Rosen (Rozen) Fabian Wilhelm h. własnego, później Poraj (zm. między r. 1687 a 1689), pułkownik królewski, komendant Poznania w r. 1665. Był synem Wilhelma Henryka, dziedzica dóbr Niekrasze w pow. piltyńskim, i Anny Doroty Finkówny (von Finck), krewnym Reinholda (zob.).
R. rozpoczął karierę wojskową zapewne w r. 1648 w piechocie autoramentu cudzoziemskiego. Z początkiem l. 50-tych był dowódcą «pieszych dragonów» w regimencie piechoty zaciągu cudzoziemskiego płka Wilhelma Butlera, a w r. 1654 deputatem tej jednostki do odbierania zasług w woj. krakowskim. W czasie «potopu» szwedzkiego służył w pułku pieszym kaszt. sanockiego Zygmunta Fredry, brał m. in. udział w bitwie warszawskiej (28–30 VII 1656). Kilkakrotnie odbierał «zasługi» dla tego regimentu w Poznaniu, Gdańsku i Warszawie w l. 1657–8, tytułując się kapitanem i oberszterlejtnantem piechoty pana sanockiego. R. został oskarżony przez Fredrę możliwe, iż o malwersacje związane z rozliczeniami finansowymi z oberszterem tej piechoty lub też obwiniony o straty jakie jednostka poniosła w Prusach Król. w l. 1658–9 i skazany na infamię. Być może R., tytułujący się w czasie wojny północnej kapitanem gwardii JKMci, ponownie stanął na czele jednej z kompanii swojej jednostki, która do połowy 1663 stanowiła gwardię pieszą królowej. Wydaje się jednak, iż R. od r. 1659 pozostawał bez etatu na usługach dworu królewskiego, podobnie jak wielu wówczas oficerów z armii kor. i lit.
W r. 1661 po zdobyciu Grodna przez siły polskie i opuszczeniu miasta przez rajtarię królewską, R. pełnił od marca funkcję komendanta zamku grodzieńskiego. Z rozkazu króla miał również w październiku t. r. przeprowadzić popis nowo werbowanego regimentu konnego płka Jana Zygmunta Löbla. W okresie wojny domowej z Jerzym Lubomirskirn objął R. z rozkazu Jana Kazimierza stanowisko komendanta miasta Poznania (uniwersał z 4 XII 1665) po podkomorzym derpskim Janie Tedwinie. Jednocześnie (18 XII t. r.) otrzymał list przypowiedni na sformowanie pułku pieszego zaciągu cudzoziemskiego złożonego z 400 ludzi (służbę przypowiedziano mu od 1 I 1666). W końcu grudnia 1665 nie dopuścił do opanowania Poznania przez popierającą Lubomirskiego szlachtę, która daremnie domagała się wpuszczenia jej do miasta w celu odbycia roczków sądowych. W końcu maja 1666 został odwołany ze stanowiska komendanta miasta w związku z posądzeniem go o kontakty z opozycją wielkopolską i sprzyjanie rokoszanom J. Lubomirskiego. Nowy komendant Poznania płk Jan Dönnemark miał wysłać R-a do Warszawy, a wobec potwierdzenia dowodów winy przeprowadzić inkwizycję wśród oficerów i podoficerów piechoty R-a. Posądzenia były zapewne bezpodstawne, lecz R. nie wrócił już do Poznania, a na czele nowo sformowanego regimentu stał formalnie do II kwartału 1667 r., bowiem wobec redukcji wojska kor. w t. r. otrzymał nakaz zwinięcia jednostki.
