Malina Jan (ok. 1620–1672), pastor i pisarz luterański. Ur. w Kluczborku w rodzinie mieszczańskiej, był synem Jana. Pierwsze nauki pobierał zapewne w miejscu urodzenia. Dn. 29 V 1637 zapisał się do Szkoły Św. Marii Magdaleny we Wrocławiu, po czym, jak się zdaje, studiował teologię na uniwersytecie w Królewcu. W r. 1647 powierzono mu urząd diakona przy polskim kościele w Prabutach. Ordynowany 26 III 1648 w kościele zamkowym w Królewcu, objął w r. 1650 administrację parafii w Dzierzgoniu. Powołany w r. 1651 na stanowisko proboszcza w Kisielicach, piastował ten urząd do r. 1653. Był z natury człowiekiem porywczym i na tym tle miewał niekiedy konflikty z parafianami. Oskarżony, jak się wydaje, niesłusznie o cudzołóstwo, musiał opuścić Kisielice i pomezański okręg konsystorski. W tej sytuacji przyjął jeszcze w r. 1653 zaproszenie zboru ewangelicko-augsburskiego w Wilnie na stanowisko pastora. Tutaj w związku z jego pracą kaznodziejską powstały pierwsze prace literackie. Gdy w r. 1653 zmarł ks. Andrzej Schönflissius, podał M. do druku w oficynie Jana Lange w Lubczu kazanie wygłoszone z okazji pogrzebu, pt. Proporzec tryumfalny duchownemu należący rycerzowi na pogrzebie… rozpostarty (Lubecz 1654). Spod jego pióra wyszły też inne utwory religijne i panegiryczne, z których jeden poświęcił Władysławowi IV. Większość z nich zaginęła i jest dzisiaj niedostępna. Podobny los spotkał Porządek obrzędów zwyczajnych kościoła Augustańskiey Konfessyi… (Wil. 1640, wg Adamowicza 2. wyd. ukazało się w r. 1648), jedną z bardzo nielicznych ewangelicko-augsburskich agend kościelnych w języku polskim. Praca przypisywana M-ie przez Oloffa i Estreichera, nie była zapewne oryginalnym dziełem, ale tłumaczeniem z języka niemieckiego bliżej nie znanej agendy. Po zajęciu Wilna przez wojska moskiewskie 8 VIII 1655 wyjechał M. na emigrację do Księstwa pruskiego. Dn. 7 XI 1655 wygłosił w kościele zamkowym w Królewcu kazanie, w którym przedstawił zdobycie Wilna i zniszczenie Wielkiego Księstwa w czasie wojny polsko-moskiewskiej (mowa ta wyszła drukiem t. r. w Królewcu pt. Excidium Lithuaniae). Do tragicznych wydarzeń 1655 r. powrócił M. w utworze Lament żałosny, ogłoszonym w Królewcu u Jana Reusnera w r. 1656.
Na wygnaniu poświęcił się M. pracy duszpasterskiej wśród egzulantów polskich przebywających w Księstwie. Z kazań wygłaszanych w różnych świątyniach królewieckich wydrukował Moenia Regiomontana (Królewiec 1655) i Gloria Electoralis (Królewiec 1656). Uwolniony w r. 1658 od dorywczych obowiązków duszpasterskich w Królewcu, otrzymał (24 XI 1658) nominację na urząd archiprezbitera i inspektora szkoły prowincjalnej w Tylży. Nominacja M-y na inspekcję kościelną w Tylży miała na celu zachowanie łączności ze zborami luterańskimi w Wielkim Księstwie Litewskim. Ostatecznie związki te zalegalizował patent gubernatora Prus Książęcych księcia Bogusława Radziwiłła z r. 1667, powołujący M-ę na stanowisko superintendenta generalnego wszystkich zborów luterańskich w W. Ks. Lit. W czasie swej działalności w Tylży opublikował M. Leichenpredigt… über den H. Ehrenreich von Halle (1665) oraz wydał u Pasche Mensego Inauguratio magistratus Tilsensis das ist… Kühr Predigt … (Królewiec 1671).
