Straszewicz Jan Wacław (1891–1975), inżynier elektryk, docent Politechniki Warszawskiej. Ur. 25 V w Warszawie, był synem Walerego (zm. 1896), oficera armii rosyjskiej, i Kornelii Eufemii z Kuczkowskich, nauczycielki, bratankiem Ludwika (zob.) i Zygmunta (zob.), bratem Stefana (zob.) oraz bratem stryjecznym Czesława (zob.) i Bohdana (zob.).

 

S. uczył się w Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie. Uczestniczył w strajku szkolnym 1905 r. i prawdopodobnie dlatego zdawał maturę jako ekstern w Wyższej Szkole Realnej w Krakowie w r. 1908. Rozpoczął studia na Wydz. Filozoficznym uniw. w Monachium w Studium Matematyczno-Fizycznym, lecz wkrótce przeniósł się na politechn. w Zurychu (Eidgenössische Technische Hochschule), gdzie uzyskał w r. 1913 dyplom inżyniera elektryka na podstawie pracy o warunkach dokładności transformatorów mierniczych i bezpieczeństwie ich odczytu. Po studiach pracował t.r. jako inżynier w szwajcarskiej fabryce «Brown, Boveri et Co.» w Baden.

 

Po powrocie do Warszawy, w r. 1914, pracował S. do r. 1916 w Elektrowni Miejskiej jako inżynier projektant Wydz. Instalacyjnego i asystent ruchu w centrali elektrycznej. Również w l. 1914–16 wykładał mechanikę teoretyczną (dynamikę) w warszawskiej Średniej Szkole Mechaniczno-Technicznej H. Wawelberga i S. Rotwanda. Od r. 1916 pracował jako inspektor instalacji w Inspekcji Elektrycznej Magistratu m. Warszawy, skąd przeszedł w r. 1918 do warszawskich Zakładów Elektrotechnicznych «BEZET», gdzie objął stanowisko kierownika oddziału instalacji elektrycznych i prokurenta firmy. Należał do założycieli powstałego w r. 1916 Związku Zawodowego Inżynierów Elektrotechników (od r. 1932 Związek Polskich Inżynierów Elektryków) i w l. 1916–18 pełnił wspólnie z Julianem Koźmińskim funkcję jego prezesa. Uczestniczył w obradach VII Nadzwycz. Zjazdu Techników Polskich w Warszawie (11–15 IV 1917) oraz w Zjeździe Elektrotechników Polskich tamże (7–9 IV 1919), na którym utworzono Stow. Elektrotechników Polskich (od r. 1928 Stow. Elektryków Polskich). Kontynuował działalność dydaktyczną, prowadząc w l. 1916–20 wykłady i ćwiczenia na kursach dla monterów instalacji elektrycznych przy Muz. Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie, następnie w l. 1920–32 był dyrektorem zorganizowanej przy Muz. Szkoły Zawodowej Dokształcającej dla Monterów Elektryków. W r. 1930 zrezygnował z pracy w Zakładach «BEZET» i wspólnie z inżynierem M. Zuckerem założył przedsiębiorstwo instalacji elektrycznych «Zucker–Straszewicz»; był jego współwłaścicielem i dyrektorem.

 

S. należał do zwolenników zjednoczenia wszystkich stowarzyszeń inżynierskich w Polsce i utworzenia ich centralnej struktury; w rozmowach zjednoczeniowych odegrał jedną z pierwszoplanowych ról. Dn. 12 IX 1934 był uczestnikiem Pierwszej Konferencji Porozumiewawczej i w okresie 27 IX – 27 XI t.r. brał udział w posiedzeniach Porozumiewawczej Komisji Międzyzwiązkowej. Na wniosek S-a i Leona Junga przyjęto nazwę dla projektowanej organizacji – Naczelna Organizacja Inżynierów RP (NOI). W poł. r. 1935 stanął S. na czele jej Tymczasowej Rady Głównej, a na I Zjeździe Delegatów NOI, 1 XII t.r., został obrany jej pierwszym wiceprezesem (pełnił tę funkcję do lutego 1938). Uczestniczył w dyskusjach na temat ogólnopolskiej organizacji samorządowej inżynierów i techników; brał udział w organizacji pierwszego Polskiego Kongresu Inżynierów we Lwowie i podczas jego obrad (12–14 IX 1937) zasiadał w prezydium. Ponadto w okresie międzywojennym działał w komisjach normalizacyjnych Stow. Elektryków Polskich i komisji oceny książek Min. WRiOP, a także przygotowywał ekspertyzy dla Sądu Okręgowego w Warszawie, dotyczące urządzeń elektrycznych.

