INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Jadwiga Siekierska  

 
 
1903-12-29 - 1984-03-04
Biogram został opublikowany w latach 1995-1996 w XXXVI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Siekierska Jadwiga (1903–1984), działaczka komunistyczna, teoretyk i krytyk sztuki. Ur. 29 XII (często jest podawany błędny r. ur. 1905) w Chersoniu na Ukrainie, była córką Mikołaja Siekierskiego, szewca obuwia ortopedycznego, i Walentyny z Kiślak-Stankiewiczów. Rodzice pochodzili z Piotrkowa, na Ukrainie znaleźli się przymusowo. Wg S-iej ojca zesłano tam za działalność w Polskiej Partii Socjalistycznej bez prawa powrotu (w in. źródłach brak o tym wiadomości); w rodzinie – jak zaznaczała S. w autobiografiach z l. sześćdziesiątych – przetrwały tradycje patriotyczne powstania styczniowego, którego uczestnikami mieli być dziadowie ze strony obojga rodziców.

W celu nauczenia S-iej i rodzeństwa literatury i języka polskiego wynajęto prywatnego nauczyciela, S. później uczyła się w prywatnym gimnazjum polskim Zaleskiej w Mohylewie. Po maturze, którą zdała już po wydarzeniach rewolucyjnych 1917 r., Gubernialny Wydz. Oświaty Ludowej polecił S-iej założenie polskiej szkoły w Szkłowie, przeznaczonej dla dzieci polskich robotników tamtejszej papierni (inteligencja polska w Mińszczyźnie odmawiała pracy w «bolszewickiej szkole»); swą pracę w tej szkole opisała S. w szkicu Było to w Szkłowie w zbiorku Narodziny nowego (W. 1952). W r. 1921 tenże wydział skierował ją na Polskie Kursy Pedagogiczne do Moskwy, gdzie nauczycielami byli m. in.: Julian Marchlewski, Feliks Kon, Julian Leszczyński-Leński i Stanisław Feliks Bobiński. Rekomendowana przez nich, została już w r. 1921 kandydatem do Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików), od r. 1924 była członkiem Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) (WKP). Po ukończeniu kursu pedagogicznego S. prowadziła zajęcia seminaryjne w polskiej wojskowej Szkole Czerwonych Komunardów, a równocześnie była słuchaczką kilkumiesięcznej Szkoły Partyjnej, którą niebawem przekształcono w Komunistyczny Uniwersytet Mniejszości Narodowych Zachodu. Następnie sama prowadziła w nim zajęcia dydaktyczne w polskim sektorze, a równocześnie odbywała studia filozoficzne na uniwersytecie moskiewskim.

Pod koniec 1922 r. S. została żoną S. F. Bobińskiego. W związku ze skierowaniem go do Jekaterynburga na stanowisko profesora i rektora Uralskiego Uniwersytetu Komunistycznego S. przeniosła się tam i kontynuowała studia, łącząc je z pracą pedagogiczną w Szkole Partyjnej i zajęciami propagandowymi w wielkich zakładach pracy. Współpracowała też z tamtejszą prasą komsomolską (wówczas formalnie przyjęta została do Komsomołu).

W r. 1925 polska sekcja Międzynarodówki Komunistycznej skierowała S-ą na studia aspiranckie na oddziale filozoficznym Instytutu Czerwonej Profesury przy Komitecie Centralnym (KC) WKP(b). Równocześnie wykładała filozofię marksistowską na wyższych uczelniach Moskwy. Po zakończeniu studiów w r. 1929 wysłana przez KC WKP(b) na Białoruś, była S. wykładowcą uniwersytetu w Mińsku i pracownikiem Białoruskiej Akademii Nauk, a zarazem propagandystką, korespondentem ,,Pravdy” oraz publicystką prasy białoruskiej.

