Sapieha Ignacy h. Lis (zm. 1758), podskarbi nadworny lit., wojewoda mścisławski. Był synem woj. brzeskiego lit. Władysława (zob.) i jego trzeciej żony, Krystyny z Sanguszków, młodszym bratem woj. brzeskiego lit. Karola Józefa (zob.).
Wykształcony pod kierunkiem nauczyciela domowego Stefana Terleckiego, S. w pocz. r. 1721 zdecydowany był wstąpić do zakonu cystersów, jednak wkrótce zrezygnował z tego zamiaru. Wiosną 1727 feldmarszałek Jerzy H. Flemming wziął go do Drezna; S. przebywał tam na pewno do lata t. r. W r. 1732 posłował na sejm z woj. czernihowskiego. Jako poseł wołyński na konwokację 1733 r. podpisał jej uchwały pod warunkiem respektowania dotychczasowych zasad nominacji ministrów. W czasie sejmików przedelekcyjnych w woj. brzeskim lit. w r. 1733 wraz z bratem Karolem znajdował się S. w kręgu oddziaływania podskarbiego nadwornego lit. Józefa Franciszka Sapiehy. Był na sejmie elekcyjnym i wraz z woj. wołyńskim oddał głos na Stanisława Leszczyńskiego. Kiedy od niego odstąpił, nie wiadomo; w pocz. maja 1735 narzekał, że choć «cicho siedzi» w swych dobrach, nękają go «ustawne prowianty i kontrybucje» rosyjskie. W gruncie rzeczy dochował wierności Stanisławowi aż do jego abdykacji.
Dn. 20 VI 1740 dzięki staraniom wpływowego protektora rodu, a zarazem swego stryja (stryjecznego) kanclerza Jana Fryderyka Sapiehy (zob.), S. otrzymał godność cześnika lit. T. r. bezskutecznie starał się o poselstwo na sejm z Wołynia. Jesienią 1743 nie udało mu się też zdobyć stamtąd deputacji do Trybunału Kor. W r. n., podobnie jak brat, próbował mediacji w sporze o Żółkiew między hetmanem lit. Michałem Kazimierzem Radziwiłłem «Rybeńką» i woj. sandomierskim Janem Tarłą. Na sejm 1744 r. posłował z Wołynia; podczas obrad wyznaczono go do sądów sejmowych. Dzięki staraniom J. F. Sapiehy 18 IX 1744 awansował do godności podskarbiego nadwornego lit. Wybrany we wrześniu 1745 na deputata z Wołynia, 11 X t. r. został marszałkiem Trybunału Kor. W lipcu 1746 dostał za protekcją Czartoryskich chorągiew pancerną w wojsku kor.; próba zjednania sobie w ten sposób przez «familię» nowego klienta okazała się chybiona, a francuscy dyplomaci słusznie zaliczali go nadal do jej przeciwników. Dn. 3 VIII 1748 otrzymał po kilkuletnich staraniach Order Orła Białego. W sierpniu t. r. uprzedzony o braku szans na uzyskanie poselstwa na sejm z Brześcia Lit. nie przybył wprawdzie na sejmik, lecz przez swoich klientów spowodował jego zerwanie.
