Moszczyński Jan Maksymilian (1869–1932), minister poczt i telegrafów. Ur. 23 V, ukończył gimnazjum filologiczne, a następnie Wydział Prawa i Administracji Uniw. Lwow. w r. 1895. Od 18 VIII 1890 aż do r. 1918 pracował w galicyjskiej Dyrekcji Poczt i Telegrafów we Lwowie, początkowo jako praktykant, później urzędnik administracyjny, a od 2 IX 1914 jako radca pocztowy w VI randze. Po odrodzeniu Państwa Polskiego został 28 XII 1918 powołany do służby w centrali Min. Poczt i Telegrafów (MPiT), a 11 III 1919 mianowany naczelnikiem Wydziału Organizacyjnego MPiT. Był autorem pierwszych, najbardziej istotnych instrukcji organizacyjnych poczty polskiej. Organizował też polową pocztę wojskową działającą od 1 II 1919 i był pierwszym dyrektorem Generalnego Zarządu Poczt Polowych, obok normalnych funkcji sprawowanych w MPiT. Ministerstwo poleciło M-emu przejąć pod zarząd centralnych władz RP poznańską dyrekcję poczt i telegrafów. M. wszedł w skład komisji pocztowej, utworzonej pod przewodnictwem Cyryla Ratajskiego przez Komisariat Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu dla przejęcia administracji pocztowej z rąk niemieckich. Od 7 VII do listopada 1919 kierował sekcją administracyjno-pocztową MPiT. Następnie ponownie oddelegowany do Poznania, objął stanowisko szefa Departamentu Pocztowego w Min. byłej Dzielnicy Pruskiej z najważniejszym zadaniem odebrania z rąk niemieckich funkcjonariuszy obsługi poczt i telegrafów w byłym zaborze pruskim. Przekazał zunifikowany zarząd poczt, telegrafów i telefonów byłego zaboru pruskiego ministrowi poczt i telegrafów w Warszawie, a 1 I 1921 objął w Poznaniu delegaturę MPiT. Uczestniczył m. in. w rokowaniach (23 II – 15 III 1920) i w podpisaniu 21 IV t.r. z Niemcami umowy w sprawach ruchu pocztowego i tranzytu z Prus Wschodnich. Przewodniczył polskiej komisji dla spraw poczty i telegrafów w rokowaniach z W. M. Gdańskiem, zakończonych podpisaniem w Warszawie 24 X 1921 umowy rozszerzającej znacznie w porównaniu z postanowieniami traktatu wersalskiego zakres działania poczty polskiej na terenie Wolnego Miasta i uniezależniającej pocztę polską od jego zarządu pocztowego. Dn. 5 VIII 1921 Naczelnik Państwa zatwierdził nominację M-ego na dyrektora Departamentu Pocztowego. M. przewodniczył również w MPiT komisji unifikacyjnej i Wyższej Komisji Dyscyplinarnej.

W gabinecie Juliana Nowaka powołanym 31 VII 1922 M. objął tymczasowe kierownictwo MPiT. Wszedł następnie (16 XII 1922) do rządu gen. Władysława Sikorskiego jako kierownik MPiT, a 28 V 1923 do rządu Wincentego Witosa, otrzymując nominację na ministra poczt i telegrafów. Po objęciu kierownictwa resortu wydał 17 VIII 1922 rozporządzenie o prowadzeniu korespondencji z W. M. Gdańskiem wyłącznie w języku polskim. Najtrudniejszym problemem w ciągu całego okresu urzędowania M-ego była sprawa podwyżek uposażeń pocztowców, której domagał się Związek Zawodowy Pracowników Poczty, Telegrafu i Telefonu RP (ZZPPTTRP). M. uzyskał w sierpniu 1922 zgodę Rady Ministrów jedynie na podwyżki częściowe, które nie zadowoliły ZZPPTT i 6 IX rozpoczął się pierwszy generalny strajk pocztowców w Polsce. M. zdołał doprowadzić do rozwiązania kompromisowego i 9 IX nastąpiło porozumienie. Rząd przyrzekł spełnić wiele postulatów strajkujących, m. in. wprowadzić od 1 X płacę minimalną. Dn. 14 IX 1922 M. został wybrany do komisji ministerialnej projektu ustawy o uposażeniu pracowników państwowych i wojska przyjętego 21 IX t.r. przez Radę Ministrów. Dn. 19 X t.r. przyznano kredyt 150 mln marek na ukończenie budowy linii telefonicznej Warszawa–Wilno, a 23 XI t.r. gabinet J. Nowaka uchwalił dodatkowy kredyt na kolejną podwyżkę płac personelu zajętego w «pocztach ruchomych». W r. 1923 Rada Ministrów kilkakrotnie uchwalała na wniosek M-ego podwyżki dla pracowników resortu poczt i telegrafów: za służbę nocną (18 I, 18 VIII, 15 X), za pracę w ambulansach pocztowych i konwojowanie poczty w ruchu kolejowym (20 IV, 28 VII, 11 X). M. kilkakrotnie wprowadzał podwyższenia opłat pocztowych, telegraficznych i telefonicznych (w sierpniu i listopadzie 1922, w lutym, marcu, sierpniu, wrześniu, październiku 1923), co z jednej strony umożliwiło mu częściowe uzyskanie środków na podwyżki uposażeń, z drugiej było spowodowane spadkiem marki i dochodów resortu.

