Ruśkiewicz Franciszek (1819–1883), malarz. Ur. 2 IV w Warszawie, był synem Bartłomieja, urzędnika skarbowego; matka jego była z domu Zaleszczyńska.
Po ukończeniu I Gimnazjum w Warszawie został R. aplikantem Banku Polskiego, gdzie dosłużył się stanowiska urzędniczego w sekcji prawnej. Ok. r. 1840 korzystał z rad Aleksandra Kokulara w zakresie malarstwa. Malował niemal wyłącznie pejzaże – bardzo liczne, przeważnie niewielkiego formatu, o charakterze na poły amatorskim. Były to widoki z różnych okolic kraju, o czym świadczą charakterystyczne tytuły jego prac np. Pod lasem w Opoczyńskim, Zagajnik pod Piotrkowem, Krajobraz zimowy pod Sulejowem, Wygon leśny nad Pilicą, W Sandomierzu, fara, kolegium i obok dom Długosza kronikarza, Z pod Klimontowa, Zwaliska zamku Kazanowskiego w Kazaniu pod Końskimi, Dolina Prądnikowa pod Pieskową Skałą, Zamek pieskoskalski po spaleniu, wzięty od wsi Sułoszowa. Dotarł też w Pieniny (Wyjście z Pienin pod niżną Szczawnicą płynąc od Czerwonego Klasztoru, Przewóz na Dunajcu) i Tatry (Zima w Tatrach, W Dolinie Strążyskiej w Tatrach). W ostatnich latach namalował parę widoków morskich. Pracom jego, zapewne «malowanym z pamięci, na podstawie ołówkowych notatek robionych na miejscu», zarzucano «konwencjonalność układu, zbytnią wyrazistość konturów» (L. Buszard) i monotonię kolorytu (H. Struve). Z czasem jednak zaistniały w malarstwie R-a «dwa przymioty, których w dawniejszych obrazach dostrzec się nie udało: miękość i ciepło kolorytu».
R. po raz pierwszy pokazał trzy krajobrazy «własnego pomysłu» na Wystawie Publicznej w Warszawie w r. 1845. W r. 1855 w warszawskiej firmie Henryka Hirszla znajdował się oddany w komis Pejzaż zimowy. Na Wystawie Krajowej w r. 1858 w Warszawie były dwa krajobrazy R-a. Wystawiał też w Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych (TPSP) w Krakowie w r. 1855, corocznie w l. 1858–64 i w r. 1867. Od powstania w r. 1860 Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) brał udział corocznie do r. 1883 w jego wystawach, pokazując po kilka pejzaży na każdej z wystaw. Liczne jego pejzaże były zakupywane przez Zachętę do rozlosowania wśród członków Towarzystwa, wiele też znajdowało nabywców prywatnych. R. był członkiem rzeczywistym TZSP od r. 1880. Zmarł 18 IV 1883 w Warszawie.
Nieznane jest imię i nazwisko panieńskie żony R-a; wiadomo, że wychowywał córkę «wcześnie osieroconą».
Prace artysty pokazywano również po jego śmierci m. in. w TPSP w Krakowie w r. 1888, w TZSP w r. 1890, 1934 (na wystawie «Polska i jej lud w malarstwie»), w Radomiu w r. 1891, we Lwowie (na Wystawie Sztuki Polskiej), w r. 1894 (olej. obraz Śpiące dziecko), w Warszawie na Wystawie Retrospektywnej w r. 1898, na wystawie «150 lat malarstwa polskiego w szkicach».
W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajdują się: Krajobraz nadrzeczny (olej., z kolekcji Mathiasa Bersohna), Strumień w lesie (olej., 1880), Krajobraz nadrzeczny (akwarela) oraz dwa rysunki podkolorowane Krajobraz wiejski (1858), Kościół w Grodzisku pod Ojcowem (1860), w Muzeum Narodowym w Krakowie – Pejzaż (olej.), Pejzaż (akwarela i pióro), w Muzeum Historycznym w Krakowie – Widok Pieskowej Skały (olej., 1857), w zbiorach Muzeum Kujawskiego we Włocławku – Zakrzew koło Radomia (olej.).
Portret R-a pędzla Adama Badowskiego w Muz. Narodowym w W.; – Grajewski, Bibliogr. ilustracji; Pol. Bibliogr. Sztuki, I cz. 2; Enc. Org.; Krótkie wzmianki o malarzach pol.; Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler (Z. Batowski); Uruski; Antoniewicz, Katalog Wystawy Sztuki Pol. 1764–1886; Hankowska R., Malarstwo zabytkowe w zbiorach Muzeum Kujawskiego. Katalog-informator, Włocławek 1965 poz. 20; Katalog dzieł malarstwa polskiego. Salon sztuki i antykwarnia Abe Gutnajera, W. 1924 poz. 152, 153; Katalog wystawy starożytności, dzieł sztuki i obrazów, Radom 1891 poz. 234, 235; Katalog wystawy sztuki. Wystawa „Przed zimą”, Kat. 1937 Cz. I Zbiory Salonu A. Gutnajera z Warszawy, poz. 302; Katalog zbioru rysunków, szkiców i akwarel artystów malarzy polskich… Mathiasa Bersohna, W. 1902 poz. 180; Polska i jej lud w malarstwie. Wiek XIX i XX, Wyd. 2, Tow. Zachęty Sztuk Pięknych, Przewodnik 95, W. 1934 poz. 201–3; 150 lat malarstwa pol. Katalog; Sztuka warsz. Katalog, II; Wiercińska, Katalog prac TZSP; – Kozakiewicz S., Warszawskie wystawy sztuk pięknych w l. 1819–1845, Wr. 1952; Wiercińska, Tow. Zachęty; – „Gaz. Warsz.” 1855 nr 320, 341, 346; „Kłosy” 1867 nr 93 s. 176, 1875 nr 542 s. 334, 1883 nr 931 s. 275 (Nekrologia); „Kur. Warsz.” 1861 nr 291, 1866 nr 8, 1867 nr 86, 1868 nr 45, 46, 86, 1883 nr 92b (Klepsydra i Pośmiertne wspomnienie); „Opiekun Domowy” 1870 nr 11 s. 131, nr 15 s. 174, nr 23 s. 263, nr 49 s. 514; „Spraw. Kom. TZSP za r. 1872 s. 20, 1874 s. 85, 1875 s. 70, 1877 s. 70, 1878 s. 12, 48, 1879 s. 11, 44, 1880 s. 11, 12, 47, 1881 s. 12, 13, 48, 1882 s. 21, 55, 1883 s. 20, 27 (mylnie jako Henryk), 52, 1890 s. 23; „Tyg. Illustr.” 1860 nr 61, s. 578, 1861 nr 96 s. 37, 1862 nr 119 s. 11, 1865 nr 320 s. 204, 1867 nr 399 s. 234, 1870 nr 115 s. 118–19, nr 125 s. 256, 1872 nr 242 s. 79, 1873 nr 277 s. 202, 1883 nr 17 s. 271, 275 (nekrolog); – Arch. PAN: III-2, zespół Z. Batowskiego teka q-2; IS PAN: Mater. Słownika Artystów Pol.
Elżbieta Szczawińska