R. uczestniczył jednak w kampanii podhajeckiej Jana Sobieskiego przeciwko Tatarom dowodząc swym regimentem. Zasługi bowiem tej jednostki wypłacano mu jeszcze w r. 1679 za służbę w r. 1668, co sugeruje, iż piechota R-a służyła na asekurację skarbu Rzpltej. W r. 1673 R. zwerbował w ramach zaciągu województw pruskich piechotę dla woj. malborskiego Stanisława Działyńskiego (list przypowiedni 30 VI 1673) i uczestniczył z tym regimentem w kampanii chocimskiej. R. nie wywiązał się jednak z zawartej wcześniej (24 VI t. r.) z Janem Gnińskim, woj. chełmińskim, umowy na wystawienie regimentu pieszego i został przez niego oskarżony przed komisją lwowską. Po zakończeniu kampanii chocimskiej regiment R-a nie wszedł do komputu wojska kor. Oskarżenie R-a i rozwiązanie nowo sformowanej przezeń jednostki spowodowało, iż wycofał się wkrótce ze służby wojskowej. W r. 1674 R. uczestniczył w elekcji Jana Sobieskiego i podpisał jego wybór z woj. kaliskim (z tytułem płka JKMci).
Nabywszy wieś Kruchowo w pow. gnieźnieńskim osiadł R. na stałe w Wielkopolsce stając się protoplastą wielkopolskiej linii Rosenów pieczętujących się h. Poraj. Zmarł między 1687 a 1689 r.
Z zawartego w grudniu 1658 małżeństwa z Jadwigą z Mielżyńskich (1638 – zm. po 1700), córką Krzysztofa (zob.), wdową po podkomorzym poznańskim Władysławie Manieckim (zm. we wrześniu 1658) miał R. trzech synów: Franciszka, Andrzeja i Mikołaja (podstolego wschowskiego w l. 1698–1715, dziedzica Kruchowa) oraz córkę Elżbietę, zamężną Radzimińską.
Genealogisches Handbuch der baltischen Ritterschaften, Teil Livland, Bd 2 H. 14, 15 s. 1109, 1143–4 (tabl. geneal. nr II); Uruski, XV; Elektorów poczet; Pułaski F., Katalog rękopisów Biblioteki Ord. Krasińskich, W. 1915 s. 548; – Górski K., Historia piechoty polskiej, Kr. 1893 s. 44, 53, 248–9; Konarski K., Polska przed odsieczą wiedeńską r. 1683, W. 1914 s. 137 (?); Majewski W., Podhajce – letnia i jesienna kampania 1667 r., Studia i Mater. do Hist. Wojsk., VI/1 s. 66; Nagielski M., Społeczny i narodowy skład gwardii królewskiej za dwóch ostatnich Wazów (1632–1668), tamże, XXX s. 65; Pohorecki F., Rokosz Lubomirskiego, „Kron. Miasta Poznania” R. 9: 1931 s. 51–2; Wimmer J., Historia piechoty polskiej do roku 1864, W. 1978 s. 246; tenże, Materiały do zagadnienia organizacji armii, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., VI/1 s. 204–5; tenże, Wojsko polskie w drugiej połowie XVII wieku, W. 1965; – Akta grodz. i ziem., X 323; Chrapowicki A. J., Diariusz, Wyd. T. Wasilewski, W. 1978 s. 285, 620; Vol. leg., IV 615, V 292; – AGAD: Metryka Kor., Sigillata nr 9 s. 103, 106v., ASK III (Rach. Nadw.) ks. 5 k. 1116–1121, ASK IV ks. 14 k. 21, 119, 123, 173, ks. 5 k. 560, 624, ks. 15 k. 885, ASW Dz. 86 nr 58, Arch. Radziwiłłów Dz. V nr 2973; AP w Kr.: Rel. Castr. Crac., nr 83 k. 545– 546, Zbiór Rusieckich rkp. 120 s. 101; AP w P.: Akta M. Poznania I. 57 k. 414–421, I. 282 k. 272; B. Czart.: rkp. 179 k. 177; B. Raczyńskich: rkp. 375 k. 659–661; – Nagielski M., Gwardia przyboczna i komputowa za dwóch ostatnich Wazów (1632–1668), s. 302, 367 (mszp. pracy doktorskiej w IH Uniw. Warsz.); Leitgeber S., Genealogie niektórych rodzin wielkopolskich, sieradzkich i wieluńskich (mszp. w posiadaniu autora).
Mirosław Nagielski