INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Helena Romer-Ochenkowska (z domu Romer)      Helena Romer-Ochenkowska, portret na podstawie fotografii M. Maskina.

Helena Romer-Ochenkowska (z domu Romer)  

 
 
1875-08-02 - 1947-03-26
Biogram został opublikowany w latach 1988-1989 r. w XXXI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.

  

 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Romer-Ochenkowska Helena (b. rzadko forma nazwiska Römer), pseud. Scipio, Spectator, Widz (1875–1947), literatka, dziennikarka, działaczka oświatowa. Ur. w Wilnie 2 VIII, była córką Alfreda Romera (zob.) i Wandy z Sulistrowskich.

R. ukończyła w Krakowie pensję panny Łucji Żeleszkiewicz (młodopolski Kraków pojawi się później w jej powieści Majaki). Od r. 1897 oddała się u siebie w Karolinowie (w pow. święciańskim) tajnemu nauczaniu ludności wiejskiej. «Poświęciła tej pracy całą swoją niespożytą energię i duże możliwości pieniężne, jakimi rozporządzała» (W. Dobaczewska). Jej małżeństwo z Henrykiem Ochenkowskim (zob.) i pobyt w Wujówce (pod Radzyminem) okazały się krótkotrwałe. Po separacji z mężem – dwa lata (1906–8) spędziła za granicą; z Paryża i z Belgii nadsyłała wówczas korespondencje do „Kuriera Warszawskiego”. Studiowała w École des Hautes Sciences Sociales: uzyskała tu dyplom przedstawiwszy rozprawę Immigration allemands en Russie et en Pologne (nie druk.). Z tego też czasu pochodzi jej studium Szkoła Batiniolska w Paryżu („Bibl. Warsz.” 1909 t. 1).

Literacko debiutowała R. jeszcze w r. 1904, trzyaktową historyczną sztuką wierszem (z epoki wczesnego romantyzmu) Karylla, czyli miłość patriotyczna, wydaną w drukarni UJ (pod pseud. Scipio). Najambitniejszym wszakoż jej utworem literackim stały się Majaki, przyjęte do druku w warszawskiej „Bibliotece Dzieł Wyborowych” (1910). «Bunt ten czy emancypacja» – pisał chwalący powieść za jej «prawość artystyczną» Zygmunt Lubicz-Zaleski – «nie jest przecie pospolitym wydzieraniem się z pęt obowiązku. Raczej przeciwnie, emancypacja ta pociąga za sobą przede wszystkim rozszerzenie pola działania i pogłębienie stosunku człowieka do obowiązku». W łączności z działalnością swą oświatową pisywała R.-O. liczne popularne obrazki sceniczne (m. in. Komedyjki dla dzieci wierszem, Wil. 1911). Za okupacji niemieckiej założyła w swych stronach cztery szkoły jawne. W l. 1915–16 wykładała w Wilnie na kursach popularnych. Z upodobaniem pisywała opowiadania regionalne: Książka o nich (1922), Swoi ludzie (1922), Tutejsi (1931). «Największą wadą tych opowiadań» – orzekł Leon Piwiński – «jest nieposkromiona gadatliwość autorki». Ale przyznawał zalety wiernego opisu: «Życia dworów kresowych i ludu bialorusko-katolickiego, epizodów z czasów wojny na tym terenie, wielu ciekawych i doskonale zaobserwowanych typów, bogatego folkloru połączonego z trafnym odczuciem psychiki ludzi tutejszych». Dodać warto, że autorka czerpała z tradycji rodzinnych chętnie i obficie, bo też współżycie ziemian z ludnością wiejską w dobrach Sulistrowskich układało się od co najmniej półtora stulecia z patriarchalną serdecznością.

