Strzyżewski Hieronim Andrzej Lech (1926–1981), lekarz ortopeda, profesor Akademii Medycznej w Poznaniu.
Ur. 4 IV w Sierakowie (pow. międzychodzki), był synem Hieronima, księgowego, i Wandy z Dalskich, nauczycielki, działaczki Ligi Kobiet. Miał trzech braci, także lekarzy: Janusza Józefa (ur. 1922), ginekologa, położnika, Włodzimierza (zob.) i Kazimierza (ur. 1928), okulistę.
Po ukończeniu w r. 1938 szkoły powszechnej w Poznaniu rozpoczął S. tamże naukę w Gimnazjum i Liceum im. K. Marcinkowskiego, którą przerwał po roku z powodu wybuchu drugiej wojny światowej. W październiku 1939 przeniósł się wraz z rodziną do Częstochowy, gdzie w l. 1941–3 uczył się w dwuletniej szkole handlowej, a następnie w ramach tajnego nauczania w Gimnazjum i Liceum Ziem Zachodnich im. Stanisława Konarskiego. Równocześnie w l. 1942–4 pracował kolejno jako robotnik w hurtowni szkła i przedsiębiorstwie budowlanym oraz jako praktykant w Zawodowej Straży Pożarnej. Po zdaniu tajnej matury w kwietniu 1944 uczęszczał na zakonspirowane zajęcia z medycyny zorganizowane przez Zdzisława Stolzmana w ramach częstochowskiej filii tajnego Uniw. Ziem Zachodnich. W tym okresie (15 XI 1944) został pomocnikiem w Laboratorium Analiz Lekarskich w Szpitalu Miejskim w Częstochowie. Od t.r. należał do podziemnego Polskiego Związku Wojskowego (do jego rozwiązania w styczniu 1945), gdzie przeszedł podstawowe przeszkolenie bojowe.
Po zakończeniu okupacji niemieckiej wrócił S. w kwietniu 1945 do Poznania i kontynuował studia na Wydz. Lekarskim Uniw. Pozn. (od r. 1950 Akad. Med.). Podczas studiów pracował jako wolontariusz demonstrator u Stefana Różyckiego w Zakł. Anatomii Opisowej i Topograficznej (1946–7), jako młodszy asystent u Witolda Gądzikiewicza w Zakł. Higieny (1948–9), a od r. 1950 jako asystent (od r. 1953 starszy asystent) w Klinice Ortopedii, kierowanej przez Wiktora Degę. Dn. 14 IX 1951 otrzymał dyplom lekarza. Działał w ruchu studenckim, m.in. w l. 1945–8 należał do Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej i równocześnie w l. 1946–50 do Koła Medyków, gdzie zainicjował organizowanie tzw. Kół Przyjaciół Katedr, ówczesnej formy studenckich kół naukowych. W l. 1948–50 wchodził w skład Zarządu Uczelnianego Federacji Polskich Organizacji Studenckich przy Uniw. Pozn., a w l. 1948–56 był członkiem Związku Młodzieży Polskiej. Od r. 1956 należał do PZPR.
W tym okresie zainteresowania naukowe S-ego obejmowały zagadnienia wrodzonego zwichnięcia biodra, leczenia operacyjnego zmian gośćcowych, amputacji i protezowania, skolioz, guzów kostnych oraz zmian systemowych w układzie kostno-stawowym ręki. W ramach współpracy z Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego prowadził od r. 1956 wykłady i kursy specjalistyczne z zakresu ortopedii, rehabilitacji i chirurgii plastycznej (od l. sześćdziesiątych także chirurgii ręki i metod leczenia rekonstrukcyjnego). W r. 1957 uzyskał specjalizację drugiego stopnia w zakresie ortopedii i chirurgii urazowej. W r. akad. 1961/2 przebywał jako stypendysta British Council w Glasgow, gdzie specjalizował się z zakresu chirurgii ręki u R. Barnesa i A. Parkesa. Przy tej okazji zapoznał się z pracą i osiągnięciami innych brytyjskich ośrodków chirurgii ręki: w Londynie (H. Seddon), Edynburgu (J. James), Derby (G. Pulvertaft) i Leeds (J. Clarck). Po powrocie zorganizował w r. 1962 przy Klinice Ortopedii Poradnię Chirurgii Ręki i objął jej kierownictwo. Opracował oryginalną metodę określania antetorsji szyjki kości udowej, stosowaną później w wielu ośrodkach ortopedycznych. Zagadnienie to było przedmiotem napisanej pod kierunkiem Degi rozprawy Badania nad radiologicznym określaniem kąta antetorsji i kąta szyjkowo-trzonowego szyjki kości udowej