Od r. 1932 S. mieszkała ponownie w Moskwie, powołana do pracy w Międzynarodowej Szkole Leninowskiej; kierowała tu sekcją francuską, następnie jako kierownik katedry materializmu historycznego i dialektycznego wykładała w kilku innych sektorach narodowościowych. W l. 1934–7 pracowała jako redaktor i kierownik redakcji w Państwowym Wydawnictwie Literatury Pięknej «Goslitizdat». Była współautorką (wydanego w r. 1933) podręcznika dla wyższych uczelni pt. „Dialektičeskij i istoričeskij materializm” pod redakcją M. B. Mitina. Opracowała w wydawnictwie „Bol’šaja sovetskaja enciklopedija” artykuł Marksizm-leninizm i voprosy estetiki jako cz. III hasła „Estetika” (Moskva 1934 LXIV), publikowała artykuły z zakresu krytyki literackiej, teatralnej i teorii sztuki w czasopismach „Oktjabr”‘, ,,Iskusstvo i kul’tura” i „Literaturnaja gazeta”. Komisja Kwalifikacyjna Komitetu Naukowego przy Centralnym Komitecie Wykonawczym ZSRR nadała jej 23 XI 1935 stopień kandydata nauk; S. została docentem katedry filozofii w Instytucie Czerwonej Profesury.

Po aresztowaniu męża w r. 1937, S. «jako członek rodziny zdrajcy ojczyzny», została w czerwcu t.r. również aresztowana. Decyzją Wydz. Specjalnego NKWD ZSRR z 16 II 1938, skazana na osiem lat obozu, przebywała początkowo w obozie pracy w obwodzie riazańskim, następnie w Tałagach pod Archangielskiem. Zwolniona została w styczniu 1945, na półtora roku przed terminem, w wyniku interwencji Zarządu Głównego Związku Patriotów Polskich w ZSRR, który poszukiwał więzionych polskich komunistów do pracy w tworzonych w Lublinie władzach Polski Ludowej.

W maju 1945 S. przyjechała do Warszawy. Przyjęta do Polskiej Partii Robotniczej (PPR), została skierowana do Łodzi, początkowo na wykładowcę, a potem zastępcę dyrektora Centralnej Szkoły PPR. Wspomnienia o tej pracy pt. Niezapomniane lata zamieściła w zbiorze „Takie były początki” (W. 1965). Reprezentowała organizację łódzką na I Zjeździe PPR w grudniu 1945. Po utworzeniu Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej została również jej wykładowcą. Ogłosiła wspomnienie pośmiertne o twórcy i rektorze tej szkoły – Leonie Schillerze (Leon Schiller, „Pam. Teatr.” 1955 z. 3–4 i osobno, W. 1957).

Odwołana do Warszawy, S. 19 I 1948 objęła stanowisko zastępcy kierownika Wydz. Oświaty i Kultury KC PPR, następnie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). Uczestniczyła w grudniu 1948 w Kongresie Zjednoczeniowym, następnie w II Zjeździe (1954) i w I Krajowej Konferencji (1973) PZPR. Z racji swego stanowiska w KC PPR i PZPR (zajmowanego do października 1950), S. spełniała nadzór i kontrolę polityczną nad różnymi sferami życia kulturalnego. W lipcu 1948 została członkiem Komisji Głównej do Spraw Kultury, która, zajmując się pracą ośrodków upowszechniania oświaty i kultury, miała – jak to stwierdziła S. w sprawozdaniu O pracach Komisji Głównej do Spraw Kultury („Wiedza i Życie” 1949 nr 8/9) – «zapobiegać penetracji wrogich demokracji ludowej poglądów, bądź mętniactwa ideowego». Należała do kolegium redakcyjnego miesięcznika popularnonaukowego „Wiedza i Życie” (w l. 1948–9) i miesięcznika „Teatr” (wymieniona w składzie kolegium redakcyjnego w r. 1951).

Po utworzeniu we wrześniu 1950 Instytutu Kształcenia Kadr Naukowych (później przekształconego w Instytut Nauk Społecznych – INS), S-ą powołano na stanowisko zastępcy kierownika Wydz. Filozofii. Uchwałą KC PZPR z 20 IV 1951 mianowana została kierownikiem Katedry Materializmu Dialektycznego i Historycznego; Komisja Kwalifikacyjna dla Pracowników Nauki 27 XI 1954 przyznała jej tytuł profesora nadzwycz. Do r. 1956 była członkiem Rady Kultury i Sztuki.