W Polsce niepodległej należała R.-O. do współorganizatorów na Wileńszczyźnie życia dziennikarskiego i literackiego. Weszła w skład redakcji „Kuriera Wileńskiego”, ale – niestrudzona – obsypała swymi artykułami i inne czasopisma nie tylko swego regionu. Brała udział w zjazdach i wycieczkach dziennikarskich – by potem informować swoich stałych czytelników o Lwowie, Wielkopolsce i Pomorzu. Jest autorką licznych (z upływem czasu – coraz wartościowszych) broszur i artykułów o Wilnie i o ważniejszych epizodach Wileńszczyzny w dziejach Polski (była, oczywiście, entuzjastką marszałka Józefa Piłsudskiego). W Warszawie – interesowały się nią głównie pisma kobiece. W r. 1931 dość sporo o niej wzmianek przy sposobności jej srebrnego jubileuszu pracy dziennikarskiej. Na literacko-artystycznych zebraniach «Smorgonii» (opisanych m. in. przez S. Lorentza) przyjaźnie z niej żartowano: «Serce tutejszej przeniknąć daremnie/Okulicz płaci, a Helena bierze», a także: «Kurier Wileński, co jej czerpie płody/Ma trochę faktów, ale więcej wody». Z pietyzmem odnosiła się do puścizny artystycznej po swoim ojcu. Stąd nazwisko jej – prywatnego i oddanego kustosza – spotkać można w bibliografiach odnoszących się do historii sztuki. Sama też (jak się zdaje) w czasach panieńskich próbowała sił i w malarstwie – o czym jednak oficjalnie jej życiorysy potem nie wspominają.

Po raz ostatni R.-O. sprowokowała dyskusję artykułem swoim Zwalczam propagandę antyalkoholową („Kur. Wil.” 1939 nr z 18 II). Odpowiadał jej Zygmunt Hryniewicz, który całą polemikę, łącznie z ostatnim słowem R.-O-iej, przedrukował w „Trzeźwości” (1939 nr 1–4). Okres drugiej wojny światowej R.-O. spędziła na Wileńszczyźnie i w samym Wilnie. Zmuszona w r. 1945 opuścić swój majątek ziemski – osiedliła się w Toruniu. Zdołała tu przewieźć ocalałe zbiory (S. Lorentz). Zmarła w Toruniu 26 III 1947.

W małżeństwie z Henrykiem Ochenkowskim R.-O. nie miała potomstwa.

 

Nowy Korbut, XVI (wykaz kryptonimów); Bibliogr. dramatu pol., II; Czachowska, Literatura pol., Bibliogr., II; Pol. Bibliogr. Sztuki, I cz. 2; Literatura pol. Enc. (tu r. ur. 1878, chyba wątpliwy, dodane pseud. R. O-iej z jej recenzji teatralnych: Spectator, Widz); Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; – Chomiński L., Przedmowa do Swoich Ludzi; Dobaczewska W., Helena Romer-Ochenkowska, „Kur. Wil.” 1931 nr 16; Grabowski T., Przedmowa do Tutejszych; Grekowicz-Hausnerowa M., Romer-Ochenkowska Helena, „Zesz. Prasoznawcze” 1965 nr 2 (nazwanie H. R-O-iej „demokratką” słuszne, lecz jako jedyne określenie – uproszczone); Kobylińska-Maciejewska E., Helena Romer-Ochenkowska, „Bluszcz” 1930 nr 12; Krzowski P., Literaci wileńscy, „Rodzina Pol.” 1934 nr 1; Lubicz-Zaleski Z., Dzieło i twórca, W. 1914 s. 185–8; Piasecka-Kalicińska Z., Helena Romer Ochenkowska, „Gaz. Pol.” 1931 nr 25; Piotrowicz W., Współcześni poeci wileńscy, Wil. 1931; Piwiński L., Rec. Tutejszych, „Wiad. Liter.” 1931 nr 30; Sokolicz-Wroczyński J., Z białoruskich rozłogów, „Echo Tygodnia” 1931 nr 2; [Woroniecki E.] E. W., M-me Hélène Romer-Ochenkovska „La Pologne Politique, Économique, Littéraire et Artistique” Paris 1931 No 5; – Almanach literacki Wileńskiego Oddziału Polskiego Białego Krzyża, Wil. 1926; Lorentz S., Album wileńskie, W. 1986; Łopalewski T., Czasy dobre i złe, W. 1966 s. 132–3; Nałkowska Z., Dzienniki, W. 1980 III (tu fot. po s. 352); Tatarkiewiczowie W. i T., Wspomnienia, Wyd. 2, W. 1931; – „Arkona” 1947 nr 4 (nekrolog, wspomnienie pośmiertne); „Bluszcz” 1937 nr 11 s. 12; „Pam. Świętokrzyski” 1930, Kielce, 1931 (pierwodruk ciekawego listu S. Żeromskiego do H. R.-O-iej z 16 IV 1925); – IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna (A. Bara); – Informacje Edmunda Jankowskiego, Jerzego Timoszewicza, Stanisława Stommy, dawniejsze: Władysława i Teresy Tatarkiewiczów.

Andrzej Biernacki

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.