INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Eugeniusz Strzeboński     

Eugeniusz Strzeboński  

 
 
1926-07-14 - 1978-11-10
Biogram został opublikowany w latach 2006-2007 w XLIV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Strzeboński Eugeniusz (1926–1978), taternik, przewodnik i ratownik tatrzański.

Ur. 14 VII w Zakopanem, był synem Antoniego (1897–1966), murarza, oraz Anny ze Smoleńskich (1901–1981).

W r. 1941 ukończył S. szkołę powszechną w Zakopanem, następnie pracował z ojcem jako pomocnik murarski. Od r. 1942 uczył się w Szkole Mechanicznej w Świątnikach Górnych pod Krakowem. W listopadzie 1944 z braku środków przerwał naukę i wrócił do Zakopanego. Po zakończeniu okupacji niemieckiej wstąpił 6 III 1945 do Polskiej Partii Robotniczej, a 9 III t.r. złożył podanie o przyjęcie do pracy w Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego (UBP) w Zakopanem. Po zatwierdzeniu 16 III jego kandydatury przez Wojewódzki UBP w Krakowie został wartownikiem w Powiatowym UBP w Nowym Targu, a od 1 VIII był starszym referentem w V sekcji (ochrona rolnictwa) UBP w Zakopanem. Po ukończeniu w grudniu miesięcznego kursu Wojewódzkiego UBP w Krakowie został awansowany do stopnia sierżanta i skierowany w styczniu 1946 do Nowego Targu, gdzie do 12 II t.r. pracował jako zastępca kierownika Pow. UBP. Z powodu konfliktu ze zwierzchnikiem został wezwany na 22 III do Wydz. Personalnego Woj. UBP w Krakowie; zdezerterował ok. 20 III. Do czerwca ukrywał się w Elblągu, pracując jako monter w Zjednoczeniu Energetycznym, a następnie w Gdyni był pracownikiem prywatnej firmy monterskiej. Dn. 28 XI został aresztowany przez tamtejszy UBP. W poł. stycznia 1947 przewieziono go do Krakowa i sprawę dezercji skierowano do Wojskowego Sądu Rejonowego, a także skreślono S-ego 8 II t.r. z ewidencji UBP (z dn. 22 III 1946). Dn. 27 II 1947 został S. skazany na dwa lata więzienia, ale już 3 III t.r. darowano mu karę i wyszedł na wolność. Istniało podejrzenie, że w zamian za wolność S. zgodził się na tajną współpracę; takie sugestie wychodziły też od samego S-ego. Nie zachowały się żadne ślady takiej współpracy. W kwietniu lub maju wrócił do Zakopanego.

Zatrudniony jako konserwator-dozorca w Dworcu Tatrzańskim w Zakopanem, ukończył S. w r. 1948 Państw. Szkołę Mechaniczną w Świątnikach Górnych. Odbywał pierwsze wspinaczki tatrzańskie, zwiedził kilka jaskiń. T.r. został członkiem Polskiego Tow. Tatrzańskiego (od r. 1950 PTTK) oraz instruktorem narciarstwa Polskiego Związku Narciarskiego. Po ukończeniu we wrześniu kursów kierownika grup wycieczkowych i przewodnika tatrzańskiego III kl. (kl. II i I uzyskał w r. 1950) zajął się zawodowo przewodnictwem. Był również przewodnikiem podhalańskim II kl. oraz przodownikiem Górskiej Odznaki Turystycznej na wszystkie polskie pasma górskie z wyjątkiem Gór Świętokrzyskich. Dn. 29 X 1948 został przyjęty do TOPR (od r. 1956 Grupa Tatrzańska GOPR) jako adept, a po złożeniu 6 I 1950 ślubowania ratowniczego został pierwszym w historii TOPR ratownikiem etatowym; do jego obowiązków należało także pełnienie funkcji magazyniera, od r. 1953 był również kierowcą. Od r. 1949 zajmował się szkoleniem przewodników i ratowników górskich jako instruktor (1950) i starszy instruktor (1956) ratownictwa górskiego, starszy instruktor przewodnictwa tatrzańskiego (1958) oraz starszy instruktor taternictwa (1965). Od r. 1949 był członkiem zwycz. Klubu Wysokogórskiego; okresowo wchodził w skład Zarządu jego Koła Zakopiańskiego. W r. 1951 został członkiem Koła Jaskinioznawczego przy Oddz. Zakopiańskim PTTK, a od r. 1953 należał do Sekcji Taternictwa Jaskiniowego Koła Zakopiańskiego Klubu Wysokogórskiego. Od r. 1951 działał w Tymczasowej Komisji Przewodnickiej PTTK, przekształconej 6 X t.r. w Koło Przewodników Tatrzańskich PTTK w Zakopanem. Prowadził kursy ratownictwa w nowo powstających Ochotniczych Pogotowiach Ratunkowych: Beskidzkim, Krynickim i Sudeckim (1952) oraz Rabczańskim (1955), a także w Grupie Bieszczadzkiej GOPR (1961). W tym czasie opublikował artykuły: Bilans sezonu taternickiego („Sport i Wczasy” 1949 nr 98) oraz TOPR ratuje („Świat” 1952 nr 28). S. intensywnie uprawiał taternictwo, dokonując wielu ważnych przejść, w tym kilku pierwszych, m.in. północno-wschodnią ścianą Żółtej Ściany (1949), południowo-wschodnim żebrem Buczynowej Strażnicy (1951), północną ścianą Długiego Giewontu (1952), północną ścianą Wielkiej Turni (1953) i północno-zachodnią ścianą Krzesanicy (1961). Dokonał też kilkunastu pierwszych przejść zimowych, m.in. północną ścianą Hińczowej Turni (1949), północną ścianą Koziego Wierchu (1950). Uczestniczył w wyprawach na Kaukaz (na Elbrus w r. 1957) i w Alpy (na Grosshorn drogą Laupera oraz trawersowanie Gross Lauteraahorn w r. 1962); zwiedził góry Bułgarii, Rumunii i Grecji (wejście na Olimp).