Dn. 30 IX 1750 awansował S. na woj. mścisławskie, znów dzięki J. F. Sapieże. Zgon jego w r. n. pozbawił S-ę protektora i zapoczątkował jego wieloletnie procesy ze spadkobiercami zmarłego, a zwłaszcza z wdową po nim, Konstancją z Radziwiłłów, siostrą Michała Kazimierza. Ani Sapieżyna, ani inni krewni J. F. Sapiehy nie chcieli bowiem zaaprobować testamentu, w którym ogromne sumy na Kodniu, Wierzchowiczach i Kopylu (sumy równoważne wartości tych dóbr) oraz pałac w Warszawie kanclerz zapisał synowi S-y – Janowi. Procesy spowodowały też rozejście się S-y z M. K. Radziwiłłem. Obroniwszy legowane synowi dobra przed zakusami konkurentów, S. szukał początkowo wsparcia «familii», a następnie postanowił przejednać M. K. Radziwiłła. Ta ostatnia racja skłoniła go do podjęcia starań o pieczęć mniejszą lit., o którą wystąpił jako rywal kandydata «familii», Michała Antoniego Sapiehy. Z myślą o zdobyciu podkanclerstwa S. jeździł wiosną 1752 na radę senatu do Wschowy, po czym rozpisał listy do sejmików lit. z prośbą o rekomendację. W sierpniu marszałkował sejmikowi brzeskiemu lit., skutecznie pomagając zdobyć poselstwo synowi. Wszystkie zabiegi S-y o podkanclerstwo okazały się bezowocne. Na sejmie t. r. S. wszedł w skład deputacji rozliczającej wydatki artylerii kor. Wiosną 1755 sympatyzujący z republikantami i z Nieświeżem (M. K. Radziwiłł), był w gronie witających tureckiego posła Ali Agę w Dubnie. Francuzi projektujący t. r. konfederację w Polsce spodziewali się, że zdołają nakłonić S-ę do napisania do Augusta III listu protestującego przeciw ewentualnemu przemarszowi wojsk rosyjskich.
Na mocy transakcji kolbuszowskiej (1753), w której podzielono ordynację ostrogską, S. otrzymał miasta Bazalię i Krasiłów oraz 31 wsi; związki S-y z Bazalią były wcześniejsze i sięgały co najmniej r. 1743. W r. 1755 wobec komisji dubieńskiej S. wyraził wprawdzie gotowość zrzeczenia się donatyw, ale pod warunkiem, że na mocy dawniejszych tytułów zostanie dożywotnio posesorem kilkudziesięciu wsi z okręgu bazalijskiego. Ostatecznie mimo złożenia 12 XII 1755 recesu od donacji zatrzymał te dobra w zamian za obietnicę wpłat na rzecz milicji ordynackiej.
Zarówno dobra ordynackie: Krasiłów, Zapadyńce, Bazalia oraz Zbytyń (w kluczu dubieńskim), jak i klucz wielicki w pow. łuckim, będący własnością S-y, były tak zadłużone, że ich łączny dochód oceniano najwyżej na 80 tys. złp. W pocz. r. 1758 kupił Sienne na Wołyniu. S. często mieszkał w Werbkowicach (woj. lubelskie), Krakowcu (ziemia przemyska) lub w Nadwórnej na Pokuciu. Miał kamienicę we Lwowie. Prawdopodobnie miał część Wisznic w woj. brzeskim lit. Stale nękany procesami, S. zmarł nagle 15 IV 1758 w Różanej, wyznaczając na egzekutorów testamentu brata Karola i woj. połockiego Aleksandra M. Sapiehę. Pochowany został w grobach rodzinnych w Wisznicach.
S. był żonaty od r. 1731 (wg diariusza J. F. Sapiehy od kwietnia 1732) z Anną z Krasickich (ur. 1707 – zm. 22 X 1751 w Dobratyczach, pochowana 20 III 1752 w Wisznicach), córką kaszt. chełmskiego Karola Aleksandra, a wdową po Antonim Cetnerze, star. korytnickim i żytomierskim. W małżeństwie tym miał ośmioro dzieci, w tym siedmiu synów i córkę. W dzieciństwie zmarli synowie: Kasper Melchior Baltazar (ur. 6 I 1734), dwaj bliźniacy (ur. w styczniu 1736) oraz córka (2 IV 1742 – grudzień 1749). Przeżyli czterej synowie: Józef (zob.), Franciszek Ksawery (zob.), Kajetan Michał (zob.) i najstarszy z nich – Jan.
