Swieykowski (Świejkowski, Świeykowski) Emanuel Ignacy Stefan (1874–1909), historyk sztuki, kolekcjoner, fotograf.
Ur. 24 IX (12 IX st.st.) w Kijowie, w rodzinie ziemiańskiej, był jedynym synem Stefana Augusta (1848–1876) i Aleksandry Doroty z Podhorskich (1855–1940).
Najwcześniejsze dzieciństwo spędził S. w Antonowie (pow. Skwira, gub. kijowska). Osierocony przez ojca, przeniósł się z matką do Krakowa, gdzie od r. 1885 uczył się w Gimnazjum św. Anny. Po zdaniu matury w r. 1892 studiował od t.r. na Wydz. Filozoficznym UJ. Początkowo słuchał głównie wykładów Augusta Witkowskiego z fizyki i Karola Olszewskiego z chemii, potem w l. 1895–8 studiował przedmioty historyczne przede wszystkim pod kierunkiem Mariana Sokołowskiego. Już podczas studiów prowadził badania z zakresu historii sztuki, m.in. znajdujących się w Dreźnie archiwaliów do sztuki polskiej w epoce saskiej. Od r. 1900 uczestniczył w Krakowie w posiedzeniach Komisji Historii Sztuki (jako jej członek był wymieniany od r. 1903) Wydz. Filozoficznego AU. W r. 1901, dzięki wpłaceniu sporej dotacji, dołączył do grona założycieli powstałego w r. 1896 Tow. Miłośników Historii i Zabytków Krakowa; od r. 1901 był też w Krakowie członkiem Tow. «Polska Sztuka Stosowana». Uczestniczył w pracach obu Towarzystw, współpracując przy organizacji wystaw w Sukiennicach i opracowując katalogi: Katalog malowideł, rysunków, sztychów i litografii Michała Stachowicza (Kr. 1901) oraz Zabytki dawnego polskiego przemysłu artystycznego (Kr. 1902). W r. 1902 ukazał się kolejny katalog przygotowany przez S-ego: Miniatury Muzeum Narodowego. Należał do Tow. Opieki nad Polskimi Zabytkami Sztuki i Kultury (w l. 1902–5 był jednym z jego sekretarzy, a w l. 1902–7 także członkiem wydziału); razem z Zygmuntem Hendlem, Feliksem Koperą i Jerzym Mycielskim uczestniczył w Towarzystwie w pracach komisji układającej „Regulamin do badania i inwentaryzacji dzieł sztuki i przemysłu artystycznego” oraz komisji dla ratowania ruin i zamków. Utrzymywał kontakty naukowe z Hieronimem Łopacińskim i z jego inspiracji zajął się zabytkami sztuki rokoka w Dukli. Dn. 14 I 1902 uzyskał na UJ absolutorium, a 28 II t.r. złożył Monografię Dukli z podaniem o uznanie jej jako rozprawy doktorskiej. Opisał w niej, na podstawie materiałów archiwalnych, dzieje miasta oraz mecenatu artystycznego kolejnych właścicieli. Monografię tę wydał w r. 1903 jako tom 35. „Rozpraw Filozoficznych PAU”. Promocję doktorską otrzymał 26 II 1904.
Jako historyk sztuki S. interesował się przede wszystkim XVIII-wieczną architekturą. Zabytki fotografował, a zdjęcia publikował w czasopismach naukowych oraz własnych pracach, darowując je także instytucjom badawczym i muzealnym. Rysował przekroje i rzuty zabytkowych budowli (częściowo opublikowane w jego pracach). Uchodził za autora zrealizowanego w r. 1903 projektu urządzenia wnętrz w pałacyku Leona Mańkowskiego w Krakowie. Od r. 1903 był członkiem krakowskiego TPSP i opracował dla niego Pamiętnik Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie 1854–1904. Pięćdziesiąt lat działalności dla ojczystej sztuki (Kr. 1904, wyd. 2, Kr. 1905), który stał się jego najpopularniejszym dziełem, zawierającym noty biograficzne polskich artystów oraz spisy wystawianych przez nich prac. W ósmym tomie „Sprawozdań komisji do badania historii sztuki w Polsce” opublikował w r. 1907 Zabytki Rzeszowa. Dopełnienie pracy Władysława Łuszczkiewicza oraz Pałac w Krystynopolu według planów współczesnych. Był członkiem Sodalicji Mariańskiej. W r. 1905 zgodził się objąć stanowisko delegata AU w Stacji Naukowej w Paryżu, lecz nie pozwolił na to stan jego zdrowia. Od t.r. spędzał większość czasu w swych dobrach w Tokarówce na Ukrainie (pow. Nowogród Wołyński); kolekcjonował tam dzieła sztuki, głównie wyroby rzemiosła artystycznego (zniszczone i rozproszone po r. 1917). Z przyczyn zdrowotnych wyjechał w r. 1906 z żoną do Egiptu. W kolejnych latach udawał się na Riwierę, a na początku r. 1909 do Nicei. Zmarł 31 III 1909 tamże, został pochowany w Kasperówce koło Tetyjowa (pow. Taraszcza) na Ukrainie. Jego prochy prawdopodobnie nie zostały przeniesione do krypty okazałej kaplicy grobowej, wystawionej przez żonę na cmentarzu w Tetyjowie.
