Strawiński Jan Józef, pseud. Mikołaj (1890–1953), adwokat, działacz społeczno-polityczny i niepodległościowy.
Ur. 18 VI w Petersburgu w rodzinie pochodzenia szlacheckiego wywodzącej się z Litwy, był synem Mikołaja, lekarza, radcy stanu, założyciela w r. 1901 i pierwszego prezesa Koła Lekarzy Polaków w Petersburgu, oraz Marii Aurory z Hercyk-Połubińskich, córki powstańca zesłanego na Syberię.
Po otrzymaniu w r. 1909 świadectwa dojrzałości w XII Gimnazjum w Petersburgu rozpoczął S. studia na Wydz. Prawa tamtejszego uniwersytetu. W czasie studiów działał w Związku Walki Czynnej, Organizacji Młodzieży Narodowej i Związku Młodzieży Polskiej «Zet». Po wybuchu pierwszej wojny światowej, w grudniu 1914, wstąpił do POW. Studia ukończył w r. 1915 i 11 VI t.r. rozpoczął aplikację adwokacką. Dn. 15 XI został powołany do armii rosyjskiej, gdzie służył jako telegrafista. W r. 1916 ukończył Wojskową Inżynieryjną Szkołę Oficerską i jako prawnik został skierowany do sądu wojennego na stanowisko referenta. Od kwietnia 1917 pracował w Komisji Likwidacyjnej ds. Król. Pol.; był adiutantem prezesa Komisji Aleksandra Lednickiego. Jednocześnie działał w Związku Wojskowych Polaków oraz w zarządzie Zrzeszenia Niepodległościowego. Na początku r. 1918, na polecenie POW, wstąpił do I Korpusu Polskiego Józefa Dowbora-Muśnickiego i służył w nim do jego rozformowania w maju t.r.
Od 5 X 1918 odbywał S. jako sędzia śledczy aplikację sądową w Sądzie Apelacyjnym w Warszawie. Następnie 18 VIII 1919 został zaprzysiężony jako podprokurator Sądu Okręgowego w Wilnie i pracował na tym stanowisku do 20 VII 1920. Zapewne w lipcu 1920, w czasie wojny polsko-sowieckiej, ochotniczo wstąpił do wojska i brał udział w walkach w Małopolsce wschodniej, m.in. w obronie Lwowa. Po zwolnieniu ze służby wojskowej objął 12 I 1921 stanowisko podprokuratora przy Sądzie Okręgowym w Lublinie. Dn. 24 II 1924 przeszedł do adwokatury i odtąd prowadził jedną z większych w Lublinie kancelarii adwokackich, zyskując popularność jako obrońca w sprawach karnych, a później także cywilnych. Dn. 1 VI 1927 został powołany w skład Okręgowej Komisji Dyscyplinarnej dla nauczycieli szkół okręgu lubelskiego. Wraz z żoną działał w Związku Patriotycznym oraz Związku Seniorów przy powstałym t.r. Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej. T.r. został członkiem Związku Naprawy Rzeczypospolitej, gdzie opowiadał się za Adamem Stebelskim, popierającym politykę Józefa Piłsudskiego. Od 19 VI 1927 do 26 II 1929 był członkiem Rady Miejskiej Lublina; działał w jej Klubie Demokratycznym oraz komisjach: Regulaminowo-Prawnej i Opieki Społecznej. Na początku r. 1928 wstąpił do BBWR, a od 1 IX t.r. sprawował obowiązki radcy prawnego w Państw. Banku Rolnym w Lublinie. Dn. 11 IX 1932 obrano go wiceprezesem Zarządu Okręgu Związku Legionistów Polskich w Lublinie. W r. 1934 wszedł w skład Komitetu Organizacyjnego Zjazdu Uczestników Ruchu Niepodległościowego Związku Młodzieży Polskiej «Zet» z okazji 50. rocznicy powstania «Zet»; przewodniczył też jego komitetowi w Lublinie (zjazd odbył się 28–29 XI 1936 w Warszawie). Jako porucznik rezerwy WP należał do Związku Strzeleckiego, Związku Peowiaków i Związku Oficerów Rezerwy. Od listopada 1934 był z wyboru członkiem Sądu Dyscyplinarnego przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Lublinie (do września 1936), następnie od listopada 1936 do września 1937 – jego prezesem i ponownie członkiem (od czerwca 1938 do września 1939). W l. 1935–9 pełnił funkcję prezesa Koła Adwokatów RP w Lublinie. Równocześnie od 28 X 1936 był komisarzem rządowym Ubezpieczalni Społecznej w Lublinie (do marca 1940). Rozbudował zakłady tej instytucji, unowocześnił leczenie przez tworzenie i wyposażanie gabinetów specjalistycznych (chirurgicznego, przychodni przeciwgruźliczej), szkolił kadrę lekarską, także za granicą. Jego staraniem wybudowano szpital przeciwgruźliczy w Poniatowej.
