INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Ignacy Stebelski  

 
 
ok. 1748 - ok. 1805
Biogram został opublikowany w latach 2004-2005 w XLIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Stebelski Ignacy (ok. 1748 – ok. 1805), bazylianin, historyk, tłumacz.

Pochodził z unickiej rodziny z Wołynia.

Ok. r. 1765 wstąpił S. do zakonu bazylianów prow. litewskiej. W l. siedemdziesiątych XVIII w. pełnił funkcję wikariusza w klasztorze w Połocku (od r. 1772 pod panowaniem Rosji). Po ustanowieniu rosyjskiego namiestnictwa w Połocku, podczas uroczystego składania przysięgi na wierność carycy Katarzynie przez urzędników (17 V 1778 st.st.), w obecności feldmarszałka Zachara Czernyszewa i arcybp. połockiego Jasona Smogorzewskiego wygłosił S. w katedralnej cerkwi św. Zofii Mowę przy utworzeniu namiestnictwa, otwarciu sądów i ogłoszenia nowych ustaw Najjaśniejszej Katarzyny II imperatorowej, w której uzasadniał korzyści z wprowadzenia nowego prawodawstwa. Zapewne był świadkiem pobytu w Połocku Katarzyny II (30 V do 2 VI 1780). Przez lata pracował nad historią Kościoła na Rusi, najpierw prawosławnego, potem unickiego, korzystając głównie z bibliotek i archiwów klasztorów bazyliańskich; czasami w poszukiwaniu materiałów wyjeżdżał z Połocka. Był m.in. w Bijuciszkach w pow. wileńskim, majątku rodziny Wolanów; w Ostrogu zbierał informacje o okolicznościach buntu mieszczan w r. 1632 przeciw Annie z Ostrogskich Chodkiewiczowej. W r. 1780, na kapit. generalnej bazylianów w Torokaniach, zapadła decyzja o druku dzieła S-ego. Był on wtedy nzywany bazylianinem prow. litewskiej, co oznacza, że znalazł się w granicach Rzpltej, poza Połockiem, który został siedzibą utworzonej podczas tej kapituły prow. białoruskiej. Część pierwszą swej pracy opublikowaną w drukarni bazyliańskiej w Wilnie pt. Dwa wielkie światła na horyzoncie połockim z cieniów zakonnych powstające, czyli żywoty SS. Panien i Matek Eufrozyny i Parascewii, zakonnic i hegumenij, pod ustawą S.O. Bazylego W. w monasterze S. Spasa za Połockiem żyjących z Chronologią i przydatkiem niektórych służących do tego pożytecznych krajowych wiadomości... S. zadedykował Brygidzie Luboszczyńskiej, przełożonej bazylianek w klasztorze Świętego Ducha w Mińsku. Tom pierwszy zawierał alfabetyczny wykaz autorów, z których dzieł S. korzystał, z notkami biograficznymi i informacjami o ich twórczości oraz żywoty św. Eufrozyny i św. Parascewii. Pierwszy z nich pochodzący z szesnastowiecznego zbioru „Velikie Minei čet’i” w redakcji metropolity moskiewskiego Makarego, przetłumaczył S. ze starocerkiewnosłowiańskiego na swój język ojczysty, tj. polski. Drugi tekst znaleziony został w bibliotece klasztoru bazylianów połockich; oba żywoty świętych opatrzone zostały rozbudowanymi przypisami, w których zawarł S. wiele cennych informacji o dziejach Kościoła wschodniego na Rusi. Traktowane jako tom drugi Dwóch wielkich świateł... dzieło Chronologia albo porządne według lat zebranie znaczniejszych w Koronie Polskiej i Wiel. Księstwie Litew. a mianowicie na Białej Rusi w Połocku dziejów i rewolucji, zwłaszcza tych, które się tyczą tak starodawnego Monastyru S. Spasa za Połockiem, niegdyś przez SS. Panny i Matki Eufrozynę i Parascewię Hegumenie rządzonego, jako też teraźniejszego klasztoru na Zamku Połockim założonego... (Wil. 1782) stanowi kontynuację dziejów monasteru od śmierci Parascewii (1239) aż do czasów współczesnych, na szerokim tle historii Rusi, z wieloma uwagami krytycznymi i sprostowaniami prac wcześniejszych historyków (głównie Aleksandra Gwagnina i Macieja Stryjkowskiego); kończy go diariusz pobytu Katarzyny II w Połocku. W tomie trzecim pt. Przydatek do chronologii to jest rzeczy te, które w poprzedzających dwóch tomikach częstokroć się namieniały, a przez obszerność swoją umieścić się wygodnie tamże nie mogły... (Wil. 1783) podał S. genealogię Ostrogskich, spisy arcybiskupów i metropolitów Rusi, także hierarchii prawosławnej, oraz wykaz kapituł bazyliańskich z listą protoarchimandrytów i prowincjałów, dodając na końcu swą Mowę z r. 1778. Każdy tom zaopatrzony jest w regestr omawianych rzeczy, głównie osób.

