wkrótce potem wyjechał nielegalnie do Krakowa; został tam zatrudniony w oddziale Allgemeine Elektrizitäts-Gesellschaft (AEG) początkowo jako prokurent, następnie kierownik działu. W l. 1911–14 był czynny w Tow. Pomocy Więźniom i Emigrantom Politycznym «Czerwony Krzyż» oraz krakowskiej sekcji PPS-Lewicy; uczestniczył w II Zjeździe tej partii w Opawie (8–14 IV 1912). Współpracował z wileńskimi kontynuacjami „Wiedzy”: tygodnikiem „Światło” (1911–12) i dwutygodnikiem „Kuźnia” (1913–14). Wszedł do Centralnej Partyjnej Komisji Ubezpieczeniowej, powołanej w lutym 1913 przez PPS-Lewicę. Włączył się w kampanię wyborczą do Kas Chorych w Król. Pol. i pod pseud. Besem ogłosił broszurę Kasy Chorych. Co dają i co dać mogą robotnikom (W. 1913) oraz artykuł O ustawę robotniczą dla Kas Chorych („Kuźnia” 1913 nr 18). Uczestniczył w III Ogólnokrajowej Konferencji PPS-Lewicy w Krakowie (24 XII 1913) i zgodnie z powziętymi tam uchwałami negocjował pod koniec maja 1914 z Adolfem Warszawskim-Warskim zjednoczenie tej partii z SDKPiL.

Po wybuchu pierwszej wojny światowej, w r. 1914, krótko mieszkał S. w Wiedniu, a następnie w Krakowie. Od grudnia 1915 współpracował z redagowanym przez Wandę Papiewską nieoficjalnym organem PPS-Lewicy, tygodnikiem „Kurier Lubelski”, a po zawieszeniu pisma w grudniu 1916, z redagowanym przez Ciszewskiego warszawskim „Głosem Robotniczym”. W ówczesnej publicystyce zachęcał do samokształcenia oraz do udziału w wyborach samorządowych t.r., a także krytykował posłów socjalistycznych za wstąpienie do Koła Polskiego w austriackiej Radzie Państwa. W artykule Rozbieżność ideowa, czy warcholstwo („Kur. Lub.” 1916 nr 25) zaatakował SDKPiL za zwalczanie innych partii socjalistycznych. Współredagował wydawane przez PPS-Lewicę „Kalendarze Robotnicze” na l. 1917 i 1918. Nie poparł połączenia w grudniu 1918 PPS-Lewicy z SDKPiL i do powstałej wtedy Komunistycznej Partii Robotniczej Polski (KPRP) nie wstąpił, ale podjął z nią współpracę. W czasie wojny polsko-sowieckiej organizował w r. 1920 ucieczkę działaczy komunistycznych, m.in. Henryka Lauera i Mirosława Zdziarskiego, przetrzymywanych w obozie na Dąbiu w Krakowie; ucieczka nie powiodła się, a S. został na kilka miesięcy uwięziony w Przemyślu. W krakowskim mieszkaniu S-y Roman Jabłonowski redagował w l. 1923–4 organ KPRP tygodnik „Pług”. Jako elektrotechnik w AEG wstąpił S. w tym okresie do Krakowskiego Tow. Technicznego i tamtejszego oddziału Stow. Elektryków Polskich (SEP). W r. 1925 wszedł do zarządu sekcji, pracującej nad nowymi przepisami elektrotechnicznymi Polskiego Komitetu Elektrotechnicznego SEP. Należał także do komisji SEP: Przewodów i Kabli, Spraw Bezpieczeństwa, Przepisów Budowy i Ruchu, Materiałów Instalacyjnych, oraz Przyrządów Grzejnych. Opublikował artykuł Bezpieczeństwo urządzeń elektrycznych („Mechanik” 1924, odb. W. 1924). Pod krypt. Besem ogłosił książkę Tadeusz Rechniewski (18621916) (W. 1927, wyd. 2, W. 1957).