Jan (ok. 1732–1757), spadkobierca kanclerza J. F. Sapiehy, «wielkich talentów kawaler», wychowywał się wraz z pasierbem ojca Ignacym Cetnerem (zob.) i bratankiem matki Ignacym Krasickim (zob.) pod opieką ojcowskiego preceptora, Stefana Terleckiego, następnie (od r. 1740) we lwowskim kolegium jezuickim, od r. 1744 pod kierunkiem saskiego pułkownika Jana Karola von Blocka, z którym S. i Cetner podróżowali w l. 1749–50 do Francji, zwiedzając także Austrię, Włochy, Holandię i Niemcy. Jako poseł z woj. brzeskiego lit. na sejmie 1752 r. reprezentował opozycję republikańską, lecz nie przejawiał większej aktywności. W r. 1753 został mianowany pułkownikiem regimentu królowej, a w r. 1757 – generałem majorem. T. r., 13 XI, zmarł w Nieświeżu, pochowany został w Kodniu. Z zawartego 13 VI 1756 w Krechowie małżeństwa z Elżbietą z Branickich, córką Piotra (zob.), rozwiedzioną z Janem Sapiehą, wojewodzicem smoleńskim, pozostawił S. syna Kazimierza Nestora (zob.).

Portret z galerii kodeńskiej oraz portret (mylnie opisany jako Pawła Sapiehy) ze zbiorów w Krasiczynie, w Muz. Narod. w Przemyślu; Fot. portretu z B. Czart, (miedzioryt J. J. Filipowicza) w: D. Labarre de Raillicourt, Histoire des Sapieha, tabl. 28, tamże fot. portretu z dawnej kolekcji krasiczyńskiej (tabl. 29); – Estreicher, XXVII; Słown. Geogr. (Bazalia, Wisznice); Kossakowski, Monografie, III; Labarre de Raillicourt D., Histoire des Sapieha, Paris 1970; Sapiehowie; Elektorowie; Łoza, Hist. Orderu Orła Białego; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit.; Katalog tek Glinki, W. 1969 I; – Goliński Z., Ignacy Krasicki, W. 1979; Konopczyński W., Mrok i świt, W. 1911; tenże, Polska w dobie wojny siedmioletniej. W. 1909 I; tenże, Sejm grodzieński 1752 r., Lw. 1907 s. 108; Waliczewski K., Potoccy i Czartoryscy, Kr. 1887; – Akta grodz. i ziem., XXIII; Bernacki L., Materiały do życiorysu i twórczości I. Krasickiego, „Pam. Liter.” R. 26: 1929 s. 400–1 n., R. 28: 1931 s. 120 n.; Diariusze sejmowe z w. XVIII, III; Korespondencja Ignacego Krasickiego, Wr. 1758; Matuszewicz, Diariusz, I–II; Skibiński M., Europa a Polska w dobie wojny o sukcesję austriacką, Kr. 1913 II; Teka Podoskiego, IV 153; Vol. leg., VI 609, VII 489; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. V 2579 (30 VIII 1746), 7855 (20 XI 1750), 13827, 13831 (26 V 1748, 23 IX 1750), 13846 (17 i 22 VII 1755), 13899 (1751 i n.), Arch. Roskie, korespondencja XIX/40, 44, XX/4 (Karol Sapieha), XXXV/59, LVI/1, LVIII/68, Arch. Rodzinne Poniatowskich 372 (J. Ogrodzki do K. Poniatowskiej 27 VII 1746); B. Czart.: rkp. 659, 2896 (diariusz J. F. Sapiehy), 3429 (28 VI i 12 VII 1746, 24 VII i 15 VIII 1751, ok. 30 III 1752); B. Jag.: rkp. 6147/14, 7481; B. Narod.: rkp. 3243/2, 3249/4, 3285/1 (20 VI i 1 IX 1751, 3 IV 1752), BOZ 939 (tu także list Aleksandry Sapieżyny z 15 VI 1758); B. Ossol.: rkp. 11900; B. PAN w Kr.: rkp. 3599; B. Uniw. Warsz.: rkp. 97; Staatsarchiv w Dreźnie: korespondencja króla i Brühla z Polakami, 2099/42, 3588 (1745, 1746), 3589 (1747), 3590 (1750); – Mater. Red. PSB: Skorowidz Sapiehów, oprac. przez Eustachego S. Sapiehę.
Zofia Zielińska