Pawłowski Gustaw, pseud. Un Bibliophile (1842–1913), pedagog, bibliotekarz, bibliograf. Ur. w Łukowie na Lubelszczyźnie, był synem Aleksandra, urzędnika sądowego, i Marianny z Chwalewskich. Nauki początkowe pobierał w domu. W l. 1852–3 był uczniem gimnazjum w Lublinie, później uczęszczał do innych szkół. W końcu r. 1862 wstąpił na Wydział Prawa i Administracji Szkoły Głównej. Od kwietnia do września 1863 pełnił funkcję sekretarza w Wydziale Spraw Zagranicznych Rządu Narodowego. Funkcje jego polegały przeważnie na przepisywaniu korespondencji. W październiku zagrożony aresztowaniem wyjechał do Paryża, gdzie wszedł do zarządu Tow. Naukowego Młodzieży Polskiej, przemianowanego w r. 1866 na Tow. Literacko-Naukowe. Ok. r. 1866 został zatrudniony jako bibliotekarz przez Ambroise Firmin-Didota, wydawcę i księgarza paryskiego; w związku z tym po r. 1867 zajął się opracowaniem i wydaniem katalogów biblioteki swego pracodawcy, katalogów księgarskich jego firmy (Catalogues des ventes diverses, manuscrits, gravures et livres) i bibliografii poloników zagranicznych oraz rozpraw naukowych z zakresu bibliografii i historii. Pierwszą publikacją P-ego był Catalogue raisonné des livres de la bibliothèque de M. Ambroise Firmin-Didot. Tome premier. Ire partie Livres avec figures sur bois. Solennités. Romans de chevalerie (Paris 1867), opracowany wspólnie z E. L. Scott de Martinville. Jako dodatki do tego dzieła ukazały się: 1: Essai de classification méthodique et synoptique des romans de chevalerie inédits et publiés i 2. Des Apocalypses figurées, manuscrites et xylographiques (Paris 1870). Ogłosił także drukiem w „Roczniku Tow. Historyczno-Literackiego w Paryżu” za l. 1868–9 bibliografię poloników francuskich i zagranicznych (za l. 1868–9) oraz rozprawę Les bibliographies nationales contemporaines. Petit guide de bibliographie périodique à l’usage des gens de lettres („Le Polybiblion” 1870 i odb.). W dwa lata później wydał „Notice bibliographique sur D. J. Gomez de la Cortina, marquis de Morante, ancien recteur de l’Université de Madrid, par Fr. Asenjo Barbieri. Traduite sur le manuscrit espagnol et suivie d’un appendice bibliographique” (Paris 1872).
W r. 1879 P. brał udział w konkursie o nagrodę J. Ch. Bruneta (przyznawaną przez Institut de France), na którym przedstawił rozprawę Bibliographie méthodique des productions en vers français antérieurs à l’époque de Charles VII, qui sont imprimées, avec l’indication aussi complète que possible des manuscrits, d’après lesquelles elles l’ont été…, za którą uzyskał nagrodę 3 000 franków i Legię Honorową. W t. r. ukazało się jego opracowanie Les travaux bibliographiques de 1867 à 1878…, wydane w zbiorze prac przygotowanych z okazji międzynarodowego kongresu bibliograficznego w Paryżu (1–4 VII 1878). W tym opracowaniu P. uwzględnił również „Bibliografię polską” Karola Estreichera, którą ocenił bardzo wysoko, podał także informację o innych bibliografiach i czasopismach polskich. W l. 1882–3 P. współpracował z Adamem Pilińskim przy edycji dzieła „Monuments de la xylographie”; opracował objaśnienie dla kilku części. Przez kilka lat razem z E. Dutuit próbował ustalić nazwisko pierwszego