Pawińska (Larys-Pawińska) z Pęskich, 2.v. Fuchs, Helena (1878–1964), aktorka. Ur. 10 lub 14 V 1878 na Podolu. Inne spotykane lata ur.: 1888, 1890, 1892 wydają się mniej prawdopodobne. Była córką Tytusa Pęskiego i Franciszki z Wojciechowskich. Po ukończeniu szkoły średniej w Warszawie uczyła się gry aktorskiej pod kierunkiem Romana Żelazowskiego i Józefa Śliwickiego. Występowała od ok. r. 1899 pod nazwiskami: Pawińska, Larysówna, m. in. w Teatrze Polskim w Poznaniu (sezon 1902/3), Miejskim we Lwowie (l. 1903–5), Małym w Filharmonii w Warszawie (l. 1906–7). W sezonie 1907/8 została zaangażowana do zespołu dramatu Warszawskich Teatrów Rządowych; odtąd grała w Teatrze «Rozmaitości», «Letnim», Wielkim oraz Nowym takie role, jak: Gloria („Nie można przewidzieć” G. B. Shawa), Rafaela („Łódź kwiatowa” H. Sudermanna), Hrabina („Wesele Figara” P. Beaumarchais), Amelia („Bogusławski i jego scena” W. Rapackiego), Gabriela („Rozbitki” J. Blizińskiego). W okresie pierwszej wojny światowej grała w Rosji: początkowo (wg S. Łozy) z własnym zespołem, potem w Teatrze Polskim w Moskwie pod dyrekcją Arnolda Szyfmana (1916) oraz Teatrze Polskim Franciszka Rychłowskiego w Kijowie (l. 1916–18), używając odtąd nazwiska Larys-Pawińska. Powróciwszy do kraju (1919), występowała, aż do wybuchu drugiej wojny światowej, głównie na scenach warszawskich: początkowo w Teatrze Dramatycznym, potem: «Rozmaitości», «Reducie», Małym, Komedii, «Szkarłatnej Masce». L. 1921–5 były okresem intensywnych występów gościnnych P-iej, m. in. w Krakowie (Teatr «Bagatela»), Lwowie, Łodzi, Sosnowcu, Poznaniu, Kaliszu, Toruniu. Odnosiła sukcesy w takich rolach, jak: Podstolina („Fircyk w zalotach” F. Zabłockiego), pani Cheveley („Mąż idealny” O. Wilde’a), Wiera („Wiera Mircewa” L. Urwancewa). Wspominając toruńskie występy P-iej Stanisław Kwaskowski określił ją jako: «doskonałą aktorkę, szczególnie w rolach salonowych amantek, nieprzeciętnej urody, z dużą kulturą, ujmującym wdziękiem kobiecym, doskonale prowadziła dialog». W l. 1926–39 grała w Warszawie głównie w Teatrze «Letnim», Narodowym oraz w Teatrze «830», Aktora i Teatrze Malickiej.
W okresie okupacji niemieckiej P. nadal występowała w Warszawie, w teatrach «Komedia» i «Maska». Po wyzwoleniu znalazła się w zespole Starego Teatru w Krakowie, gdzie wystąpiła w roli pani Harrington („Roxy” B. Connersa). W l. 1947–9 była aktorką Teatru Zagłębia w Sosnowcu, na sezon 1949/50 została zaangażowana do Teatru im. A. Mickiewicza w Częstochowie. W sezonie 1950/1 związała się na stałe z Teatrami Dramatycznymi w Szczecinie. Grała, mimo sędziwego wieku zachowując do końca życia «urok nieco staroświeckiej kobiecości», zachwycając swą «klasą zawodową, finezją, z jaką traktowała dialog sceniczny, a właściwie każde słowo swojej roli» (Michał Misiorny). Do najlepszych ról P-iej w okresie powojennym zaliczano: Lipowską („Szczęście Frania” W. Perzyńskiego), panią Warren („Profesja pani Warren” G. B. Shawa), Julię („Dom kobiet” Z. Nałkowskiej), Kasztelanową („Mazepa” J. Słowackiego), księżniczkę Sieniawiankę („Uciekła mi przepióreczka” S. Żeromskiego), Gurmyską („Las” A. Ostrowskiego). Wg Zofii Ordyńskiej «mimo wysługi lat uchylała się stale od wszelkich jubileuszy, odznaczeń, nawet tytułu laureatki miasta Szczecina. Uważała, że te wszystkie dostojeństwa tylko by ją postarzały», «chciała żyć w aureoli wiecznej młodości». Zmarła nagle, 7 III 1964 w Szczecinie i została pochowana na cmentarzu Centralnym.
Pierwszym mężem P-iej był Stanisław Pawiński (ślub 23 IX 1899), drugim – Witold Fuchs.
Łoza, Czy wiesz, kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania, (fot.); Słown. Teatru Pol., (bibliogr., ikonogr., fot.); – Domański P. J., Repertuar teatrów warszawskich 1907–1910, W. 1977 I; Krasiński E., Warszawskie sceny 1918–1939, W. 1976; – Sto lat Starego Teatru w Krakowie, Kr. 1965 s. 78–82; – Kwaskowski S., Teatr w Toruniu 1920–1939, Gd. 1975 s. 59, 205, 232, 233; Ordyńska Z., To już prawie sto lat, Wr. 1970 s. 59, 280; – „Pam. Teatr.” 1978 z. 1–2 s. 106 (list P-iej); „Teatr” 1978 nr 13 s. 13 (M. Misiorny, fot.).
Barbara Berger