W r. 1931 przeniósł się S. do Warszawy; pracował w Tomaszowie Maz. jako doradca techniczny w Fabryce Sztucznego Jedwabiu. Kontynuował działalność w SEP, będąc referentem przepisowym i członkiem zarządu Centralnego Komitetu Normalizacji Elektrotechnicznej. Współpracował z czasopismami: „Przegląd Elektrotechniczny”, „Technika Cieplna”, „Przegląd Techniczny”, „Elektrotechnik und Maschinenbau” oraz „Bulletin des schweizerischen elektrotechnischen Vereins”. Opublikował broszury, wydane przez SEP: Zarządzenia chroniące od niebezpiecznych napięć dotyku (W. 1932), Uziemienie przewodu zerowego w urządzeniach elektrycznych niskiego napięcia (W. 1933) oraz Stan izolacji sieci od ziemi izolowanych (W. 1934), a także artykuł Na marginesie projektu Przepisów przyłączenia urządzeń elektrycznych do sieci zakładów elektrycznych („Przegl. Elektrotechn.” R. 17: 1935 z. 12, odb. W. 1935). Do swej działalności w PPS i PPS-Lewicy wrócił artykułem Zapomniana odezwa pierwszomajowa Andrzeja Struga („Czarno na białym” 1938 nr 18). W okresie okupacji niemieckiej S. żył w ukryciu. Posługiwał się dokumentami na nazwisko Bolesław Sadowski. Od r. 1941 mieszkał u działacza komunistycznego Zygmunta Balickiego, następnie przebywał w Milanówku pod Warszawą. Napisał w tym okresie swe pamiętniki i biografię Juliana Marchlewskiego (uległy zniszczeniu). Zmarł na tyfus brzuszny 16 VIII 1942 w Warszawie, został pochowany pod nazwiskiem Sadowski na cmentarzu na Bródnie (kw. 20 K. III 16).

S. był dwukrotnie żonaty; nieznana z nazwiska pierwsza żona zmarła w czasie porodu wraz z dzieckiem. W drugim małżeństwie zawartym w r. 1912 z Itą Frendzel (Frenzel, zob. Szapiro Maria) miał S. córkę Hannę (zob. Sawicka Hanka).

 