Od r. 1958 był S. etatowym instruktorem i kierownikiem nowo powstałej Sekcji Ratownictwa Jaskiniowego Grupy Tatrzańskiej GOPR (do r. 1966). W l. 1960–4 był naczelnikiem i członkiem Zarządu Grupy Tatrzańskiej GOPR. Wprowadził do ratownictwa górskiego w Polsce nowy sprzęt, tzw. zestaw alpejski (1958), umożliwiający ratowanie osób na trudno dostępnych ścianach oraz współinicjował używanie w ratownictwie śmigłowca (1962). Opublikował artykuły o tematyce ratowniczej: Nowe metody ratownictwa w Tatrach Polskich („Taternik” 1960 z. 3/4), Stałe haki na drogach tatrzańskich (tamże 1963 z. 1/2), Kronika wypadków górskich („Wierchy” R. 30: 1961, wspólnie z Janem Cybulskim). W l. 1959–70 należał do Zarządu Koła Przewodników Tatrzańskich PTTK. Od r. 1961 zasiadał w komisji egzaminacyjnej PTTK dla przewodników tatrzańskich. W l. 1963–5 i 1968–72 był członkiem Zarządu Głównego GOPR, a w l. 1965–77 szefem jego służby szkolenia; organizował i prowadził szkolenia centralne oraz w grupach regionalnych, a także specjalistyczne szkolenia współpracy ratowników ze śmigłowcem, zainicjował wprowadzenie do ratownictwa psów lawinowych i w r. 1974 przedsięwziął pierwsze szkolenia w tym zakresie. Od maja do września 1971 był p.o. naczelnikiem Grupy Krynickiej, a od kwietnia do września 1972 p.o. naczelnikiem Grupy Tatrzańskiej GOPR. Okresowo był delegatem GOPR do Komisji Turystyki Górskiej i Komisji Turystyki Narciarskiej PTTK. Od r. 1965 był instruktorem taternictwa jaskiniowego. Należał do Zarządu Oddz. Zakopiańskiego i Komisji Oceny Sprzętu Turystycznego PTTK (od r. 1973). Od r. 1974 do śmierci był zastępcą przewodniczącego Koła Przewodników Tatrzańskich PTTK. W r. 1976 został pełnomocnikiem naczelnika GOPR ds. przekształcenia Grupy Sudeckiej w Grupy Karkonoską i Wałbrzysko-Kłodzką. Od t.r. był starszym instruktorem ratownictwa wysokogórskiego. Wobec narastającego konfliktu z naczelnictwem GOPR (próby degradacji i zwolnienia), zrezygnował 31 I 1977 z pracy w GOPR i 1 II t.r. został etatowym przewodnikiem w zakopiańskim PTTK; pozostał jednak czynnym ratownikiem-ochotnikiem w Grupie Tatrzańskiej GOPR. Napisał esej do słowackiego albumu „Svet Tatier” (Bratislawa 1977) oraz opracował mapę tematyczną „Ratownictwo” do „Atlasu Tatrzańskiego Parku Narodowego” (Zakopane–W. 1985). Wg Witolda H. Paryskiego był «jednym z najlepszych znawców szczegółowej topografii całych Tatr i świetnym znawcą innych pasm górskich w Polsce oraz całego Podtatrza Polskiego i Słowackiego». Ogółem uczestniczył S. w 510 wyprawach ratunkowych, z czego ok. 300 kierował; zwiózł ok. 500 poszkodowanych narciarzy.

