INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Franciszek Rościszewski  

 
 
1690-07-18 - 1768-04-05
Biogram został opublikowany w latach 1989-1991 w XXXII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Rościszewski Franciszek (1690–1768), jezuita, rektor Akademii Wileńskiej. Ur. 18 VII, pochodził prawdopodobnie z rodziny h. Junosza na Mazowszu.

Po ukończeniu szkoły jezuickiej (do retoryki włącznie) R. związał się z Sapiehami i w latach wielkiej wojny północnej walczył w jednostce jazdy po stronie Stanisława Leszczyńskiego. Uczestniczył w przegranej przez Szwedów i zwolenników Leszczyńskiego bitwie pod Kaliszem (29 X 1706). Podobno wówczas postanowił obrać stan zakonny. Dopiero w r. 1717 rozpoczął dwuletni nowicjat u jezuitów w Wilnie przy kościele Św. Ignacego. Filozofię studiował w Połocku (1719–22), a następnie uczył tamże gramatyki i syntaksy (1722–4). Studia teologiczne odbył w Warszawie (1724–8) i tam w r. 1727 przyjął święcenia kapłańskie. Formację zakonną zakończył studium prawa zakonnego, tzw. trzecią probacją, odbytą w l. 1731–2 w Nieświeżu. Uroczystą profesję czterech ślubów złożył 20 II 1735 w Pińsku. Krótko pracował w Słucku jako kaznodzieja i prefekt biblioteki (1728–9) oraz w Słonimiu jako prokurator od spraw majątkowych (1735–6), dłużej poświęcał się pracy pedagogicznej, wykładając filozofię dla eksternów w Pińsku (1729–31), dojeżdżając równocześnie jako misjonarz do Janowa i wykładowca dla kleryków jezuickich w Nowogródku (1732–5). W l. 1736–8 wykładał teologię scholastyczną i pozytywną oraz prawo kanoniczne w Warszawie. Akad. Wileńska nadała mu w r. 1738 doktorat teologii oraz magisterium (równe doktoratowi) z filozofii. W t. r. objął w Akademii katedrę teologii scholastycznej i prawa kanonicznego, został mianowany dziekanem Wydz. Teologicznego i regensem wileńskiego Alumnatu Papieskiego, w którym kształcili się na koszt papieża księża przewidziani do pracy bądź to w krajach protestanckich, bądź na pograniczu z prawosławiem.

R. uchodził za dobrego administratora. W opiniach wysyłanych do Rzymu podkreślano jego znajomość prawa i zdolność do kierowania dużymi kolegiami, szczególnie prowadzącymi przewlekłe spory, głównie majątkowe, które potrafił rozwiązywać szybko i pokojowo. Dn. 24 X 1741 został rektorem kolegium w Pułtusku i pełnił urząd do r. 1744. Już w r. 1742 uzyskał od – niechętnych dotąd jezuitom – biskupów płockich zgodę na budowę publicznej kaplicy w Rostkowie, miejscu urodzenia św. Stanisława Kostki, i do r. 1744 wystawił obszerną kaplicę drewnianą, wyposażył ją i ozdobił bogato malowidłami jezuity Jana Gundlfingera. Dn. 24 I 1745 został rektorem Akad. Wil. i zarazem doradcą prowincjała; na tym stanowisku pozostał do 24 VIII 1752. W tym czasie ułagodził komplanacjami wiele sporów. Kontynuował prace nad ozdabianiem kościoła Św. Jana, w r. 1745 położył fundamenty pod nową zachodnią fasadę kościoła, wstawił nowe murowane, stiukowe ołtarze, wykonane przez sztukatora jezuickiego Jakuba Gryma, odbudował dach kościoła po pożarze w r. 1749. W r. 1751 wyjechał jako delegat prowincji lit. do Rzymu na XVII Kongregację Generalną zakonu. Już po odejściu z Wilna w r. 1753 brał jeszcze udział w ostatecznym polubownym załatwieniu długoletniego sporu z pijarami o wyłączne prawo na szkoły w Wilnie. Dn. 3 IX 1752 został rektorem kolegium w Nowogródku, którego pomieszczenia uległy na krótko wcześniej pożarowi. R. zbudował tymczasową drewnianą kaplicę i połatał kolegium, a równocześnie przystąpił do wznoszenia obszernego kościoła o 3 nawach i 6 ołtarzach ze stiuku, sprowadził do niego organy z Królewca. Przy wyposażeniu kościoła zatrudniał braci jezuickich Jerzego Birscha i Jana Leschbacha (Niemców), a do malowania zatrudnił w r. 1758 nie znanego nam z nazwiska Włocha. W r. 1757 zbudował od podstaw obszerną aptekę na potrzeby kolegium i miasta. Do biblioteki kolegium wcielił zbiory po pisarzach jezuickich Kazimierzu Hołowce i zmarłym Aleksandrze Bakanowskim, poczynił też znaczne zakupy nowszej literatury. W dobrach kolegium w Mołodowie otworzył na potrzeby okolicznej ludności kaplicę. Dn. 31 VII 1760 przekazał rządy kolegium Antoniemu Skorulskiemu. Zmarł 5 IV 1768 w Nowogródku, gdzie pozostawał jako doradca swego następcy.

 

Baliński M., Dawna Akademia Wileńska, Pet. 1862 s. 195; Bieliński, Uniw. Wil., III 38; Plečkaitis R., Stopnie naukowe w dawnym Uniwersytecie Wileńskim. Studia z dziejów Uniwersytetu Wileńskiego 1579–1979, W. 1979 s. 41, 52; Poplatek J., Seminarium Papieskie w Wilnie, „Ateneum Wil.” T. 7: 1930 z. 1–2 s. 106–7, 110; Szulc W., Spory Akademii Wileńskiej z pijarami o wyłączne prawo na szkoły, 1723–1753, tamże T. 14: 1939 z. 1 s. 140–1; Załęski, Jezuici, III, IV; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. V, teka 310 nr 13278 (list R-ego z 1743); Arch. Rom. S. I.: Lit. 5 k. 45v. (list generała zakonu do R-ego), Lit. 23–31 (katalogi trzyletnie), Lit. 57–59 (katalogi roczne), Lit. 49 k. 292–296 (Historia Coll. Pultoviensis), Lit. 50 k. 53–56 (Historia Coll. Pultoviensis), k. 76, 260 (Historia Collegii Vilnensis), k. 211–212 (Historia Coll. Novogrodensis), Lit. 51 k. 55–57, 124–126, 279 (Historia Coll. Novogrodensis), Lit. 65 k. 798 (nekrologi).

Ludwik Grzebień

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Jędrzej Kitowicz

1728-11-25 - 1804-04-03
historyk
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

  więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.