W Związku Literatów Polskich, do którego przyjęto S-ą w r. 1950 «nie wiadomo na jakiej zasadzie» (M. Dąbrowska), podobnie zresztą jak niektórych innych publicystów, liczono się z jej głosem w sprawach literatury (przez kilka kadencji wchodziła do egzekutywy partyjnej). W prasie publikowała artykuły i recenzje z zakresu estetyki, literatury, teatru i filmu. Ogłosiła też kilka większych artykułów teoretycznych: Czernyszewski o pięknie („Kwart. Inst. Polsko-Radzieckiego” 1954 nr 4), Niektóre problemy estetyki w pracach Marksa i Engelsa („Myśl Filoz.” 1954 nr 4), Sztuka jako odbicie rzeczywistości. Zagadnienie specyficznych cech sztuki („Mater. do Studiów i Dyskusji z Zakresu Teorii i Historii Sztuki, Krytyki Artystycznej oraz Badań nad Sztuką” 1954 nr 2 i osobno, W. 1954). W publicystyce tej – jak potem samokrytycznie przyznawała – «przykładała rękę do budowania groźnego stalinowskiego mitu o „rozkwicie” sztuki zniewolonej przez politykę […] skrępowanej przez wyroki polityków»; niemało powtarzała i napisała «banałów, roztrząsając problem estetyki marksistowskiej – odbicie rzeczywistości w sztuce» (O sztuce politycznej czyli współczesnej, „Życie Warszawy” 1957 nr 59) i propagując realizm socjalistyczny. Poprzedziła przedmową „Wybór artykułów publicystycznych” M. Gorkiego (W. 1950) i napisała o nim broszurkę Maksym Gorki (W. 1953). Wrażenia z podróży do Chin zawarła w zbiorkach: Uroki Chin (W. 1955) i Ludzie i miasta (W. 1956).

W okresie odwilży politycznej po śmierci Stalina S. przewartościowała wiele dotychczasowych swych poglądów i ocen. Podczas XI Sesji Rady Kultury i Sztuki w r. 1954 stanęła zdecydowanie po stronie twórców, którzy podjęli walkę z partyjnym administrowaniem kulturą. Przeciw próbom zakończenia tego procesu na III Plenum KC PZPR (styczeń 1955), S. zaprotestowała na łamach „Przeglądu Kulturalnego” w artykule O sztuce winni decydować ludzie sztuki (1955 nr 8). Polemizował z nią w „Trybunie Ludu” Andrzej Weber w artykule „Słuszne intencje i fałszywe wnioski” (1955 nr 71). W grudniu t.r. na naradzie KC PZPR w sprawie sytuacji na froncie kulturalnym, członek Biura Politycznego KC PZPR Jakub Berman stwierdził, że S. wyrządziła niemałą szkodę, kwestionując publicznie rolę partii w oddziaływaniu na sztukę i «przyczyniła się do pogłębienia zamętu w środowiskach artystycznych». Artykuł S-iej Czy tragedia optymistyczna (,,Po prostu” 1956 nr 51), w którym w imię «uratowania honoru i przyszłości komunizmu» potępiła interwencję sowiecką na Węgrzech, spowodował gwałtowne ataki pod jej adresem w organie KC KPZR „Kommunist” (artykuł wstępny – „Vyše znamja marksistsko-leninskoj ideologii”, 1957 nr 1, A. Butenko, ,,O socjalizme i ego gumanističeskich kritikach”, 1957 nr 5), a także w prasie NRD. S. w Liście otwartym do redakcji pisma „Kommunist” („Po prostu” 1957 nr 5) oświadczając, że opowiedziała się «przeciw dogmatycznemu skostnieniu, doktrynerstwu i moralnej znieczulicy, które paraliżowały rozwój twórczego leninizmu w ruchu robotniczym», stanowczo zaprzeczyła jakoby występowała przeciwko leninowskiej zasadzie partyjności i dążyła do rewizji leninizmu. W obronie S-iej wystąpili Henryk Holland na łamach „Życia Warszawy” (1 II 1957) i Grzegorz Lasota w „Sztandarze Młodych” (31 I 1957).

