Reszka Jan (Wyleżyński-Reszka lub Wyleziński-Reszka) h. Trzaska (zm. 1549), mieszczanin i burmistrz poznański. Leon Koczy nazywa go Wielesińskim, Jerzy Kądziołka – Wilińskim, Stanisław Kot – Wilczyńskim, wreszcie Marian Mika – Wielżyńskim. Pochodził najpewniej z Wylezina (Wyleżyna) w Rawskiem, położonego obok Chojnaty Mniskiej, od XIII w. własności benedyktynów z wielkopolskiego Lubinia, a od XV w. siedziby lubińskiej prepozytury. Był zapewne krewnym Mikołaja Wyleżyńskiego, benedyktyńskiego prepozyta w mazowieckim Jeżowie, potem w l. 1522–8 i 1530–5 opata w Lubiniu (zm. 1539). Na jego pochodzenie z Wylezina wskazuje konsekwentna pisownia nazwiska, a przede wszystkim używany przezeń h. Trzaska (połuksiężyc z rogami zwróconymi ku górze oraz dwoma krzyżami nad i pod nim), podczas gdy drobna szlachta z Wielżyna pod Szamotułami pieczętowała się w XV w. (a i potem) Przosną (z tego to Wielżyna pochodzili najpewniej występujący na przełomie XV i XVI w. bracia Jan i rotmistrz jazdy Tomasz Wieleżyńscy; obydwie rodziny, Wielżyńskich i Wyleżyńskich często są mylone w nowożytnych kompendiach). Dość licznych Trzasków z okolic Chojnaty łączyły w XVI w. rozmaite związki z opactwem lubińskim, w którym obejmowali wysokie funkcje klasztorne, a przezeń z Wielkopolską. Tą drogą trafił najpewniej tutaj nasz R.
W początku XVI w. R. (Jan Wyleżyński) osiadł w Poznaniu, gdzie ożenił się z Anną, wdową po niezamożnym kramarzu Tomaszu Reszce (Reszku). Przejął po Tomaszu kram na Rynku, dwór na Nowej Grobli i opiekę nad dwiema córkami. Odtąd zwyczajowo nazywany był Reszką, sam zazwyczaj pisał się Wyleżyńskim-Reszką. Pasierbice wydał wkrótce za mąż: Annę (zm. przed 1535) za doktora Walentego ze Starogardu, który po żonie wziął również nazwisko Reszka (zob.), zaś Elżbietę za mieszczanina poznańskiego Jana Haba (Hapta), w l. 1536/7, 1537/8 i 1539/40, starszego cechu kupców (zm. ok. 1544).
W r. 1510 kupił R. dom przy Rynku, w l. 1511/12, 1512/13 i 1519/20 wybierany był starszym cechu kramarzy, a w l. 1513/14 i 1514/15 – ławnikiem. Odtąd zasiadał często we władzach miasta: był rajcą w l. 1516/17, ławnikiem 1520/21, znów rajcą 1521/2, 1525/6, 1527/8, 1530/31, 1531/2, 1533–6, 1557/8–1541/2 i 1543/4–1548/9, wreszcie siedmiokrotnie jednym z dwu burmistrzów poznańskich (w kadencjach 1522/3–1524/5, 1528/9, 1533/4, 1534/5, 1536/7). W mieście zdobył duże znaczenie i szacunek. Kilkakrotnie reprezentował Poznań na sejmach: piotrkowskich 1527/8 i 1529/30 oraz krakowskim 1536/7. W r. 1518, a zapewne i potem, pełnił funkcję szafarza (oeconomus) poznańskiego klasztoru dominikanek, a w r. 1522 i n. był szafarzem miejskim. W l. 1530–2, 1535/6, 1537/8, 1539/40–1541/2 i 1543/4–1548/9 sprawował zarząd miejskiego młyna słodowego Bogdanka, z którego sporządzał do dziś zachowane coroczne rozliczenia w językach łacińskim lub polskim, sygnowane h. Trzaska. W handlu zagranicznym znane są tylko jego kontakty z kupcem lipskim Hansem Osterland, który w r. 1544 winien był R-ce 400 zl.
Wielkiego majątku R. chyba nie zrobił, był jednak właścicielem kilku nieruchomości w mieście: w r. 1535 kupił drugi dom w Rynku, posiadał tamże dwa kramy oraz budy śledziowe, dwie jatki w Nowych Jatkach i jedną w Starych, słodownię (od 1536 r.), dwa domki pod zamkiem (1544), dwór koło bramy Wrocławskiej (1535), drugi na Nowej Grobli, inny na Piaskach. W r. 1538 dostał od miasta grunty przed bramą Wroniecką. W r. 1518 czynił nadania na rzecz szpitala Św. Gertrudy w Poznaniu, był także współpatronem altarii Wniebowzięcia Najśw. Marii Panny i Św. Stanisława w kościele paraf. p. wezw. Św. Marii Magdaleny w Poznaniu; na rzecz tego kościoła zapisywał też czynsze w l. 1542, 1545 i 1547, wymurował też tam przed 1548 r. swoją kaplicę przyległą do północnej fasady.