Kormanowa, Mater. do bibliogr. 1866–1918; Kucharzewski, Piśm. techn. pol., II; PSB (Sokolnicki Gabriel); Słown. pseudonimów, IV; Słown. techników, IX; Wiedza – Nowe Życie – Światło – Kuźnia 1906–1914, Oprac. J. Czachowska, A. Czachowski, Wr. 1956; – Bogacz M., Akademicy Warszawy, W. 1960 s. 340, 352; Buszko J., Narodziny ruchu socjalistycznego na ziemiach polskich, Kr. 1967; Historia elektryki polskiej, W. 1976 I (fot.), W. 1972 IV; Historia Stowarzyszenia Elektryków Polskich 1919–1959, W. 1959; Karwacki W. L., Łódzka organizacja Polskiej Partii Socjalistycznej – Lewicy 1906–1918, Ł. 1964; tenże, Związki zawodowe i stowarzyszenia pracodawców w Łodzi (do roku 1914), Ł. 1972; Kasprzakowa J., Ideologia i polityka PPS-Lewicy w latach 1907–1914, W. 1965; Kaufman M., Przyczynki do dziejów żydowskiej organizacji PPS, „Niepodległość” T. 12: 1935; Łaniec S., Kolejarze Królestwa Polskiego, W. 1979; Miąso J., Uniwersytet dla Wszystkich, W. 1960; Myśliński J., Polska prasa socjalistyczna w okresie zaborów, W. 1982; Orzechowski I., Kochański A., Zarys dziejów ruchu zawodowego w Królestwie Polskim 1905–1918, W. 1964; Piasecki H., Żydowska Organizacja PPS, Wr. 1978; Piłatowicz J., Ruch stowarzyszeniowy inżynierów i techników polskich do 1939 r., W. 2005 II; Pobóg-Malinowski W., Józef Piłsudski 1901–1908. W ogniu rewolucji, W. 1935; Trzciński W., Ruch zawodowy w b. Kongresówce, „Robotn. Przegl. Gosp.” R. 9: 1932 nr 3 s. 43; Tych F., PPS-Lewica w latach wojny 1914–1918, W. 1960; tenże, Związek Robotników Polskich, W. 1974; Urbanek M., Kisielewscy, W. 2006; Wasilewski L., Kierownictwo PPS zaboru rosyjskiego (1893–1918), „Niepodległość” T. 11: 1935; Żarnowska A., Geneza rozłamu w Polskiej Partii Socjalistycznej 1904–1906, W. 1965; – Drobner B., Bezustanna walka, W. 1962; Fiszer A., Zapiski z krakowskiej celi, Kr. 1964 s. 84, 97; Grabiec J., Czerwona Warszawa przed ćwierć wiekiem, P. 1925; Humnicki A., Wspomnienia z lat 1888–1892, W. 1907; Kelles-Krauz K., Listy, Wr. 1984 I–II; Koszutska M., Pisma i przemówienia, W. 1961 I; Koszutski S., Walka młodzieży polskiej o wielkie ideały, W. 1928; Kozłowska-Balicka H., Hanka. Wspomnienia o Hance Szapiro-Sawickiej, W. 1962 (fot.); Limanowski B., Pamiętniki (1919–1928), W. 1973; Łęczycki F., Mojej ankiety personalnej punkt 35, W. 1969; N o wicki J., Wspomnienia starego działacza, „Niepodległość” T. 13: 1936; PPS-Lewica 1906–1918. Materiały i dokumenty, Red. F. Tych, W. 1961 I–II; Trzciński W., Z minionych dni Polski podziemnej 1905–1918, W. 1937; Wspomnienia o Andrzeju Strugu, Oprac. S. Sandler, W. 1965; – „Z pola walki” 1959 nr 1, 1960 nr 2, 4, 1961 nr 1, 3, 1962 nr 1, 1963 nr 1, 2, 1964 nr 1, 1965 nr 3, 1967 nr 1, 1970 nr 4; – AAN: sygn. 1 k. 38, 112 (akta Walerego Sławka), sygn. 2299 (PZPR, teczka osobowa Antoniego Humnickiego), sygn. 7859 (PZPR, teczka osobowa S-y); AGAD: sygn. 407 k. 319, sygn. 871 k. 69, 73–4, 78 (Pomocnik Gen.-Gubernatora Warsz.), sygn. 6953 k. 6–229, sygn. 7045 k. 2–5 (Prokurator Warsz. Izby Sąd.); AP w W.: sygn. 34 k. 1, sygn. 35 k. 569, sygn. 172 k. 63–4 (Warsz. Gubernialny Urząd ds. Stowarzyszeń), sygn. 2734 k. 32, 162, sygn. 2906 k. 39, sygn. 2949 k. 1, 313, sygn. 3169 k. 2, 6, 8, 13, 34, 43, 47 (Warsz. Gubernialny Zarząd Żandarmerii); Arch. PAN: sygn. 61 k. 49–50 (pamiętnik Bolesława Miklaszewskiego).

Alicja Pacholczykowa

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Władysław Tatarkiewicz

1886-04-03 - 1980-04-04
filozof
 

Jerzy Toeplitz

1909-11-24 - 1995-07-24
historyk kina
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Karol Skarżyński

1875-01-06 - 1957-03-09
wiolonczelista
 

Feliks Leon Stobiński

1834-02-21 - 1888-04-15
aktor teatralny
 

Kazimierz Stryjeński

1853-01-16 - 1912-08-03
historyk
 

Józef Felicjan Sułkowski

1892-01-31 - 1968-07-30
prawnik
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.