Moraczyński Jan Chwalibóg, pseud. Jan Chwalibóg od Wschodu (1807–1870), malarz i pisarz. Był synem dzierżawcy w Radziwiłłowie na Wołyniu. Ur. 1807 (mylnie podawany rok 1816), zapisany 21 VII 1834 do Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu, był od listopada t. r. uczniem L. Kupelwiesera (wykazany w protokołach Akademii jeszcze w l. 1836 i 1838). Kształcił się następnie w Monachium pod kierunkiem F. Amerlinga i W. Kaulbacha. Prawdopodobnie ok. r. 1841 wyjechał do Włoch i studiował dzieła starych mistrzów we Florencji, Wenecji i Rzymie. W tym czasie zajmował się przeważnie malarstwem religijnym i historycznym. W r. 1841 namalował w Rzymie obraz przedstawiający św. Romualda, za który papież Grzegorz XVI na osobnym posłuchaniu (31 VII 1841) udzielił mu błogosławieństwa apostolskiego i nadał złoty medal I kl. (portretował podobno papieża). Po r. 1841 powrócił do kraju, przebywał we Lwowie, a głównie w Wilnie. Przyjaźnił się zwłaszcza z Ludwikiem Kondratowiczem (W. Syrokomlą), który uważał go za «poetę pędzla», oraz zostawał w bliskich kontaktach ze Stanisławem Moniuszką, Wincentym Dmochowskim, Ignacym Chodźką, utrzymywał korespondencję z Józefem Ignacym Kraszewskim. Bywał w Warszawie, odwiedzając salon Tomasza Zielińskiego (np. ok. r. 1846). Dla niego M. narysował swój Autoportret do albumu pamiątkowego ofiarowanego przez zaprzyjaźnionych artystów T. Zielińskiemu (zaginiony). W r. 1856 M. wyjechał z Wilna do Włoch. W r. 1857 spotkał się w Rzymie z pisarzem Zenonem Fiszem (T. Padalicą); utrzymywał kontakt z przedstawicielami emigracji, m. in. z Teofilem Lenartowiczem i Leonardem Chodźką.
M. malował olejno portrety, obrazy religijne, historyczne, martwe natury i zwierzęta. Do ważniejszych jego dzieł należały portrety ks. Stanisława Bonifacego Jundziłła (ok. 1847), Adama Günthera (1847), Ludwika Nabielaka (ok. 1848), Mazepy (wg starej ryciny), obraz ołtarzów w kościele Św. Jana w Wilnie, wyobrażający Św. Iwona rozdającego jałmużnę. M. brał udział w wystawach w Berlinie (1836), w Ossolineum we Lwowie (1847) i Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych (TPSP) w Krakowie (1856), gdzie zyskał dodatnią ocenę Lucjana Siemieńskiego. Uczniem jego był w l. 1851–3 w Wilnie malarz Aleksander Władysław Strauss. Prace M-ego znajdują się: w Muzeum Narodowym w Warszawie 3 rysunki (Starzec i dziewczynka, Duchowny prawosławny, Chrystus niosący krzyż) i olejny Portret staruszki z Domu Dobroczynności (1846), w Muzeum Sztuki w Wilnie od r. 1959 (poprzednio w zbiorach lwowskich) 5 portretów olejnych (Głowa starej kobiety, 1837, Studium brodatego Włocha, 1841, Portret Józefa Grossmana, 1847, Portret Nowohrebelskiej oraz Portret kobiety w białej sukni, oba niedatowane), w Muzeum Narodowym w Krakowie Portret mężczyzny (przypuszczalnie malarza T. Tyrowicza). M. kolekcjonował obrazy; miał w swej galerii m. in. Rubensa i znaczny zbiór portretów pisarzy polskich. Dał się poznać również jako autor utworów literackich pisanych w języku polskim i niemieckim. Ogłosił w „Tygodniku Petersburskim” rozprawę o malarstwie religijnym. W r. 1870 wyszła w Zurychu praca filozoficzna M-ego Ein Wort an der Zeit oraz prozą poetycką pisane Psalmy o imieniu Bożym na chwałę Najwyższego; liczne prace literackie miały pozostać w rękopisie (w B. PAN w Kr. są dwa wiersze adresowane do T. Lenartowicza). M. zmarł 5 III 1870 w Zurychu. Był żonaty z nie znaną z nazwiska Kornelią.
Autoportret (olej. na płótnie, 1842) dawniej w Muz. Lubomirskich we Lw.; – Estreicher w. XIX, III 165, X 483; Pol. Bibliogr. Sztuki, I cz 2; Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych, 190–1; Güttler J., Sto lat malarstwa lwowskiego 1790–1890, Katalog wystawy, Lw. 1937; Katalog Muzeum Narodowego w Krakowie, Kr. 1908; Katalog wystawy powstania listopadowego urządzonej w setną rocznicę we Lwowie 29 listopada 1930 r., Lw. 1930; Kraszewski J. I., Catalogue d’une collection iconographique polonaise, Dresde 1865 s. 18; Lewak-Więckowska, Zbiory B. Rap. Katalog, I; Lietuvos dailė XVI–XIX a. Tapuba Skulptura. Katalogas. Lietuvos TSR Dailės Muziejus, Vilnius 1969 s. 34–5 poz. 108–12; Suchodolska M., Jakimowicz I., Jaworska J., Rysunki z kolekcji J. I. Kraszewskiego w Muz. Narod. w Warszawie, W. 1961; Więckowska, Zbiory batignolskie; – Fornalczyk F., Hardy lirnik wioskowy, P. 1972; Jakimowicz I., Tomasz Zieliński, mecenas i kolekcjoner, Wr. 1970; – [Fisz Z.] Padalica T., Listy z podróży, Wil. 1859 II 171; [Kirkor A. H.], Przechadzki po Wilnie i jego okolicach przez Jana ze Śliwina, Wil. 1859 s. 86; Moniuszko S., Listy zebrane, Kr. 1969; Prek F. K., Czasy i ludzie, Wr. 1959; – „Athenaeum” (Wil.) 1842 I 223–6, 1847 IV 171–3; „Bibl. Warsz.” 1870 III 159 (wspomnienie pośmiertne); „Tyg. Illustr.” 1870 płr. 2 s. 36 (wspomnienie pośmiertne), 1897 płr. 1 s. 107 (L. Uziębło); „Wędrowiec” 1870 płr. 1 nr 22 s. 352 (nekrolog); – B. Jag.: rkp. nr 6471 (14 listów M-ego do Kraszewskiego z l. 1847–58), nr 7858 IV (list M-ego z r. 1848 do Ignacego Chodźki); B. Ossol.: Güttler J., Spisy obrazów i rzeźb lwowskiej Galerii Obrazów, Lw. 1944 (mszp.), rkp. nr 12154/III (A. Grabowski, Miscellanea, s. 75), nr 12320/II (Papiery F. Wężyka, t. 25); B. PAN w Kr.: rkp. nr 2170 cz. 2 (A. Hajdecki, Vestigia artificum Polonorum Vienensia), nr 2073 i 2077 (dwa wiersze M-ego do T. Lenartowicza); B. Uniw. Wrocł.: Domański M., Franciszek Tepa i jego dzieła, (praca doktorska, Wr. 1973, mszp.).
Michał Domański