Kierownictwo partyjne usunęło S-ą z INS 1 IV 1957, z dn. 1 V t.r. została mianowana I sekretarzem w Poselstwie PRL w Hadze, w l. 1958–63 pozostawała w MSZ na etacie starszego radcy, początkowo w Dep. Terytorialnym II (Romańskim), a po reorganizacji w r. 1960 w Dep. Współpracy Kulturalnej i Naukowej z Zagranicą. W tym okresie nadal zajmowała się – choć mniej aktywnie – publicystyką kulturalną (w l. sześćdziesiątych miała stałą rubrykę w „Trybunie Ludu” – pt. Rozmyślania przy telewizorze). We wspomnieniach drukowanych w prasie, wydawnictwach zbiorowych i oddzielnie, S. wracała głównie do ludzi i zdarzeń swojej młodości (m.in. w Kartkach z przeszłości, W. 1960).

Z dn. 1 I 1964 S. otrzymała stanowisko profesora nadzwycz. w Zakładzie Teorii i Historii Filmu w Instytucie Sztuki (IS) PAN, na którym pracowała do przejścia na emeryturę 31 XII 1975. Niezmiennie pozostawała na pozycjach metodologii marksistowskiej. Przygotowała konspekt pracy pod roboczym tytułem Rewolucja a narodziny nowej wiedzy o filmie. Inaczej niż wiele osób z jej otoczenia pozostała do końca życia członkiem PZPR. Ostatnie miesiące życia S. spędziła w Domu Opieki Społecznej w Henrykowie. Zmarła 4 III 1984 w Warszawie. Pochowana została na cmentarzu Komunalnym (dawnym Wojskowym).

Z małżeństwa ze Stanisławem Feliksem Bobińskim (1882–1937) miała S. jedynego syna Eryka (ur. 1926 w Moskwie), hydrologa.

Brat S-iej Zygmunt (1906–1984) był aresztowany wiosną 1940 w Moskwie i pod zarzutem agitacji kontrrewolucyjnej, skazany na 10 lat obozu; zesłany do Republiki Komi, wyszedł z obozu w r. 1956 i aż do śmierci mieszkał w Leningradzie.

Siostra S-iej Helena (ur. 1910), fizyk, aresztowana w m. Gorki, tuż po obronie pracy kandydackiej, została decyzją NKWD ZSRR z 12 I 1938 rozstrzelana mimo zaawansowanej ciąży; pośmiertnie została zrehabilitowana na mocy decyzji Sądu Najwyższego ZSRR z 30 XI 1955.

 

Fot. w: AAN, Zbiory ikonograficzne, sygn. D. 5402, 5403; – Nowy Korbut (Słown. Pisarzy), III (bibliogr.); Pol. Bibliogr. Liter. za l. 1944/45 i n.; Słown. działaczy pol. ruchu robotn., I (S. F. Bobiński); – Fijałkowska B., Polityka i twórcy (1948–1959), W. 1985; Fik M., Kultura polska po Jałcie. Kronika lat 1944–1981, Londyn 1989; – Archiwum Ruchu Robotniczego, W. 1982 VII; Dąbrowska M., Dzienniki, W. 1988 III; Takie były początki, W. 1965 (nota biogr. s. 318, fot.); – „Roczn. Liter.” 1984 s. 701–2 (wspomnienie pośmiertne); „Życie Warszawy” 1984 nr 57, 58 (nekrolog), 59; – AAN: Akademia Nauk Społecznych, sygn. 42/200 – teczka osobowa S-iej, Arch. B. Bieruta sygn. 509/133, Puścizna W. Dworakowskiego 471/10 k.103–104, teczka osobowa S-iej nr 10415, Puścizna S-iej (zespół nie opracowany); IS PAN: Akta osobowe S-iej, sygn. 1/S/12; – Szczątkowe akta osobowe w Arch. Redakcji Słown. Biograficznego Działaczy Pol. Ruchu Robotn. w W.; – Autobiografia z różnych okresów, dokumenty rehabilitacyjne S-iej, rodzeństwa i in. w posiadaniu syna, Eryka Bobińskiego w W., oraz jego informacje.

Alicja Pacholczykowa

 

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Urszula Modrzyńska

1928-02-23 - 2010-12-11
aktorka filmowa
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Franciszek Kotas

1886-06-29 - 1961-09-28
stenolog
 

Tadeusz Perkowski

1896-11-23 - 1942-06-27
dyplomata
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.