INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Jan Raciborski h. Rawicz  

 
 
brak danych - 1641 ?
 
Biogram został opublikowany w 1986 r. w XXIX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Raciborski Jan h. Rawicz (zm. 1641 ?), dziekan warszawski, twórca fundacji stypendialnych dla uczącej się młodzieży, dobrodziej Uniwersytetu Krakowskiego. Pochodził z zamożnej szlachty mazowieckiej osiadłej w ziemi czerskiej; był synem Mateusza, dziedzica Czarnolasu (parafia Sobikowo), pisarza ziemi czerskiej, oraz Małgorzaty z Drwalewic.

Przyjąwszy w młodym wieku święcenia kapłańskie, R. obrał drogę kariery kościelnej. W r. 1589 otrzymał probostwo we Wrociszewie (dekanat Warka), wsi należącej do biskupów poznańskich. W parafii swojej prawdopodobnie nie rezydował, albowiem t. r. rozpoczął studia na Uniw. Krak., do którego metryki wpisał się wraz z bratem Pawłem w semestrze zimowym. Z tego też względu być może ok. 1591 r. ustąpił z probostwa. Dobrze uposażone beneficjum uzyskane w stosunkowo młodym wieku, a także późniejsza kariera zdają się wskazywać na istnienie bliższych związków łączących R-ego z dworem biskupim. W r. 1610 R. występuje w źródłach już jako dziekan warszawski oraz kanonik pułtuski, a od r. 1613 dodatkowo jeszcze jako oficjał warszawski. Odbudował zniszczoną podczas pożaru w r. 1607 rezydencję dziekańską. Stanowisko oficjała sprawował – z przerwami podczas wakansów biskupstwa – do 28 II 1625. W l. 1613–19, w związku z zawieszeniem działalności wikariatu generalnego poznańskiego i odwołaniem wszelkich spraw z konsystorzy poznańskiego i warszawskiego do kurii biskupiej, jako delegat administratora diecezji Kaspra Hapa pełnił obowiązki sędziego dla spraw z terenu archidiakonatu warszawskiego. Źródła świadczą również, iż ok. 1620 r. był R. ekonomem prowentów i dziesięcin w mazowieckich dobrach biskupów poznańskich.

W okresie sprawowania oficjalatu niejednokrotnie dawał R. wyraz swej niechęci do jezuitów. W szczególnie ostry konflikt z zakonem wdał się w r. 1620, kiedy mimo zakazu jezuici warszawscy rozpoczęli odprawianie nabożeństw w nie dokończonym i nie poświęconym kościele. Przeciwstawiał się też stanowczo wraz z całą kapitułą planom uruchomienia kolegium jezuickiego w Warszawie, broniąc pozycji szkoły kolegiackiej będącej kolonią akademicką Uniw. Krak. Poparciu temu dawał wyraz w sposób konkretny, wspierając materialnie krakowską uczelnię i związane z nią szkoły. W r. 1628 na podstawie dochodu z przekazanej kapitule wsi Zgorzała utworzył fundację, która była przeznaczona w części na powiększenie i utrzymanie szpitala w Piasecznie, w części na pomoc dla uczniów szkoły kolegiackiej, zamierzających studiować bądź w Krakowie, bądź u jezuitów w Pułtusku. Możliwe, że ów pierwszy zapis został następnie włączony do nowej fundacji. Mianowicie zapisawszy kapitał wynoszący 3 333 złp. i 10 gr., zabezpieczony umową wyderkafową 22 IV 1630 na dochodach z darowanych kapitule warszawskiej swoich dziedzicznych wsi: Dawidy, Łady, Folwarkowo, Skupie i Jeziorki (paraf. Raszyn) i przynoszący 200 złp. rocznej renty, utworzył R. fundację przeznaczając 3/4 renty (150 złp.) na fundusz stypendialny i 1/4 (50 złp.) dla szpitala w Piasecznie. Z funduszu stypendialnego mieli korzystać niezamożni studenci pochodzenia szlacheckiego (na ich rzecz przypadać miały 2 części tj. 100 złp.) oraz plebejscy (dla nich przewidziano 1 część czyli 50 złp.) z ziemi czerskiej i warszawskiej, uczący się bądź w Szkołach Nowodworskich, bądź na Wydziale Sztuk Wyzwolonych Uniw. Krak. Jednocześnie z własnymi fundacjami czynił R. usilne zabiegi na rzecz doprowadzenia do skutku ustanowionego przez prepozyta warszawskiego Gabriela Prewancjusza (Władysławskiego) legatu, przeznaczonego na uruchomienie nowych katedr uniwersyteckich oraz na stworzenie solidniejszej podstawy materialnej Szkołom Nowodworskim. Jako jeden z egzekutorów testamentu zmarłego przyjaciela wprowadził R. w życie zapis sumy 30 000 złp., ulokowanych 31 VIII 1630 na wsi Izbica, należącej do kaszt. inowrocławskiego Jana Łowickiego. Zapewne w związku z realizacją fundacji Prewancjusza dokonał R. w r. 1633 zmiany hipoteki dla swojego zapisu i ulokował go 13 VI t. r. także na dochodach Izbicy. Fundacja R-ego (zatwierdzona przez kapitułę warszawską 5 XI 1636) została później przyłączona przez Uniwersytet do fundacji Prewancjusza, być może ze względów administracyjnych w celu łatwiejszego zarządzania.