u dzieci z biodrem dysplastycznym („Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Pol.” T. 31: 1966), na podstawie której doktoryzował się 30 IX 1964. W Klinice Ortopedii otrzymał wtedy stanowisko adiunkta. W r. 1966 przebywał dwa miesiące w ZSRR, gdzie odwiedził kliniki ortopedyczne w Leningradzie (M. Gonczarowa i G. Krupko) oraz Moskwie (W. Błochin). Po reorganizacji uczelni (wprowadzenie struktury instytutowej) w r. 1969 został zastępcą dyrektora ds. lecznictwa, a od r. 1978 ds. nauki i dydaktyki Inst. Ortopedii i Rehabilitacji. W jego ramach utworzył w r. 1970 pierwszą w kraju Klinikę Chirurgii Ręki i został jej p.o. kierownikiem. W r. 1971 ponownie wyjechał do ośrodków brytyjskich: gościł przez cztery tygodnie w Londynie, Glasgow i Edynburgu, zapoznając się także z pracą placówek w Brentwood (G. Stack), East Greenstead (J. Cobbett) i Oksfordzie (H. Duthie). Dn. 14 VI 1972 habilitował się na podstawie pracy Badania nad kształtowaniem się tkanki ścięgnopodobnej w otoczeniu sztucznego ścięgna pod wpływem siły działania mięśnia. Przydatność sztucznych ścięgien w chirurgii narządu ruchu („Prace Kom. Med. Doświadczalnej Pozn. Tow. Przyjaciół Nauk” T. 44: 1972). Za badania nad leczeniem chirurgicznym ręki gośćcowej otrzymał w r. 1972 nagrodę Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia i Opieki Społecznej (wspólnie z W. Woźnym i A. Jurczykową). W r. 1973 przebywał przez miesiąc w amerykańskich klinikach, specjalizujących się w leczeniu chirurgicznym ręki: w Waszyngtonie (J. Adams), Albuquerque (G. Omer), Los Angeles (J. Boyes), Nowym Orleanie (D. Riordan) i Nowym Jorku (R. Beasley). Po powrocie opublikował Sprawozdanie z pobytu naukowego w Stanach Zjednoczonych AP (1973) („Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Pol.” R. 39: 1974). Dn. 1 II 1974 otrzymał stanowisko docenta i miesiąc później został kierownikiem Kliniki Chirurgii Ręki; 1 XI 1975 uruchomił przy niej Laboratorium Mikrochirurgii Doświadczalnej.
W swojej klinice zajmował się S. opracowaniem metod leczenia dysfunkcji rąk. Pracował nad wprowadzeniem jednoetapowej rekonstrukcji ścięgien i nerwów w miejsce stosowanych dotychczas kilkuetapowych operacji, leczył zaniedbane i zestarzałe równoczesne uszkodzenia ścięgien i nerwów w ręce. Zajmował się też metodami chirurgicznego leczenia dysfunkcji ręki w gośćcu reumatoidalnym oraz zagadnieniami rekonstrukcji czynności ręki w trwałych porażeniach nerwu promiennego i łokciowego. Jako pierwszy w Polsce wdrożył metody rekonstrukcji ciągłości nerwów obwodowych przy pomocy wolnych i szypułkowanych przeszczepów nerwowych. Stosował nowoczesne techniki mikrochirurgiczne w chirurgii nerwów obwodowych i drobnych naczyń. Leczył wady wrodzone ręki, wykorzystywał endoprotezy do restytucji czynności stawów palców, wprowadził technikę pollicyzacji wskaziciela ręki spastycznej. Pracował także nad możliwością stosowania czasowych protez ścięgnowych wraz ze sztucznym zespołem troczkowo-podkładkowym w leczeniu zestarzałych uszkodzeń ścięgien zginaczy palców; skonstruował protezę ścięgna zginacza palca ręki („Biul. Urzędu Patentowego” 1978 nr 20). Opublikował po polsku i angielsku ok. 130 prac naukowych i popularnonaukowych, wygłosił ponad 120 referatów w kraju i 20 za granicą. W Poznaniu organizował sympozja poświęcone zagadnieniom chirurgii ręki (1966, 1968, 1972, 1976), które od r. 1972 nabrały charakteru międzynarodowego. Reprezentował polską ortopedię i chirurgię ręki za granicą, m.in. w NRD (Halle 1972, 1976 i Magdeburg 1976), Jugosławii (1974), Bułgarii (Sofia 1976), Czechosłowacji (1976) i USA (1977). Był promotorem trzech prac doktorskich. Za osiągnięcia naukowe otrzymał w r. 1977 nagrodę m. Poznania i woj. poznańskiego.