Ok. r. 1783 zamieszkał S. w monasterze w Żyrowicach, gdzie w r. 1785 powierzono mu obowiązki wikariusza, czyli zastępcy przeora. Ponieważ wypełnianie zadań utrudniała mu choroba, starał się o dymisję, którą uzyskał t.r. podczas wizytacji prowincjała Porfirego Ważyńskiego. Nie wiadomo, czy pozostał w tym monasterze. Argumenty zaczerpnięte z dzieła S-ego posłużyły Smogorzewskiemu do uzasadnienia starań podjętych w Stolicy Apostolskiej o uznanie praw przysługujących metropolitom kijowskim (17 V 1785), a hierarchii unickiej jako oręż w batalii z prawosławiem. Natomiast w Petersburgu książka S-ego, z uwagi na jej prounijny wydźwięk, została źle przyjęta; w związku z tym obawiano się o losy duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego w diec. połockiej. S. do końca życia rozszerzał i uzupełniał swą pracę o nowe szczegóły; ostatnie zapisy dotyczą r. 1805. Informacji Jana Wagilewicza, że S. był archimandrytą, a nawet prowincjałem litewskiej prow. bazylianów nie udało się potwierdzić. Wg Franciszka Sobieszczańskiego S. zmarł w r. 1790 w Supraślu, wg Wagilewicza w r. 1805 lub 1808, wg Władysława Seredyńskiego ok. r. 1805 we Włodzimierzu na Wołyniu.

Dzieło S-ego, nieocenione dla badaczy dziejów Kościoła wschodniego Rzpltej, wykorzystywała także historiografia rosyjska (M. Kojałowicz, M. Sapunow). Ponieważ podczas likwidowania unii w Rosji zniszczono większość nakładu, z inicjatywy ks. Jana Koźmiana, drugie, niezmienione wydanie wszystkich trzech tomików, pod łącznym tytułem Dwa Wielkie Światła ukazało się nakładem Salomona (Zelmana) Igla we Lwowie (1866–7); wydawca zaznaczył w przedmowie, że książki te były rozmyślnie niszczone przez władze rosyjskie. Pozostawione w rękopisie uzupełnienia S-ego do jego dzieła, zawierające m.in. poprawione zestawienia hierarchów i kapituł, a także opracowaną przez niego genealogię Sołtanów opublikował Władysław Seredyński w serii „Scriptores Rerum Polonicarum” (t. 4) pt. Ostatnie ks. Stebelskiego prace (Kr. 1878).

 

Blažejovskyj D., Byzantine Kyivan rite students in Pontifical Colleges, and in seminaries, universities and institutes of central and western Europe (1576–1983), Romae 1984 s. 64–94; Enc. of Ukraine, V 35; Enc. Org., XXIV 114; Encyklopedija ukraïnoznavstva, L’viv 2000 VIII; Estreicher, XXIX; Nowy Korbut; Podr. Enc. Kośc., XXXVII; PSB (Igel Salomon); Słown. Geogr. (Połock); Słown. Pol. Teologów Katol.; – Bieliński, Uniw. Wil.; [Giżycki M.] Wołyniak, Bazyliańskie klasztory unickie w obrębie prowincji białoruskiej, „Przew. Nauk. i Liter.” T. 35: 1907 s. 270; [Kolalovič M. O.], Istorija bazilianskago ordena, „Christijanskoe čtenie” 1864 cz. 1 s. 13; Pidłypczak-Majerowicz M., Bazylianie w Koronie i na Litwie. Szkoły i książki w działalności zakonu, W.–Wr. 1986 s. 105–6, 184, 228; Sapunov A., Katoličeskaja legenda o Paraskeve, knjažne polockoj, Vitebsk 1888; tenże, Žyttije Eufrozyny po trem redakcyjam, Vitebsk 1888; Stradomski J., Spory o „wiarę grecką” w dawnej Rzeczypospolitej, Kr. 2003; Wagilewicz D. J., Pisarze polscy Rusini, Wyd. R. Radyševśkyj, Przemyśl 1996 s. 245; Wojnar M. M., Bazylian scholars and publishing houses (XVII–XVIII), „Analecta OSBM” R. 9 (16): 1974 s. 82–3; – Acta Sacrae Congregationis de Propaganda Fide Ecclesiam Catholicam Ucrainae et Bielarusjae spectantia, Ed. A. G. Welykyj, Romae 1955; Epistolae Jasonis Junosza Smogorzevskyj metropolitae Kioviensis catholici (1780–1788), Ed. tenże, Romae 1965; Epistolae metropolitarum Kioviensium catholicarum. Theodosii Rostockyj, Heraclii Lisowskyj, Gregorii Kochanowicz, Josaphat Bulhak 1788–1838, Ed. tenże, Romae 1980; Ostatnie Stebelskiego prace, Wyd. W. Seredyński, w: Script. Rer. Pol., IV; – Österreichische Nationalbibliothek w Wiedniu: Codices latini, S. N. 2798, fol. 154 (Visitationes monasterum Provinciae Lithuanae ab anno 1785 ad annum 1788); – Informacje Porfirija Pidrucznego z Rzymu.

Dorota Wereda

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.