Lusiński (Lusenius, Luziński, Łużyński) Jan (zm. 1563), minister kalwiński w Małopolsce, superintendent reformacyjnego Kościoła w Mołdawii. Pochodził z rodziny szlacheckiej, brak jednak bliższych danych o jego pochodzeniu i o studiach, Dn. 27 IV 1556 na synodzie reformacyjnego Kościoła małopolskiego w Pińczowie zadeklarował chęć zostania ministrem. Przyjęto go życzliwie i na okres próbny skierowano do Secemina, powierzając obowiązki katechety u boku rezydującego tam superintendenta Kościoła – Feliksa Crucigera. We wrześniu t. r. jeździł L. do księcia Albrechta do Królewca z listami w sprawie Franciszka Lismanina. W czerwcu 1557 zjazd synodalny w Wodzisławiu (Włodzisławiu) wyznaczył go na ministra w Iwanowicach u Agnieszki Dłuskiej, a decyzję tę zatwierdził synod generalny pińczowski w sierpniu t. r. W związku z niepokojącymi wieściami, jakie doszły Dłuską o sprawowaniu się w Bazylei jej synów Mikołaja i Wojciecha, przebywających tam na studiach, synod wodzisławski 6 IX 1558 wydelegował L-ego do Szwajcarii. Miał on zbadać na miejscu sprawę młodych Dłuskich i zawieźć listy od Jana Łaskiego i seniorów Kościoła małopolskiego do teologów szwajcarskich. L. wyjechał prawdopodobnie w drugiej połowie września, w październiku był w Zurychu, gdzie odwiedził Jana Wolfa, kierującego studiami Dłuskich, przekazał listy Henrykowi Bullingerowi, udał się do Genewy, gdzie zetknął się z Janem Kalwinem i innymi osobistościami tego miasta wywołując jak najlepsze wrażenie «jako mąż najzacniejszy i cechujący się polorem umysłowym», a stąd do Bazylei. Do Polski wrócił w końcu stycznia 1559 przywożąc ze sobą młodszego z Dłuskich – Wojciecha. Z Iwanowic L. podążył zaraz do Piotrkowa na sejm, aby przekazać wyproszone przez Łaskiego i seniorów u Kalwina i Bullingera listy do senatorów i szlachty z wezwaniem do poparcia reformacji. Dn. 2 II L. pisał z Piotrkowa do teologów zuryskich, donosząc o przebiegu sejmu.
Od czasu pobytu w Szwajcarii L. stał się jednym z informatorów tamtejszych teologów o problemach polskiej reformacji. Będąc nadal ministrem w Iwanowicach czuwał za pośrednictwem Wolfa nad studiami pozostałego w Szwajcarii Mikołaja Dłuskiego, wykonywał różne czynności zlecane mu przez synody, pełnił także obowiązki pisarza przy seniorach Kościoła małopolskiego. Dawało mu to wgląd w korespondencję, ułatwiało orientację w sytuacji Kościoła. Jego listy do Bullingera i Kalwina zawierały szczegółowe relacje o najważniejszych kwestiach nurtujących małopolskie zbory. W r. 1562 został L. powołany przez Jakuba Heraklidesa Bazylikosa na stanowisko superintendenta organizowanego w Mołdawii Kościoła protestanckiego. Jan Wolf przekazał L-emu z tej okazji szczegółowe określenie obowiązków biskupa ewangelickiego. Reformatorzy szwajcarscy, szczególnie Wolf, wiązali duże nadzieje z działalnością L-ego w Mołdawii, pragnąc poprzez niego objąć ten teren zasięgiem swoich wpływów i kontroli. Wolf za pośrednictwem Krzysztofa Trecego w Krakowie przesyłał L-emu wskazówki dotyczące organizacji kościoła reformowanego, dostarczył planu urządzenia szkoły wyższej humanistycznej oraz wydany katechizm heidelberski. Jednakże działalność L-ego trwała zaledwie do listopada 1563, kiedy to został on najprawdopodobniej zamordowany podczas powstania, jakie wybuchło przeciw władzy Heraklidesa.
Barycz H., Z dziejów polskich wędrówek naukowych za granicę, Wr.–W.–Kr. 1969; Wotschke T., Francesco Lismanino, „Zeitschr. d. Hist. Gesellschaft f. d. Provinz Posen” Jg 18: 1903 s. 245–6; tenże, Zur Geschichte des Antitrinitarismus, „Arch. f. Reformationsgesch.” Jg 23: 1926 s. 89–91; – Akta synodów różnowierczych w Polsce, I; Der Briefwechsel der Schweizer mit den Polen, Hrsg. v. T. Wotschke, Leipzig 1908; Calvini Opera, XVII 2980, 2981, 2983, XVIII 3168, 3208; Lasciana; – Uzupełnienia Henryka Barycza na podstawie korespondencji L-ego z Wolfem, zachowanej w Zentralbibliothek w Zurychu.
Halina Kowalska