Różycki (Rożycki) Erazm (1806–1893), powstaniec 1830/31 r., działacz społeczno-gospodarczy. Ur. 11 VI we wsi Żerniki (pow. szydłowski), był synem Andrzeja Joachima (1760–1818), prezesa rady pow. szydłowskiego w Ks. Warsz. i Antoniny Joanny Tekli z Bobrowskich (ur. 1772), stolnikówny oświęcimskiej i zatorskiej.
Do szkół początkowych chodził R. w Stopnicy i Krakowie, w r. 1819 został przyjęty do 4 klasy konwiktu pijarów na Żoliborzu w Warszawie. Ukończył z odznaczeniem 6 klasę i 31 VII 1822 złożył egzamin dojrzałości. Następnie studiował w l. 1823–7 na Wydz. Prawa i Administracji Uniw. Warsz. i uzyskał tytuł magistra prawa i administracji. Dn. 15 V 1828 został R. wybrany na członka dyrekcji Tow. Kredytowego Ziemskiego woj. krakowskiego w Kielcach.
Po wybuchu powstania listopadowego w powstającym w woj. krakowskim pułku jazdy R. pod dowództwem płk. Kajetana Rzuchowskiego otrzymał 13 XII 1830 nominację na kapitana z przeznaczeniem na dowódcę 2 szwadronu. Przy obsadzaniu stanowisk dowódczych doświadczonymi oficerami, R. przeszedł do służby w Kielcach w kancelarii pułku. Z pułkiem tym przybył 13 II 1831 do Warszawy, aby w dniu następnym odmaszerować do korpusu gen. Juliana Sierawskiego, skierowanego przeciwko oddziałom nieprzyjacielskim, które przeprawiły się pod Puławami na lewy brzeg Wisły. Z pułkiem swym 19 II brał udział w bitwie pod Nową Wsią, pozostał z nim na lewym brzegu Wisły, wchodząc w skład korpusu gen. Ludwika Paca, dowódcy 1. rezerwy wojska, z przydziałem do dywizji jazdy gen. Antoniego Jankowskiego a później brygady jazdy gen. Ambrożego Skarżyńskiego. Odkomenderowany został do służby w Sztabie Głównym. Po powrocie do pułku, noszącego teraz nazwę 1-ego Jazdy Krakowskiej, objął obowiązki oficera «szlusujacego», pozostając w tej samej brygadzie dowodzonej przez gen. Mamerta Dłuskiego w korpusie gen. Wojciecha Chrzanowskiego.
W czasie wyprawy przeciwko gen. E. A. Gołowinowi, R. walczył 14 VII pod Kałuszynem, a 15 VIII pod Paprotnią, przy odwrocie armii polskiej znad Bzury w kierunku Warszawy. Brał udział w obronie miasta (6–7 IX). Pułk jego, dowodzony przez ppłk. Stanisława Leskiego, walczył w składzie korpusu gen. Henryka Dembińskiego. Po kapitulacji stolicy R. wycofał się z wojskiem do Modlina i stąd z armią dowodzoną przez gen. Macieja Rybińskiego pociągnął przez Płock w kierunku granicy pruskiej. W czasie marszu, 22 IX, pułk R-ego uczestniczył w budowie mostu pontonowego w Tokarach pod Płockiem. Miał on służyć przerzuceniu kilkutysięcznego korpusu na lewy brzeg Wisły, ale operacja ta została wkrótce odwołana. Przed przekroczeniem granicy R. został 3 X odznaczony w Świedziebni Krzyżem Złotym Virtuti Militari.
W Prusach pułk R-ego, dowodzony przez ppłk. Bonawenturę Bydłowskiego, stanął w Brodnicy, a następnie stacjonował w Gross Zünder (dziś Cedry Wielkie) pod komendą mjr. Józefa Marchockiego. Dn. 25 XII 1831 otrzymał R. paszport pruski i udał się do swojego krewnego i starszego kolegi z konwiktu xx pijarów oraz z pułku por. Adolfa Bobrowskiego, mieszkającego w Grojcu (pow. oświęcimski).
W r. 1832 powrócił R. do Król. Pol., do rodzinnych Żernik i objął ponownie obowiązki radcy w dyrekcji szczegółowej Tow. Kredytowego Ziemskiego w Kielcach. Dn. 24 IX 1844 został mianowany stałym członkiem komisji obywatelskiej pow. stopnickiego, 16 V 1848 wybrany na sędziego pokoju okręgu szydłowskiego, z siedzibą przeniesioną do Chmielnika. Obowiązki te pełnił do r. 1861. Na wiosnę 1848 został R. w drodze wyboru powołany na radcę dyrekcji głównej Tow. Kredytowego Ziemskiego w Warszawie, w n. r. powrócił do Kielc, aby objąć po zmarłym Andrzeju Sucheckim stanowisko prezesa dyrekcji szczegółowej Towarzystwa w gub. radomskiej z siedzibą w Kielcach, na którym pozostawał prawie 40 lat. W czasie swojej kadencji doprowadził do wybudowania okazałej siedziby Towarzystwa. W r. 1849 został prezydującym rady szczegółowej opiekuńczej zakładów dobroczynnych w pow. kieleckim, przyczynił się na tym stanowisku do powstania w Kielcach szpitala św. Aleksandra. Był jednym z członków-założycieli Tow. Rolniczego i należał do niego aż do rozwiązania 6 IV 1861. Powołano go też do reaktywowanej w r. 1861 Rady Stanu, która działała do r. 1863, a została ostatecznie zniesiona dekretem carskim w r. 1867. Pięćdziesięciolecie pracy zawodowej i społecznej R-ego w Kielcach obchodzono uroczyście w r. 1878.
