Łaszczyński (de Verbno Łaszczyński) Bolesław (1842–1909), malarz. Ur. 6 XI 1842 w majątku rodzinnym w Grabowie w pow. wrzesińskim, był synem Stanisława, oficera grenadierów gwardii W.P., zesłańca na Sybir, i Olgi z Halpertów. Wraz ze starszym bratem Władysławem (zob.) został wysłany przez rodziców do szkoły w Tirlemont w Belgii. Po ukończeniu tego gimnazjum Ł. wyjechał do Heidelbergu, gdzie studiował archeologię. W r. 1865 przeniósł się do Monachium, aby rozpocząć w tamtejszej akademii sztuk pięknych studia malarskie. Przebył szkołę antyków i techniczną szkołę malarstwa. W r. 1867 przyznano mu medal brązowy. W Monachium Ł. zaprzyjaźnił się blisko z Maksymilianem Gierymskim. Studia ukończył Ł. w r. 1868, następnie podróżował po Włoszech; mieszkał we Florencji i Rzymie. W r. 1872 powrócił do Monachium.

Ok. r. 1877 Ł. przeniósł się do Warszawy. Brał czynny udział w życiu artystycznym miasta, wystawiając swe prace w Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) (w l. 1870, 1876–90, 1892–3, 1902), w Salonie Krywulta (1880, 1881). W l. 1882–9 był członkiem komitetu TZSP. W r. 1891 wyjechał do Poznania, aby tam wykonać dekorację prezbiterium katedry. To monumentalne dzieło składa się z sześciu kompozycji zatytułowanych: Założenie katedry poznańskiej, Piast, Św. Wojciech przynoszący hymn Bogurodzica, Św. Jozafat Kuncewicz oraz dwie grupy alegoryczne Fiat Lux i Antemurale Chrystianitatis. Wykonał też ścienne obrazy w kaplicy seminarium duchownego w Poznaniu, przedstawiające ojców Kościoła, a także sceny z legendy o bogatym młodzieńcu. Pod koniec życia mieszkał w Krakowie. Brał udział w wystawach krakowskiego Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych (TPSP) już w r. 1868, a następnie w l. 1873, 1875, 1878, 1880, 1883, 1885, 1887, 1897.

Studia Ł-ego w akademii monachijskiej i związki z polską kolonią artystyczną w Monachium znalazły swe odbicie w jego twórczości. Utwory jego charakteryzuje drobiazgowe wykończenie, poprawny akademicki rysunek, rozwinięcie anegdoty. Z zamiłowaniem malował obrazy przedstawiające sceny z przeszłości Polski (określane przez recenzentów jako «kontuszowe»), jak Tajna wiadomość z czasów konfederacji barskiej, Pokuta szlachcica. Niektóre z nich były ilustracją utworów literackich A. Mickiewicza (np. Czaty, ilustracje do Pana Tadeusza: Tak, tak, Gerwazeńku, Zamysły wojenne), H. Sienkiewicza (Pojedynek Bohuna z Wołodyjowskim), J. Kitowicza (Corda fidelium). Znanym dziełem Ł-ego jest obraz Śmierć Chopina (namalowany w r. 1874). Przez pewien czas dostarczał Ł. kompozycji do drzeworytów dla wychodzącego w Poznaniu pisma „Sobótka. Tygodnik Beletrystyczno-Ilustrowany”. Uprawiał również malarstwo religijne. Oprócz wspomnianych malowideł ściennych malował obrazy olejne, jak Nawiedzenie Najśw. Panny Maryi, Niepokalane Poczęcie, Św. Anna, Kyrie Eleison, Św. Michał. Niektóre z nich znalazły się w kościołach, np. Wizytek w Warszawie, w kościele na Grzybowie (ten ostatni obraz artysta pokazał na wystawie w Paryżu w r. 1886).

W czasie pobytu we Włoszech malował tamtejsze widoki, czasem ze sztafażem ludzkim. Wiele z nich pokazał na wystawach w Zachęcie i krakowskim TPSP: Przystań rybacka w Sorrento, Chłopcy kąpiący się w Sorrento, Łodzie rybackie w Porto d’Ando, Ruiny portu Nerona w Porto d’Ando, Zakątek rzymski, Kościół Św. Dominika. Malował Ł. także pejzaże w kraju: Przedmieście nieświeskie, Zagroda góralska w Wiśle, Wioska, Odnawianie kolumny Zygmunta III. Znaczną pozycję w twórczości Ł-ego stanowią portrety, wśród nich wymienić należy portrety: arcybiskupa F. Stablewskiego, Juliana Konstantego Ordona, bohatera wiersza Mickiewicza (malowany we Florencji w r. 1872), staruszki Franciszki z Zakrzewskich Moraczewskiej (1896), Maksymiliana Jackowskiego, Portret damy z dziewczynką (wystawiony w Zachęcie w 1879), Portret dzieci (wystawiony w r. 1882). W ostatnich latach życia nie wystawiał swoich obrazów. Zmarł w Krakowie 15 VI 1909.

Ł. był ożeniony z Józefą Moraczewską, z którą miał dzieci: Olgę (zamężną Szczawińską), Janinę Grażynę, Zbigniewa i Witolda (ur. 21 I 1897), dyrektora oddziału Warszawskiego Tow. Ubezpieczeń w Poznaniu, działacza konspiracyjnego (pseud. Doktor) straconego przez Niemców w Poznaniu 15 II 1942.

Grajewski, Bibliografia ilustracji; W. Enc. Ilustr.; W. Ilustr. Enc. Gutenberga; Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych, (fot.); Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler; Boniecki; Katalog ilustrowany I Wystawy Sztuki Polskiej w Kr., (Kr.) 1887; Klein F., Katalog wystawy Sto Lat Malarstwa Polskiego 1800–1900, Kr. 1929; Wiercińska J., Katalog prac wystawionych w Tow. Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie w l. 1860–1914, Wr.–W.–Kr. 1969; – Dziesięć wieków Poznania, T. III: Sztuki plastyczne, P.–W. 1956 s. 143; Masłowski M., Maksymilian Gierymski i jego czasy, W. 1970 (fot.); Płażewska M., Warszawski Salon Aleksandra Krywulta (1800–1906), „Roczn. Muz. Narod. w W.” T. 10: 1966; Wiercińska J., Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie (1860–1914), Wr.–W.–Kr. 1968; – „Bluszcz” 1875 nr 35 s. 277; „Czas” 1887 nr 193; Kalendarz Krak. J. Czecha, 1910 s. 89; Kalendarz Warszawski… J. Ungra, 1910 s. VI; „Rola” 1886 nr 30 s. 358; „Strzecha” 1868 nr 13 s. 423; „Tyg. Ilustr.” 1902 s. 246, 1909 nr 26 s. 523; „Wędrowiec” T. 11: 1875 s. 383; – B. Jag.: rkp. nr 6489 IV nr 6516 IV (Korespondencja J. I. Kraszewskiego); B. Ossol.: rkp. 6521 II (Autografy artystów), nr 7474 I (Papiery Tow. Przyj. Sztuk Pięknych w Lw., Dział I Korespondencja), nr 7657 (Ks. J. Warchał, Kaplica polska w bazylice św. Antoniego w Padwie); B. PAN w Kr.: rkp. 2158 (korespondencja W. Eliasza-Radzikowskiego).

Róża Biernacka