Najważniejszym jednak dziełem M-y był opracowany przez niego Kancjonał, to iest Pieśni chrześcijańskie… (Królewiec 1671), pierwszy polski śpiewnik ewangelicki w Prusach Książęcych od r. 1559. Oparty na kancjonale toruńskim, „Wirydarzu” Schönflissiusa i innych starych śpiewnikach, doczekał się następnych wydań: w Królewcu 1673, 1678 oraz w Gdańsku 1677 i 1693. Zamieścił w nim M. własne pieśni (s. 418) oraz tłumaczone z języka niemieckiego. W przedmowie do Kancjonału podał wierszowane Zalecenie Kancjonalika tego u Spółobywatelów, w którym sławił zasługi Jana Kochanowskiego jako poety staropolskiego i twórcy „Psałterza”. Pieśni kościelne w przekładzie M-y weszły na stałe prawie do wszystkich wydań śpiewników ewangelickich od XVII–XX w. Własne prace M-y w języku polskim i niemieckim, chociaż niewolne od pretensjonalności cechującej XVII-wieczne kaznodziejstwo, pisane są na ogół poprawnym językiem. Zdaniem Oloffa był M. «dobrym Polakiem i kaznodzieją». M. zmarł na przełomie maja i czerwca 1672. Pozostawił żonę i «nieletnie dzieci». Syn Jan został immatrykulowany w lutym 1671 na uniwersytecie w Rostocku, a 5 III 1672 zapisał się na wydział prawa uniwersytetu królewieckiego.
Estreicher; Bentkowski F., Historia literatury polskiej…, W. 1814 I 247; Chojnacki W., Bibliografia polskich druków ewangelickich ziem zachodnich i północnych 1530–1939, W. 1967; Jocher; Oracki, Słownik Warmii; Adamowicz A. F., Chronik der Wilnaer Gemeinde, Wil. 1855 s. 62, 65; Arnold D. H., Kurzgefasste Nachrichten von allen seit der Reformation an den Lutherischen Kirchen in Ostpreussen gestandenen Predigern, Königsberg 1777 s. 138, 407, 410; Bandtkie J., Historia drukarń w Królestwie Polskim i w Ks. Litewskim, Kr. 1826 I 349; Chojnacki W., Zbory polsko-ewangelickie w byłych Prusach Wschodnich w XVI–XX w., „Reform. w Pol.” T. 12: 1953–5; Erleutertes Preussen, Königsberg 1728 IV 380, 629; Gödtke I. G., Kirchengeschichte der Stadt Christburg, „Preussisches Provinzialblatt” N. F. 1843 s. 558; Hubatsch W., Geschichte der evangelischen Kirche Ostpreussens, Göttingen 1968 I 185; Kawecka-Gryczowa A., Korotajowa K., Krajewski W., Drukarze dawnej Polski. T. 4: Pomorze, Wr. 1962 s. 266, 341; toż T. 5: W. Księstwo Litewskie, Wr. 1960 s. 142; Kneifel E., Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden in Polen 1555–1939, [b. m. i r.] s. 285; tenże, Die Pastoren der Evangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen, [b. m. i r.] s. 231; Moeller F., Altpreussisches Pfarrerbuch von der Reformation bis zur Vertreibung im. J. 1945, Hamburg 1968 I 143, 159, 174, 209; Ogrodziński W., Dzieje piśmiennictwa śląskiego, Kat. 1965; Oloff E., Polnische Liedergeschichte…, Dantzig 1744 s. 115–9; Pelc J., Jan Kochanowski w tradycjach literatury polskiej, W. 1963; Pisański G. Ch., Entwurf einer preussischen Literärgeschichte in vier Büchern, Königsberg 1886 s. 423; Przywecka-Samecka M., Drukarstwo muzyczne w Polsce do końca XVIII w., Kr. 1969 s. 105; Rhesa L., Kurzgefasste Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen angestellten Predigern, Königsberg 1934; Rombowski A., Nauka języka polskiego we Wrocławiu, Wr. 1960; Sukertowa-Biedrawina E., Zarys piśmiennictwa polskiego na Mazurach Pruskich, Działdowo 1935 s. 10; Zaremba J., Polscy pisarze na Śląsku po wojnie trzydziestoletniej, Wr. 1969; – Matrikel d. Albertus Univ. zu Königsberg; – Staatliches Archivlager w Getyndze: J. J. Quandt, t. IV i V, E. M. 95 e 5, E. M. 138/2 P. 9; – Informacje I. Mager, W. Müller-Dultza w liście Prof. H. W. Krumwiede z 26 II 1973.
Janusz Narzyński