W r. 1888 po 60 latach pracy R. zrezygnował z prezesury w Tow. Kredytowym Ziemskim. Obok rodzinnych Żernik, R. był właścicielem Zagórzyc (pow. pińczowski), w r. 1884 nabył od swojej córki Karoliny, po jej zmarłym mężu Wojciechu Antonim Laskowskim, połowę dóbr Opatkowice Murowane (pow. jędrzejowski). Zmarł 4 VI 1893 w Opatkowicach Murowanych i pochowany został na cmentarzu w Mierzwinie.
Po raz pierwszy R. ożenił się w r. 1833 z Kornelią Benoë (zm. 1834), w r. 1844 poślubił Aleksandrę z Chwalibogów (1825–1912); pierwsze małżeństwo było bezdzietne, z drugiego miał 3 córki: Karolinę Teresę (1846–1905), zamężną za Wojciechem Antonim Laskowskim, Teresę Joannę (1847–1920), zamężną za Teodorem Zdanowskim i Marię Józefę (1851–1930), zamężną za Stanisławem Edmundem Taylorem oraz 4 synów: Wacława (1854 – ok. 1860), Erazma (1856–1924), Henryka Erazma (1865–1930), i Ignacego Ludwika Joachima (ur. 1868).
Fot. w: Borkiewicz S., Linowski Z., Monografia historyczna i gospodarcza powiatu jędrzejowskiego, Kielce 1937 s. 148; – Pol. Enc. Szlach. X; Gerber, Studenci Uniw. Warsz.; Uruski, XV; Lista członków Tow. Roln. 1860 s. 45, 1861 s. 52; Spis szlachty Królestwa Polskiego, W. 1851; Xięga Pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830 zawierająca spis imienny … oficerów, podoficerów i żołnierzy armii polskiej w tymż roku krzyżem wojskowym „Virtuti Militari” ozdobionych, Lw. 1881; – Borkiewicz S., Linowski Z., Monografia historyczna i gospodarcza powiatu jędrzejowskiego, Kielce 1937 s. 147; Jaskłowski W., Udział województwa krakowskiego w powstaniu listopadowem, w: Pamiętnik Koła Kielczan 1930–1931, Kielce–W. [b.r.w.] s. 15–18, 22; Sabatowie T. i Z., Cmentarze Kielc, Kielce 1981; Szyndler B., Wysiłek zbrojny Kielecczyzny w czasie powstania listopadowego, w: Roczn. Muz. Narod. w Kielcach, Kr. 1980 XI; Taylor E., Historia rodziny Taylorów w Polsce, P. 1935 s. 95; tenże, Rolicze z Trojanowych Rożyc Rożyccy, P. 1936 s. 127–34; Wiśniewski J., Historyczny opis kościołów, miast i zabytków w powiecie jędrzejowskim, Marjówka 1930 s. 281; – Kalendarzyki polityczne … Fr. Radziszewskiego 1833–1849, W.; Nowy kalendarzyk polityczny 1830, W. s. 456; Popiel P., Pamiętniki (1807–1892), Kr. 1927 s. 75, 111; Przewodnik Warszawski informacyjno-adresowy na rok 1869, W. s. 66, 95; Rocznik Urzędowy … Król. Polskiego 1853, W.; Skałkowski A., Aleksander Wielkopolski w świetle archiwów rodzinnych (1803–1877), P. 1947 III; Wielowieyski H., Wspomnienia, Kielce 1905 s. 67, 86, 89, 122; – „Czas” 1878 nr 111, 1893 nr 128; „Gaz. Kielecka” 1878 nr 38, 1893 nr 46; „Gaz. Rząd. Król. Pol.” 1848 nr 114; „Gaz. Warsz.” 1820 nr 102 (dod.), 1821 nr 127, 1822 nr 124; „Kłosy” 1878 nr 697; „Kur. Warsz.” 1828 nr 51; – B. Pol. w Paryżu: rkp. 388 s. 192; – Życiorys R-ego Władysława J. Różyckiego z W. w Mater. Red. PSB; – Kartoteka oficerów WP 1815–1831 Zbigniewa Zacharewicza z Kr.
Zbigniew Zacharewicz