drukarza. Rezultaty badań ogłosił przed r. 1883 w czasopiśmie „Le Livre”. W tym samym czasopiśmie P. ogłosił artykuły: Poésies françaises de la reine Marie Stuart (1883), La vie et l’oeuvre de Léopold Delisle (1887) i La Marquise de Pompadour, bibliophile et artiste (1888). Osobno wydał drukiem, pod pseud. Un Bibliophile, pracę Adam Piliński et ses travaux. Gravures, dessins, litographies et reproductions en facsimilé (Paris 1890) oraz artykuł La Bibliothèque et grenier de M. Charles Coussin („Bulletin du Bibliophile” 1891 i odb.). P. był w l. 1887–92 redaktorem czasopisma „Le Polybiblion”. Był współpracownikiem „Bulletin du Bibliophile”, „Gazette des Beaux-Arts”, „La Grande Encyclopédie”, „Journal de la Librairie” i „Le Livre”. Nadto współpracował przy wydaniu suplementu do „Manuel du libraire et de l’amateur de livres” J. Ch. Bruneta i przy rewizji dzieła L. P. Hoziera ,,L’armorial général de France ou regestre de la noblesse de France”. Przez 17 lat P. był nauczycielem w Lycée Saint-Louis w Paryżu i pełnił funkcję egzaminatora w École Centrale pour les Langues Etrangéres. Starał się bezskutecznie o stanowisko profesora bibliografii przy Bibliotece Narodowej w Paryżu. W l. 1898–1903 był członkiem «komitetu miejscowego» Biblioteki Polskiej i Stacji Naukowej w Paryżu. Przez całe życie prowadził rozległą korespondencję w języku polskim, przechowywaną w Bibliotece Polskiej w Paryżu, której również zapisał rękopisy swoich prac naukowych.
P. zmarł 23 lub 24 VII 1913 w Paryżu i został pochowany na cmentarzu Montparnasse. Brak dokładnych danych o małżeństwie i potomstwie P-ego. Wiadomo tylko, że był ojcem dwóch synów. Starszy z nich August (ur. 1874 w Paryżu) był redaktorem, publicystą (m. in. pisał pod pseud. A. P. de Lannoy) i profesorem paryskiej École des Hautes Études Sociales.
Estreicher w. XIX; Besterman T., A world bibliography of bibliographies and of bibliographical catalogues, calendars, abstracts, digests, indexes and the like, Genève 1955 s. 450; Bohatta H., Hodes F., Internationale Bibliographie der Bibliographien, Frankfurt a. M. 1950 s. 4; Hahn W., Bibliografia bibliografii polskich do 1950 r., Wyd. 3, Wr. 1966 poz. 19, 20, 212; Lorentowicz J., La Pologne en France, Współprac. A. M. Chmurski, Paris 1938–41 II–III; Przewodnik Bibliograficzny, Kr. 1884 s. 15–16 (mylnie nazwisko G. Piotrowski); Słown. Pracowników Książki Pol.; Catalogue général dc la Librairie française depuis 1840, redigé par O. Lorenz, Paryż VI (1877) 368, X (1887) 377, XII (1892) 796, XV (1904) 113, 527, XXII (1909) 311, XXIV (1912) 828; – Borejsza J. W., Emigracja polska po powstaniu styczniowym, W. 1966; Borowski S., Szkoła Główna Warszawska 1862–1869 Wydział Prawa i Administracji, W. 1937 s. 307; Hahn W., Zapomniany bibliograf polski Gustaw Pawłowski, w: Na dziesięciolecie Biblioteki Miejskiej w Bydgoszczy 1920–1930, Bydgoszcz 1931 s. 198–214; Ramotowska F., Rząd Narodowy Polski w l. 1863–1864, W.–Ł. 1978; – Janowski J. K., Pamiętniki o powstaniu styczniowym, Lw.–W. 1923–5 I–II; – „Roczn. AU” 1898/9 s. 42, R. 1902/3 s. 64; „Roczn. Tow. Hist.-Liter. w Paryżu” 1868 [druk. 1869] s. 433–9, 1869 [druk. 1870] s. 299–308.
Józef Długosz