Na początku okupacji niemieckiej, w poł. października 1939, wziął S. udział w naradzie przedstawicieli różnych partii i ugrupowań politycznych z dowódcą głównym Służby Zwycięstwu Polski (SZP) gen. Michałem Tokarzewskim-Karaszewiczem; podjęto wtedy decyzję o powołaniu Rady Politycznej Okręgu Lubelskiego SZP; S. po jej powstaniu pod koniec miesiąca wszedł w jej skład. Zaprzysiężony w r. 1940 przez komendanta Okręgu Lublin ZWZ płk. Tadeusza Pełczyńskiego, działał w ZWZ/AK pod pseud. Mikołaj; w jego mieszkaniu odbywały się spotkania członków organizacji. Od 13 XI 1942 do 9 V 1943 był więziony na Zamku Lubelskim i przesłuchiwany przez Gestapo. Gdy został zwolniony, nadal prowadził kancelarię adwokacką. Po wyzwoleniu Lublina spod okupacji niemieckiej był S. od lipca 1944 do grudnia 1945 członkiem Sądu Dyscyplinarnego. Równocześnie sprawował obowiązki radcy prawnego w miejscowym Państw. Banku Rolnym, a z ramienia Sądu Okręgowego w Lublinie był syndykiem upadłości Lubelskiej Wytwórni Samolotów. Od r. 1946 należał do Związku Zachodniego, a od r. 1947 do Tow. Przyjaciół Młodzieży Szkół Wyższych. Był też członkiem Tow. Budowy Szkół Powszechnych i Lubelskiego Tow. Prawniczego. Dn. 31 I 1950 został zwolniony ze stanowiska radcy prawnego w Państw. Banku Rolnym, a 10 XII 1951 nieprawomocnie pozbawiony prawa wykonywania zawodu adwokata. Odwołał się jednak od tej decyzji, w związku z czym wykonywał nadal zawód i prowadził kancelarię. Zmarł 20 VII 1953 w Warszawie, został pochowany w Lublinie na cmentarzu przy ul. Lipowej. Był odznaczony Krzyżem Niepodległości (1931) i Złotym Krzyżem Zasługi (1938).
W małżeństwie zawartym w r. 1920 z Marią Antoniną Obuch-Woszczatyńską (1895–1983), polonistką, nauczycielką gimnazjalną, działaczką «Zet», miał S. syna Stefana Mikołaja (zob.) i córkę Marię Jolantę (1923–1994), zamężną Krzyżanowską, adwokata.
Słownik biograficzny miasta Lublina, L. 1996 II; – Bazylow W., Polacy w Petersburgu, Wr. 1984 s. 387; Caban I., Mańkowski Z., Związek Walki Zbrojnej i Armia Krajowa w Okręgu Lubelskim 1939–1944, Cz. 1: Zarys monograficzny, L. 1971; Mańkowski Z., Lublin w latach wojny i okupacji 1939–1944, w: Lublin 1317–1967, Red. H. Zins, L. 1967 s. 195; Marczuk J., Rada Miejska i Magistrat Lublina 1918–1939, L. 1984; tenże, Radni Lublina w latach 1919–1939, L. 1997 s. 115–16; Pomiankiewicz J., Stowarzyszenia kombatantów i byłych wojskowych w Lublinie 1918–1939, L. 1986 s. 26 (mszp. pracy magisterskiej w Zakł. Hist. Najnowszej UMCS); – Rocznik Towarzystwa Prawniczego w Lublinie, L. 1928; Wańkowicz M., Strzępy epopei, W. 1923 s. 1141; ZET w walce o niepodległość i budowę Państwa. Szkice i wspomnienia, W. 1996; – AP w L.: Zarząd Miejski w L. 1918–39, sygn. 47–49, Urząd Woj. Lub. Wydz. Społ.-Polit., sygn. 169 k. 71–3; – Informacje i zbiory rodzinne córki S-ego, Marii Jolanty Strawińskiej-Krzyżanowskiej.
Józef Marczuk