Dn. 10 XI 1978 kierował S. wyprawą ratunkową do Doliny za Mnichem w Tatrach; w jej trakcie zmarł nagle na atak serca na Hali pod Mnichem. Został pochowany 15 XI na cmentarzu przy ul. Nowotarskiej w Zakopanem. Dn. 15 XI 1980 na symbolicznym Cmentarzu pod Osterwą w Tatrach Słowackich, wmurowano tablicę pamiątkową poświęconą S-emu (wg projektu Michała Szostaka). S. był odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1955), Medalem X-lecia PRL, Złotą Odznaką GOPR (1959), Złotą Odznaką PTTK (1965) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1976). W północno-wschodniej ścianie Wielkiej Turni znajduje się tzw. depresja Strzebońskiego.

W małżeństwie, zawartym 1 VIII 1955 z Marią Sikorą, miał S. córkę Annę (ur. 1957).

 

Karykatura przez Edwarda Ałaszewskiego z r. 1969, wł. TOPR w Zakopanem; – Argalács M., Michalěk D., Symbolický cintorín, Mesto Vysoké Tatry 2001; Enc. tatrzańska (1995), (fot.); Jackowski A., Bibliografia turystyki polskiej, 1945–60, Wr. 1969; toż za l. 1961–5, Wr. 1970; Pinkwart M., Zdebski J., Nowy cmentarz w Zakopanem, W.–Kr. 1988; Polak K., Bibliografia „Wierchów” za lata 1923–1972, W.–Kr. 1976; Spis przodowników GOT, W. 1962; – Cywiński W., Tatry, Poronin 1994 I 184, 1995–6 II–III, 1998 VI, 2001 VIII, 2006 XII; Jagiełło M., Wołanie w górach, W. 2002 s. 142, 184, 312, 314, 316, 353–4, 369–71, 423, 427, 438, 468, 474, 506–8, 518, 612, 616; Kurczab J., Wołoszyński M., Najpiękniejsze szczyty tatrzańskie, W. 1991; „Na każde wezwanie…”. Pięćdziesiąt lat działalności Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego 1952–2002, Kr. 2002 (fot.); Na szczytach gór Europy, W. 1959; Od Łomnicy do Mont Blanc, W. 1969; Paryski W. H., Tatry Wysokie, W. 1988 XXV; Sałyga-Dąbkowska K., Kronika ratownicza Grupy Tatrzańskiej GOPR, „Wierchy” R. 48: 1979 s. 228; taż, 500 wypraw ratunkowych Eugeniusza Strzebońskiego, tamże R. 41: 1972 s. 233–4; Siemionow A., To i owo o Tatrach, Skawina 1993 III 32–3, 41; Stecka Z., Historia przewodnictwa tatrzańskiego, [Kr.] 1995 s. 134–5, 148, 178–80, 257, 268, 270–2 (fot.); 100 lat przewodnictwa tatrzańskiego 1875–1975, Zakopane 1975 s. 15, 18, 43 (fot.); Sygnały z gór, W. 1973 s. 53–5, 58, 168, 183–7, 191, 231, 233, 248, 283, 380, 382, 385; Żuławski W., Sygnały ze skalnych ścian. Tragedie tatrzańskie. Wędrówki alpejskie. Skalne lato, W. 1967 s. 76; – Hajdukiewicz J., Góry mojej młodości, W. 1988 s. 181, 183, 185, 237, 285; Stecki K., Tatry na co dzień, W. 1966 s. 124–43; Wilczkowski A., Miejsce przy stole, Ł. 2002 s. 123–5, 129, 191–2, 200, 219, 250–1; Worwa S., Bliżej nieba, Kr. 2003 s. 90, 92–6; – „Dewiator. Biul. Speleoklubu Tatrzańskiego” 2001 nr 17 s. 31; „Taternik” R. 31: 1949 z. 1/2 s. 73, 80, 83, R. 34: 1958 z. 2 s. 38–9, R. 39: 1963 z. 1/2 s. 77, R. 42: 1966 z. 3/4 s. 117, R. 53: 1977 z. 1 s. 33, 39, R. 57: 1981 z. 1 s. 32; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Dzien. Pol.” 1978 nr 257, 259, „Echo Krakowa” 1978 nr 255, 258, „Taternik” R. 58: 1982 z. 2 (J. Hajdukiewicz, fot.), „Trybuna Ludu” 1978 nr 270, „Tyg. Powsz.” 1979 nr 14, „Wierchy” R. 47: 1978 (J. Nyka, fot.), „Życie Warszawy” 1978 nr 269, 275; – Arch. TOPR w Zakopanem: Teczka osobowa S-ego (fot.), Kaszyn A., Eugeniusz Strzeboński (mszp.), księgi wypraw ratunkowych z l. 1947–78; IPN w Kr.: sygn. 0154/629 (fot.), sygn. 023/1 t. 2, sygn. 023/2 t. 1, sygn. 030/1 t. 9 cz. 1, sygn. 030/2 t. 2, sygn. 110/973; – Mater. w posiadaniu autora.

Adam Krawczyk

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.