W r. (przed?) 1528 R. ożenił się powtórnie z Apolonią, wdową po mieszczaninie poznańskim Piotrze Szperlingu, właścicielu sąsiadującej z Reszkową budy śledziowej na Rynku poznańskim. Za wstawiennictwem star. generalnego Wielkopolski Łukasza Górki otrzymał od króla majątek po bezpotomnie zmarłym Szperlingu. W t. r. Hieronim z Poznania sporządził dla R-i (może dla jego żony?) odpis „Zołtarza Dawidów” napisanego wcześniej przez poznańczyka Walentego Wróbla (czyżby krewnego Piotra Szperlinga?) dla Katarzyny Szamotulskiej, żony Łukasza Górki (dziś w B. Kórn.: rkp. 7). Na końcu książki R. zapisał (po polsku) krótką kroniczkę rodzinną, informując o urodzinach czworga jego dzieci z Apolonii: 16 XI 1530 Jana, 18 XII 1532 Anny (Aniuchny), 29 II 1536 Apolonii (Poliuchny), wreszcie 4 VII 1538 – Mikołaja. R. zmarł w Poznaniu tknięty paraliżem jako urzędujący rajca 16 IX 1549 i pochowany został w swojej kaplicy w kościele farnym. Poznański pisarz radziecki Błażej Winkler poświęcił mu wyjątkowo ciepłe słowa w księdze radzieckiej; korespondują one z dewizą wpisaną przez R-ę na odwrocie swej kroniczki rodzinnej: «Jezus Chrystus… ten nam przykład zostawił, abyśmy nigdy złości za złość, ale dobroć za złość zawdy oddawali».
Przeżyła go wdowa Apolonia, którą w r. 1548 ustanowił swoją spadkobierczynią, a która jeszcze w r. 1569 mieszkała z córką Anną i jej mężem Stefanem Mikanem (zob.) w domu R-i przy Rynku. Córka Apolonia wyszła za Walentego Reszkę młodszego (zob.). Synowie przenieśli się (wg M. J. Miki) na wieś, z nich Mikołaj Reszka-Wyleżyński wg St. Kota zapisał się w r. 1556 na uniwersytet w Ingolsztadzie, przebywał następnie na dworze bpa krakowskiego Filipa Padniewskiego, w r. 1565 wyjechał do Francji, a Jan, nazywany Reszką-Wyleżyńskim występował w mieście okazjonalnie jeszcze w r. 1555. W r. 1564 ich szwagier Walenty Reszka młodszy sprzedawał należące do nich dwie jatki w Nowych Jatkach, a w r.n. siostry sprzedawały swoją jatkę w Starych Jatkach, wreszcie matka w r. 1567 wyzbywała się budy śledziowej na Rynku – zapewne sumy uzyskane z tych sprzedaży posłużyły synom R-i na zakup ziemi. W r. 1553 Stefan Mikan określał swoją nowo poślubioną żonę mianem «panny ubogiej».
Niesiecki, IX 456 (Wyleżyńscy); Maisel W., Wykazy poznańskich urzędników miejskich z XVI wieku, „Studia i Mater. do Dziej. Wpol. i Pomorza” T. 10: 1970 z. 1 s. 94 n.; Katalog rękopisów staropolskich Biblioteki Kórnickiej XVI–XVIII w., Wr. 1971 I 4–5; – Dworzaczek W., Przenikanie szlachty do stanu mieszczańskiego w Wielkopolsce w XVI i XVII wieku, „Przegl. Hist.” T. 47: 1956 s. 659 (syn Jan); Kądziołka J., Finanse miasta Poznania 1501–1648, P. 1960 s. 154; Koczy L., Handel Poznania do połowy wieku XVI, P. 1930 s. 212–13; Kozierowski S., Ród Przosnów, „Roczn. Tow. Przyjaciół Nauk Pozn.” T. 44: 1917 s. 77–9 (Wielżyńscy); Mika M. J., Burmistrzowie poznańscy wieku XVI, „Kron. M. P.” R. 20: 1947, nr 1 s. 45–6; tenże, Udział Poznania w sejmach Rzeczypospolitej od końca XV w. do 1791 r., „Studia i Mater. do Dziej. Wpol. i Pomorza” T. 6: 1961 z. 2 s. 264–5; Nowacki, Dzieje archidiecezji pozn., II 738; Wicherkiewiczowa M., Rynek poznański i jego patrycjat, P. 1925 s. 78–9; – Die Chronik der Stadtschreiber von Posen, Hrsg. A. Warschauer, „Zeitschr. der Historischen Gesellschaft für die Provinz Posen” R. 2: 1887 s. 58, 80; Hosii epistolae, VI (Olsztyn 1978, Studia Warmińskie XV); Korespondencja Szymona Maricjusza, „Arch. do Dziej. Liter.” T. 16: 1929; Księga bracka i nekrolog opactwa Panny Marii w Lubiniu, Pomn. Dziej. Pol., S. II, t. 9 cz. 2, W. 1976 (opat Mikołaj Wyleżyński); – Arch. Państw. w P.: Akta m. Poznania I/5 s. 65, 78, 83, 137, 203, 231, 271, 274, 275, 313, I/6 k. 250, 272, 398–398v., I/7 k. 21v., 33v., 52v., 95, I/8 k. 27v., 47–47v., 77v., 84v., 85v., 107v., 128, 150, I/9 k. 8, 15, I/16 k. 48–49, I/300 k. 40v.–41, 120v.–122, 124v., 133, I/301 k. 23, 63v., 101, I/302 k. 181, 235–236, 246–247, I/303 k. 190–190v. (syn Jan), I/1109, I/1111, I/1112, I/1115–1119 (rachunki młyna Bogdanka); – Informacje Krystyny Górskiej-Gołaskiej z P. o klasztorze lubińskim w XVI w.
Antoni Gąsiorowski