W małżeństwie (od r. 1904) z Zofią z Zamoyskich (1880–1913) miał S. synów Stefana (1906–1971) i Emanuela (pogrobowca, ur. 26 VIII 1909) oraz córkę Zofię (1907–1973).
Monografię Dukli opublikowano ponownie w r. 1910 jako tom 20. „Rozpraw i Sprawozdań Wydziału Filozoficznego AU”. W r. 1997 ukazała się ona staraniem miasta i gminy Dukla, jako pierwszy tom „Biblioteki Dukielskiej”.
Bibliografia Muzeum Narodowego w Krakowie, Kr. 2004 cz. 1 (do r. 2000); Chwalewik, Zbiory pol., II 246; Katalog Wydawnictw Polskiej Akademii Umiejętności 1873–1947, Kr. 1948 I; Przewodnik bibliograficzny – Miesięcznik dla wydawców, księgarzy, antykwariuszy, Red. K. Hecke, Kr. 1903 s. 65, 1905 s. 33, 1907 s. 37; – Krasny P., Emanuel Swieykowski i jego dzieło, w: Monografia Dukli, Rzeszów 1997; Małkiewicz A., Adam Bochnak i Józef Lepiarczyk a tradycja badań nad barokiem w krakowskim środowisku historyków sztuki, w: Sztuka baroku, Kr. 1991 s. 13; Minakowski M., Ci wielcy Polacy to nasza rodzina, Kr. 2007; Pol. życie artyst. w l. 1890–1914; – Sprawozdanie Dyrekcji Muzeum Narodowego w Krakowie za r. 1901–2, Kr. 1903 s. 19–20, 30, 38; toż za r. 1903, Kr. 1904 s. 23, 31; Sprawozdanie Dyrekcji Towarzystwa Sztuk Pięknych w Krakowie z czynności za r. 1903, Kr. 1903 s. 47; toż za r. 1904, Kr. 1904 s. 54; toż za r. 1908, Kr. 1908 s. 52; Sprawozdanie Dyrektora Gimnazjum Nowodworskiego czyli św. Anny w Krakowie za r. szk. 1888, Kr. 1888 s. 61; toż za r. szk. 1889, Kr. 1889 s. 96; toż za r. szk. 1890, Kr. 1890 s. 81, toż za r. szk. 1892, Kr. 1892 s. 60; Sprawozdanie i Wydawnictwo Wydziału Towarzystwa Opieki nad Polskimi Zabytkami Sztuki i Kultury za r. 1902, Kr. 1903 s. 4–5, 8, 11, 16, 19; toż za r. 1903, Kr. 1904 s. 36, 42, 45; toż za r. 1904, Kr. 1905 s. 28, 34, 36; toż za r. 1905, Kr. 1906 s. 41, 47, 49; toż za r. 1906, Kr. 1907 s. 30, 39, 42; toż za r. 1907, Kr. 1908 s. 32; toż za r. 1908, Kr. 1909 s. 19; toż za r. 1909, Kr. 1910 s. 42; toż za r. 1910, Kr. 1911 s. 31, 45; toż za r. 1911, Kr. 1912 s. 49; toż za r. 1912, Kr. 1913 s. 83; Sprawozdanie Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce, Kr. 1900–12 VI–VIII; Sprawozdanie Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa za r. 1901, „Roczn. Krak.” R. 5: 1902 s. 197, 199, 203; toż za r. 1904, tamże R. 7: 1905 s. 205; toż za r. 1905, tamże R. 8: 1906 s. 196; Sprawozdanie Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana za r. 1901–2, Kr. 1903 s. 17–19, 38; toż za r. 1904, Kr. 1905 s. 30; toż za r. 1905, Kr. 1906 s. 15, 28; Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa za r. 1909, „Roczn. Krak.” R. 12: 1910 s. 172, 176; – „Czas” 1902 nr 18 (wyd. wieczorne), nr 26 (wyd. wieczorne); Kalendarz Czecha na r. 1910, Kr. 1909 s. 88; „Roczn. AU” 1902/3 s. 55, 83–7, 90, 92, 1903/4 s. 47, 70–1, 79, 1904/5 s. 49, 78, 1905/6 s. 40, 1906/7 s. 43, 1907/8 s. 43; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1909: „Czas” nr 74, 75, „Głos Narodu” nr 125, 127, 130, „Nowa Reforma” nr 154, 207 (wyd. południowe), nr 233, „Sodalis Marianus” nr 8 s. 155–6 (S. Bratkowski); – AP w Kr., Oddz. ul. Lubicz: sygn. St. T. 113; AP w Kr., Oddz. ul. Sienna: sygn. GLN 143–50, spis ludności Dz. IV 1890 Nr 50–101 k. 99; Arch. UJ: Corpus studiosorum Universitatis Jagiellonicae 1850/31 – 1917/8, sygn. S II 514, 520, WF II 316–23, 325, 504; Muz. Narod. w Kr.: Arch. DI Dzien. Podawczy, l. 340–1, 587, 677, 799, 1958, Inwentarz Główny l. 12539, 102292, Dz. III pl.–1015–18, ryc. 34.444.
Rafał Róg