Dysponując znacznym majątkiem, w części odziedziczonym po przodkach, w części zgromadzonym w służbie kościelnej, nie szczędził R. też grosza na różne cele pobożne i filantropijne. I tak m. in. ustanowił nabożeństwa do Trójcy Św. w kolegiacie warszawskiej (1617) i do Najśw. Marii Panny w kościele parafialnym w Cegłowie oraz ufundował szpital dla ubogich w Piasecznie (1619–20). Szpitalem tym opiekował się również w l. n., pomnażając jego uposażenie dodatkowo w r. 1628 i 1633. R. pozostawał w bliskich kontaktach z dworem, zwłaszcza dużą przychylność okazywał mu król Jan Kazimierz. W r. 1641 R. «już wiekowy i ciężki dla kapituły» (A. S. Radziwiłł), popadł w ostry konflikt z bpem poznańskim Andrzejem Szołdrskim m. in. z powodu zajazdów dokonywanych przy pomocy swoich bratanków na dobra innych kanoników. Dn. 17 III t. r. został na polecenie Szołdrskiego pojmany siłą, pobity i wywieziony do Poznania, gdzie miał czekać na sąd biskupi. Wywołało to wielkie niezadowolenie na dworze, lecz biskup zdołał przekonać króla o swojej racji. R. zmarł wkrótce, może jeszcze w r. 1641.

Brat R-ego, Paweł, obrał także karierę duchowną. Był m. in. altarystą (od r. 1616), a następnie mansjonarzem w kolegiacie Św. Jana Chrzciciela w Warszawie, zaś w r. 1630 notariuszem kapituły warszawskiej i generalnym poborcą dziesięcin należnych biskupom poznańskim.

 

Niesiecki, VIII 3; Uruski, XV 102; – Barycz H., Historia Szkół Nowodworskich od założenia do reformy Kołłątaja (1588–1777), Kr. 1939–47 s. 103–6; Hajdukiewicz L., Podstawy ideowe i organizacyjne kolonii akademickich Uniwersytetu Krakowskiego (1588–1773), „Przegl. Hist.-Oświat.” 1963 nr 2 s. 178–9; Lalik T., Piaseczno w dawnej Polsce XV–XVIII w., w: Studia i Materiały do dziejów Piaseczna i powiatu piaseczyńskiego, W. 1973 s. 114; Łukaszewicz J., Krótki opis historyczny kościołów parochialnych dawnej diecezji poznańskiej, P. 1863 III 65–8, 102–6; Nowacki, Dzieje archidiecezji pozn., II; Sołtan A., Oświata elementarna w Warszawie do połowy XVII w., w: Warszawa XVI–XVII wieku, Z. 2, Studia Warsz., W. 1977 XXIV 145; tenże, Warszawianie na Uniwersytecie Krakowskim w latach 1400–1642, w: tamże, Z. 1, W. 1974 XX 16; Szkice staromiejskie, W. 1955 s. 31; Wysocki J., Fundacja dziekana Jana Raciborskiego podstawą założenia i egzystencji „Seminarium Externum” u XX. Misjonarzy w Warszawie, „Wiad. Archidiec. Warsz.” 1966 nr 10 s. 234–42; – Album stud. Univ. Crac., III 161; Michalewicz J., Michalewiczowa M., Liber beneficiorum et benefactorum Universitatis Iagiellonicae in s. XV–XVIII, Kr. 1978 I cz. 1 nr 580; Radziwiłł A. S., Pamiętnik…, W. 1980 II; AGAD: Stara Warszawa, rkp. 16, f. 372; Arch. Państw. w W.: Knapiński W., Notaty do historii kościołów warszawskich, W. 1949 s. 12, 17, 20–23, 36, 38, 51–52, 75, 82–83, 124, 130, 135, 147–148, 159, 176, 209, 217 (mszp. powielony), tenże, Notaty do historii kościołów diecezji warszawskiej, W. 1949 s. 56, 106, 177, 179, 495–496, 499–507, 875 (mszp. powielony); Arch. Paraf. Św. Jana Chrzciciela w W.: Liber copulatorum 1583–1620, s. 230, Liber baptisatorum 1602–1615, s. 172, 214, Liber copulatorum 1621–1647, s. 27; Arch. UJ: rkp. 115 s. 63–64, rkp. 144a („Raciborscianae… borcanae rationes ab a. 1756 ad 1771”).

Andrzej Sołtan

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Henryk (de Valois)

1551-09-19 - 1589-08-02
król Polski
 

Jan Wężyk

1575 - 1638-05-27
prymas Polski
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.