Kolejne podwyżki płac wyrównać nie mogły dotkliwych skutków inflacji dla trzydziestotysięcznej rzeszy pracowników poczt i telegrafów. We wrześniu i szczególnie w październiku nasiliły się żądania natychmiastowych wypłat dodatków regulacyjnych i zasiłków obejmujących ogół pracowników. W okresie wielkiej fali strajkowej w październiku – listopadzie 1923 strajk pocztowców zlokalizowany początkowo (26 X) w Krakowie, w ciągu najbliższych dni rozszerzył się na miasto Poznań i okręg bydgoski. Na polecenie Rady Ministrów M., minister spraw wewnętrznych Władysław Kiernik i minister kolei Andrzej Nosowicz przedstawili 4 XI informacje o sytuacji strajkowej, w związku z czym gabinet W. Witosa uchwalił rozporządzenie o stanie wyjątkowym w kilku miastach Polski. W odezwie wydanej po zakończeniu strajku M. twierdził, że «tylko nieznaczna część pracowników» jego resortu dała się wciągnąć do udziału w strajku. Przez kilka najbliższych tygodni po zakończeniu strajku Zarząd Główny ZZPPTT zwracał się do M-ego o przerwanie akcji zwalniania z pracy jego uczestników (co było sprzeczne z przyrzeczeniem rządu). W dwa tygodnie później Rada Ministrów przyjęła wniosek W. Kiernika o przyznanie funduszy na premie dla pracowników resortu spraw wewnętrznych, kolei, poczt i telegrafów. Ze względów budżetowych Rada Ministrów jeszcze 7 X przyjęła wniosek ministra skarbu Władysława Kucharskiego o zniesieniu MPiT. Decyzji tej nadano jednak wolne tempo realizacji; dopiero 5 XII 1923 ogłoszono ustawę o zniesieniu MPiT i przekazaniu jego uprawnień ministrowi przemysłu i handlu. Wraz z innymi ministrami rządu W. Witosa M. otrzymał dymisję 15 XII t.r. Dn. 29 I 1924 prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził nominację M-ego na generalnego dyrektora Poczt i Telegrafów w III stopniu służbowym. Na stanowisku tym M. pozostawał prawie dwa i pół roku. Po zamachu majowym 17 V 1926 został przeniesiony w stan spoczynku z pełną emeryturą, a 29 X t.r. «w stan nieczynny». Zmarł 2 XII 1932 we Lwowie, pochowany został na cmentarzu Łyczakowskim. M. był odznaczony m. in. Orderem Polonia Restituta III kl.

W małżeństwie z Józefą z Sulima-Przyborowskich (zm. 1949) miał M. córkę Janinę (ur. 1896) i syna Wacława (ur. 1899), inżyniera.

Dziesięciolecie Polski Odrodzonej, (fot.); Próchnik A., Pierwsze piętnastolecie Polski niepodległej, W. 1957; – „Dzien. Urzęd. Generalnej Dyrekcji Poczt i Telegrafów” 1924; „Dzien. Urzęd. Min. Poczt i Telegrafów” 1919 nr 1, 5, 10, 1921, 1922, 1923; „Dzien. Ustaw RP” 1923 nr 131; Hof-und Staats-Handbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1916, Wien 1916; „Monitor Pol.” 1923 nr 236, 278, 1924 nr 38; Szematyzmy Król. Galicji, 1891–1914; Witos W., Moje wspomnienia, Paryż 1965 III; – „Kur. Warsz.” 1921 nr 49; „Poczta” 1919 nr 1, 3, 5, 1922 nr 8, 9, 1923 nr 1–2, 5–6, 7–8, 9, 1924 nr 1–2, 3–4, 6, 1925 nr 6, 10, 1926 nr 1, 9–10; „Robotnik” 1922 nr 236, 238, 239, 242, 246; – AAN: Kancelaria Cywilna Naczelnika Państwa (KCNP), sygn. 109 k. 22–28, 132 k. 25–28, Prezydium Rady Ministrów (PRM), sygn. 2–7 (12), 2–7 (13), Protokoły Posiedzeń: t. 19–25, 33, 35 oraz PRM cz. X sygn. 1 poz. 107, Rkp. 3 t. 44 k. 4; – Informacje syna Wacława Moszczyńskiego z W.

Andrzej Piber