Jan (ok. 940–1003), Włoch, benedyktyn-eremita, uznany świętym. Miał pochodzić z możnego rodu z Wenecji i przebywać na dworze księcia Piotra I Orseolo, znanego jako król węgierski Piotr Wenecjanin. W nie znanych bliżej okolicznościach porzucił J. życie dworskie i wstąpił do niezwykle surowej pustelni benedyktynów-eremitów, założonej w r. 971 przez św. Romualda w Pereum koło Rawenny. Kiedy Bolesław Chrobry zwrócił się do Romualda z prośbą o przysłanie do Polski zakonników i misjonarzy, J. zgodził się i z końcem 1001 r. wyruszył do Polski wraz z Benedyktem i paru młodymi zakonnikami. Osiadł w założonym przez Chrobrego pierwszym w Polsce klasztorze koło wsi Wojciechowo (villa sancti Adalberti) pod Międzyrzeczem. Tu uczył się polskiego języka, niewątpliwie w celu przygotowania się do misji wśród Pomorzan i Wieletów, a także sprawował nadzór nad nowicjuszami. Plany misyjne udaremniła wojna Henryka II z Chrobrym, wciągająca do wrogich działań pogańskich Wieletów. W nocy z dn. 10 na 11 XI 1003 r. J. padł ofiarą napadu zbójeckiego na klasztor. Ciało J-a wraz z czterema innymi pogrzebał uroczyście biskup poznański Unger w środku kościoła klasztornego. Kult tzw. Pięciu Braci utrwalił Bruno z Kwerfurtu, pisząc ich „Żywot” (przed r. 1009).

Baran C., W sprawie daty dziennej męczeństwa Pięciu Braci Eremitów w roku 1003, Wieki Średnie, W. 1962 s. 95–8; Mitkowski J., Święty Wojciech a jego bezpośredni następcy w męczeństwie, Święty Wojciech 997–1947, Księga pamiątkowa pod red. Z. Bernackiego, F. Jordana, K. Sosnowskiego, M. Suchockiego, Gniezno (1947) s. 117–30, 326–31; Semkowicz W., Rocznik świętokrzyski dawny, Kr. 1910; Wojciechowski T., Szkice historyczne jedenastego wieku, Wyd. 3., W. 1950 s. 31–44; Zakrzewski S., Bolesław Chrobry Wielki, Lw. 1925 s. 214–8, 221–5; – Mon. Pol. Hist., II 773, 777, 793, 829, 873, 882, V 875, 878, VI 382–428.

Józef Mitkowski