S. należał do polskich i zagranicznych towarzystw naukowych, m.in. Polskiego Tow. Ortopedycznego i Traumatologicznego; w l. 1966–70 i 1972–9 wchodził w skład jego Zarządu Głównego. W ramach Towarzystwa zorganizował w r. 1966 Sekcję Chirurgii Ręki, której został przewodniczącym (pełnił tę funkcję do r. 1970 i w l. 1972–7, był wiceprzewodniczącym w l. 1970–2 i od r. 1977); w r. 1968 założył „Biuletyn Informacyjny Sekcji Chirurgii Ręki” (od r. 1975 „Materiały o Chirurgii Ręki”) i do końca życia był redaktorem naczelnym tego periodyku. Został powołany na członka korespondenta Brytyjskiego Tow. Chirurgii Ręki (1966), członka Austriackiego Tow. Traumatologicznego (1967) oraz członka zagranicznego kolegium redakcyjnego organu Amerykańskiego Tow. Chirurgii Ręki „Journal of Hand Surgery” (1976). Wchodził w skład Komisji Biocybernetyki i Inżynierii Biomedycznej PAN (od r. 1976) oraz Komisji Zastosowań Praktycznych Komitetu Podstawowych Nauk Medycznych PAN (od r. 1977). Należał do Krajowego Zespołu Specjalistycznego w dziedzinie chirurgii plastycznej (od r. 1976). Przez wiele lat był konsultantem z zakresu ortopedii w Inst. Ginekologii i Położnictwa poznańskiej Akad. Med., w Oddz. Reumatologicznym Szpitala Miejskiego w Poznaniu i Sanatorium Rehabilitacyjnym Reumatologiczno-Ortopedycznym dla dorosłych w Śremie Wpol. Działał w Tow. Walki z Kalectwem. Dn. 1 V 1981 został profesorem nadzwycz. Akad. Med. w Poznaniu. Zmarł 7 VI 1981 w Poznaniu, został pochowany 12 VI na cmentarzu Junikowskim. Był odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1976) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1981).
W małżeństwie zawartym 21 VII 1950 z Haliną Braziewicz, magister nauk ekonomicznych, miał S. dwóch synów: Wojciecha (ur. 1952), lekarza ortopedę, i Pawła (ur. 1956), magistra inżyniera zootechniki.
Katalog rozpraw doktorskich i habilitacyjnych za r. 1965, W.–P. 1967; toż za r. 1973, W.–P. 1975; Szkice do portretów przedstawicieli medycyny poznańskiej, Red. J. Hasik, R. K. Meissner, P. 1991; – Hasik J., Juszczyk J., Dzieje Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Poznańskiego i Akademii Medycznej (1919–1979), P. 1979; Kalina J., Ręce na nowo, „Panorama Pol. Nasza Ojczyzna” R. 24: 1979 nr 2 s. 16–17 (fot.); – Kronika Akademii Medycznej w Poznaniu od 1 stycznia 1950 r. do 30 września 1957 r., P. 1959 I 108, 140, 143, II 270, 274, 288, 294, 296, 302–3 (częściowa bibliogr.); Kronika Uniwersytetu Poznańskiego za lata akademickie 1945–1954/5, P. 1958; Polski almanach medyczny na rok 1956, Oprac. Z. Woźniewski, W. 1957 s. 328; Spis fachowych pracowników służby zdrowia, W. 1964 s. 334; Strzyżewski H., Sprawozdanie z działalności Sekcji Chirurgii Ręki PTO i Tr., „Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Pol.” R. 33: 1968 s. 687–9; – „Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Pol.” T. 29: 1964 s. 419–22, T. 32: 1967 s. 774, 778–9, T. 35: 1970 s. 553–4, T. 38: 1973 s. 498–500; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1981: „Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Pol.” R. 46: 1981 s. 585–8 (A. Senger, fot.), „Gaz. Pozn.” nr 113, 114, „Głos Wpol.” nr 112–114, „Perspektywy” nr 27, „Przekrój” nr 1889, „Trybuna Ludu” nr 134; – Arch. Uniw. Med. w P.: sygn. BSP 1200/313, DWL I 630/1333, DWL I 631/13a, DWL I 641/54a, DWL I 4210/270 (życiorys, fot., spis prac S-ego); – Mater. Red. PSB: Ankieta Interpress.
Anna Marek