 

Podczas okupacji niemieckiej, do wybuchu powstania warszawskiego 1944 r., prowadził S. nadal własne przedsiębiorstwo p.n. Biuro Elektrotechniczne inż. Jana Straszewicza. Uczestniczył w konspiracji AK (pod wieloma pseudonimami, najdłużej «Morawski»). W stopniu porucznika brał udział w powstaniu, a po jego upadku jako jeniec wojenny przebywał od października 1944 w Niemczech. Po wyzwoleniu zamieszkał w Belgii, gdzie w l. 1945–7 był wykładowcą w założonym przez Kazimierza Drewnowskiego Ośrodku Wyższych Studiów Polskich w Belgii (Centre des Hautes Études Polonaises en Belgique). Następnie pracował jako rzeczoznawca i doradca różnych firm, m.in. «Prins», «Diagrammes» i «Nationale». Zajmował się także sprzedażą elektrycznych aparatów pomiarowych i kontrolnych. Na zlecenie władz uniw. w Antwerpii opracował zarys programu wykładów z zakresu urządzeń technicznych w strefie podzwrotnikowej oraz wytyczne do badań naukowych w tej dziedzinie. W grudniu 1949 wrócił do Polski.

 

Dn. 1 IX 1950 został S. kontraktowym profesorem elektrotechniki i urządzeń elektrycznych w Szkole Inżynierskiej im. Wawelberga i Rotwanda. Po jej połączeniu w r. 1951 z Politechn. Warsz. kierował Katedrą i Zakładem Elektrotechniki Ogólnej Wydz. Elektrycznego jako kontraktowy zastępca profesora, a od 1 IX 1954 jako zastępca profesora. Opublikował kilka artykułów, głównie na temat automatyzacji, m.in. Automatyzacja w polskim przemyśle włókienniczym („Arch. Automatyki i Telemechaniki” 1958 nr 4). W r. 1959 został mianowany docentem. Dn. 30 IX 1961 przeszedł na emeryturę, ale nadal prowadził wykłady z zakresu urządzeń elektrycznych i ogłaszał kolejne artykuły, m.in. Efekty ekonomiczne automatyzacji („Zesz. Problemowe Przegl. Techn.” 1969 nr 6). Przewodniczył Sekcji Zagadnień Ekonomicznych i Socjalnych Polskiego Komitetu Pomiarów i Automatyki NOT. Zmarł 8 II 1975 w Warszawie, został pochowany 13 II na cmentarzu Powązkowskim (kw. 248–5–16). Był odznaczony Złotymi Odznakami Honorowymi Stow. Elektryków Polskich (1959), Tow. Naukowego Organizacji i Kierownictwa (1968) oraz NOT (1974).

 

S. był dwukrotnie żonaty; pierwsze małżeństwo zawarł z Kazimierą Wacławą Niementowską, po drugiej wojnie światowej urzędniczką Min. Oświaty. W r. 1970 ożenił się z Małgorzatą Chałajdą. Oba małżeństwa były bezdzietne.

 

 

 

Bibliografia publikacji pracowników Politechniki Warszawskiej 1944–1974, W. 1975 cz. 2; Łoza, Czy wiesz, kto to jest? Uzupełnienia, (fot.); Słownik polskich stowarzyszeń technicznych i naukowo-technicznych do 1939 r., W. 2005 II; Słown. pol. tow. nauk., II cz. 1; – Dziesięciolecie Politechniki Warszawskiej w Polsce Ludowej 1945–1955, Red. H. Śmigielski, W. 1956 s. 120; Historia elektryki polskiej. T. 1: Nauka, piśmiennictwo i zrzeszenia, W. 1976; toż, T. 5: Trakcja elektryczna, W. 1971; Piłatowicz J., Naczelna Organizacja Inżynierów Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1935–1939, W. 1990; tenże, Profesorowie Politechniki Warszawskiej w dwudziestoleciu międzywojennym, W. 1999 (fot. zbiorowa); tenże, Ruch stowarzyszeniowy inżynierów i techników polskich do 1939 r., W. 2003 I; 75 lat Stowarzyszenia Elektryków Polskich 1919–1994, W. 1994 cz. 1; 150 lat wyższego szkolnictwa technicznego w Warszawie 1826–1976, Red. E. Olszewski, W. 1979; To była wspaniała szkoła. Z dziejów Szkoły im. H. Wawelberga i S. Rotwanda w Warszawie (1895–1951), W. 1995 s. 91; Żurawicka J., Ośrodek wyższych studiów polskich w Belgii, „Dzieje Najnowsze” R. 18: 1986 nr 2 s. 46; – Nekrologi z r. 1975: „Tyg. Powsz.” nr 17, „Życie Warszawy” nr 40, 41; – Arch. Politechn. Warsz.: sygn. 596 (akta osobowe S-a); – Informacje żony bratanka S-a, Witolda Stefana, Hanny Straszewicz z W.