INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Jan Opaliński (Opaleński) z Bnina h. Łodzia      Jan Opaliński, wizerunek na podstawie portretu z 1591 r.

Jan Opaliński (Opaleński) z Bnina h. Łodzia  

 
 
1546-07-13 - 1598-02-10
Biogram został opublikowany w 1979 r. w XXIV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.


 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Opaliński (Opaleński) Jan z Bnina h. Łodzia (1546–1598), kasztelan rogoziński. Ur. 13 VII, był synem Jana, kaszt. santockiego, i Anny Borkówny Gostyńskiej. Za młodu wiele podróżował, zdobywając – jak o tym później powie Jan Zamoyski – «w naukach uczciwych ćwiczenie i przypatrywanie się rzeczom na innych królów dworze». Po śmierci ojca opiekował się nim tego ojca brat stryjeczno-stryjeczny Andrzej, marszałek w. kor. (zob.), który zalecił go kanclerzowi Zamoyskiemu, ten zaś wystarał się dlań o kasztelanię rogozińską, daną 12 X 1578. O. ożenił się 17 IV 1580 w Lwówku z Barbarą Ostrorożanką Lwowską, córką Wojciecha i Zofii Zborowskiej, kasztelanki krakowskiej. To wesele upamiętniło się wśród współczesnych z racji tragicznych wypadków i zwad z porywaniem za broń. W bezkrólewiu po Batorym, w przeciwieństwie do swego stryja-protektora, opowiedział się za arcyks. Maksymilianem, działając w porozumieniu ze Stanisławem Górką i wujami swej żony, braćmi Zborowskimi. Na zjeździe pod Jutrosinem 28 X 1587, gdzie marszałek Opaliński, wbrew silnym oporom szlachty, przeprowadził uchwałę o stawieniu pospolitego ruszenia wielkopolskiego pod Piotrków do króla-elekta Zygmunta, O. należał do tych, którzy przeciwko temu zaprotestowali i protestację swą usiłowali zanieść do grodów. Wespół z młodszym bratem Piotrem grał rolę kierowniczą na zjeździe w Środzie 29 XII 1587, gdzie wprawdzie pozornie opowiedziano się za Zygmuntem, ale pospolite ruszenie zwołano tylko pod Kalisz celem zapewnienia bezpieczeństwa Wielkopolski. W istocie było to oczekiwanie rozwoju wypadków. Pośredniczył wtedy w poufnych kontaktach między przebywającym w Krakowie marszałkiem a stojącym zbrojnie opodal Środy Janem Zborowskim, kasztelanem gnieźnieńskim. Potem, w początkach 1588 r., również starał się asekurować stryja wobec Zborowskich na wypadek zwycięstwa stronnictwa austriackiego. Grał jeszcze rolę kierowniczą na sejmiku nadzwycz. w Środzie 11 IX 1589, gdzie wedle uchwały sejmowej postanowiono pobór dla obrony przed spodziewanym napadem Turków i Tatarów oraz wystawienie 700 jazdy. Widzimy go i potem, do r. 1594 na sejmikach średzkich, ale w politycznym życiu swej dzielnicy większej roli, jak się zdaje, już nie grał. Przyczyną jego odsunięcia się od spraw publicznych było słabe zdrowie. W r. 1592 wziętą po ojcu królewszczyznę pobiedziską trzymaną w starych sumach cedował synowi Piotrowi. Po ojcu odziedziczył miasto Opalenicę z wsiami w pow. kościańskim i tam rezydował. Kupił od Jana Rokossowskiego w r. 1591 miasto Sieraków z wsiami w pow. poznańskim, a w r. 1595 od Piotra Czarnkowskiego miasto Czerniew (Czerniejewo) w pow. gnieźnieńskim. W Opalenicy przed r. 1595 fundował przytułek dla ubogich.

Uchodził O. za «miłośnika ksiąg», a w swej bibliotece w Opalenicy posiadał m. in. niektóre kopiariusze marszałka Opalińskiego oraz kronikę bezkrólewia Świętosława Orzelskiego. Znany z łagodności, popadł jednak w zatarg z opatem trzemeszeńskim, na tyle poważny, że aż w instrukcji poselskiej na sejm 1593 r. znalazło się zalecenie, by wreszcie doszło do osądzenia tej sprawy. Zmarł 10 II 1598.

Z małżeństwa z Barbarą z Ostrorogów Lwowskich miał O. synów: Jana (zob.) i Piotra (zob.) – obaj zostali wojewodami poznańskimi – oraz córki: Annę, wydaną w r. 1595 za Zygmunta Grudzińskiego (zob.), późniejszego woj. kaliskiego, i Zofię, która po r. 1598 została żoną Andrzeja Leszczyńskiego, woj. brzeskiego kujawskiego (zob.). Wdowa Barbara kupiła w r. 1602 miasto Górkę Miejską, dla Opalenicy zaś uzyskała t. r. jarmarki i targi. Swoją kamienicę w Poznaniu przy ul. Św. Stanisława darowała t. r. Bractwu Miłosierdzia. Zmarła po r. 1604.

 

Portret olejny O-ego w Muz. Narod, w P.; – Estreicher; Dworzaczek; Niesiecki; Uruski; Żychliński; – Cieplucha Z., Z przeszłości ziemi kościańskiej, Kościan 1929 s. 233; Dzieje Wpol., I; Kętrzyński W., O Stanisławie Górskim i jego dziełach, P. 1871; Lepszy K., Walka stronnictw w pierwszych latach panowania Zygmunta III, Kr. 1929; Łukaszewicz J., Krótki opis historyczny kościołów… w dawnej diecezji poznańskiej, P. 1858 I 151; Schuster K., O kopiariuszach Andrzeja Opalińskiego, „Pam. B. Kórn.” 1959 z. 7; Zakrzewski W., Stefan Batory, Kr. 1887 s. 10; – Akta sejmikowe woj. pozn., I cz. 1; Arch. Zamoyskiego, I; Kronika z czasów króla Stefana Batorego, Wyd. H. Barycz, Kr. 1939, Arch. Kom. Hist., XV; Matricularum summ., V 8950; Sprawy wojenne króla Stefana Batorego, Kr. 1887, Acta Hist., XI; Terminata krótko spisana familii Bnińskiego domu, Zbiór pamiętników, Wyd. W. S. Plater, W. 1859 IV; – AGAD: Metryka Kor. 138 k. 420, 147 k. 221v.; Arch. Państw. w P.: Kościan Grodz. 35 k. 204v., Poznań Grodz. 20 k. 49v., 227, 624, 21 k. 146v., 24 k. 425, 613, 640; B. Uniw. Warsz.: rkp. 44 k. 10 (Księga rodzinna Opalińskich).

Włodzimierz Dworzaczek

 

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.