Pakies Józef Henryk (1858–1923), budowniczy i architekt. Ur. 19 III w Borowej (pow. Mielec), był najstarszym z trojga dzieci kupca Jana (od r. 1884 obywatela i właściciela traktierni w Krakowie) oraz Elżbiety z Gesingów. Naukę rozpoczął w Gimnazjum Św. Anny w Krakowie (1870/1), a ukończył (1878) w Wyższej Szkole Realnej tamże. W l. 1878–82 odbył studia budownictwa na politechnice (Technische Hochschule) w Wiedniu i uzyskał tam tytuł inżyniera budowlanego. Po odbyciu praktyki w Austrii i w Niemczech (od 1890) rozpoczął swą działalność zawodową w Krakowie jako budowniczy prywatny, od r. 1893 koncesjonowany budowniczy, a w l. 1907–14 właściciel koncesjonowanego biura budowlanego w Krakowie. W tym okresie wykonał wiele projektów architektonicznych własnych (bądź wspólnie z architektem Wacławem Krzyżanowskim) budowli i domów prywatnych oraz gmachów instytucji w Krakowie utrzymanych początkowo w stylu eklektycznym, jak w r. 1897 kamienicę Jadwigi Hussarzewskiej przy ul. Straszewskiego 27 i w r. 1899 budynek Instytutu Maryi ul. Pędzichów 14/16, później w stylu modernistycznego neoklasycyzmu, odznaczające się dużą funkcjonalnością: w r. 1908 dom Zofii Popielowej przy ul. Basztowej 1 (wraz z W. Krzyżanowskim), w r. 1909 Wandy Pollerowej ul. Szpitalna 32, prof. Władysława Natansona ul. Studencka 3 (obecnie Świerczewskiego), w l. 1910–11 Bursę Akademicką UJ ul. Garbarska 7, Zakład Św. Jadwigi ul. Krupnicza 38 oraz podjętą w l. 1912–13 budowę gmachu Akademii Umiejętności ul. Sławkowska 17 i przebudowę wnętrz dawnego budynku projektowanego przez Filipa Pokutyńskiego. Od r. 1892 P. był działaczem Krakowskiego Tow. Technicznego i w l. 1893–6 wchodził w skład jego Wydziału, a także kilku Komisji powołanych przez Towarzystwo, jak Komisji dla opracowania nowej ustawy budowlanej miasta Krakowa (w r. 1894 był referentem projektu ustawy), Komisji planu regulacyjnego miasta Krakowa (1896) oraz Komisji przebudowy ratusza miejskiego (1902–4). W r. 1912 został członkiem honorowym tegoż Towarzystwa. Ponadto (od r. 1897) należał do Wydziału Stowarzyszenia Budowniczych w Krakowie, od r. 1898 do Tow. Miłośników Historii i Zabytków Krakowa. W przełomowych latach powstania «wielkiego Krakowa» (1911/12) był radnym miejskim. Już od r. 1906 wchodził w skład tzw. Komitetu Krajowego (organu doradczego rzeczoznawców powołanych przez Wydział Krajowy) dla prac restauracji zamku na Wawelu; w t. r., wraz z kierownikiem odbudowy zamku na Wawelu Zygmuntem Hendlem, P. wyjechał do Wenecji w związku z kontrowersyjnymi poglądami w środowisku konserwatorskim Krakowa na temat odtworzenia krużganków arkadowych dziedzińca zamku wawelskiego. Wraz ze Stanisławem Tomkowiczem P. (w którego mieszkaniu odbywały się nawet posiedzenia Komitetu) odgrywał w nim znaczną rolę, angażując na cele odbudowy zamku wawelskiego także własne fundusze.

Poza działalnością zawodową P. zabierał też w l. 1900–18 głos na łamach „Czasu”, „Nowej Reformy” i „Głosu Narodu” na temat ochrony i konserwacji zabytków, ruchu budowlanego, kwestii mieszkaniowej, konkursów architektonicznych, problemów samorządu miejskiego, a także społecznych i gospodarczych skutków urbanizacji, m. in. w związku z planowanym powiększeniem granic miasta w r. 1910. Wydał kilka broszur i książek (np. Nowożytny Kraków, Wpływ gminy na sprawę mieszkań, obie Kr. 1903; Wpływ wojny na wartość domów, Wartość szacunkowa domów w Krakowie, obie Kr. 1918; O wywłaszczeniu gruntów podmiejskich, Kr. 1920), w których podnosił wiele zagadnień społecznych i urbanistycznych, jak wpływ żywiołowego budownictwa mieszkaniowego w końcu XIX w. na wzrost cen parcel budowlanych w Krakowie (wg obliczeń P-a wzrosły w l. 1870–1900 stukrotnie), ujemne skutki spadku ruchu budowlanego w pocz. XX w. spowodowanego zarówno wzrostem cen parcel (w śródmieściu Krakowa przewyższały wartość budowanych na nich domów), jak też z powodu drożyzny materiałów budowlanych – wyniku zmowy kartelowej (w związku z czym postulował konieczność uruchomienia odrębnej cegielni miejskiej dla potrzeb miejscowych). P. zwrócił uwagę na konieczność ukrócenia przez gminę miejską spekulacji gruntowej i budowlanej. Wskazywał gminie korzyści płynące z wprowadzenia planowej, dalekowzrocznej gospodarki gruntowej. Postulował niezbędne dla prawidłowego rozwoju miasta włączenie gruntów pofortecznych w obręb miasta i ich parcelacji dla celów budowlanych, a w związku z tym dostrzegał potrzebę organizowania konkursów na domy o tanich mieszkaniach dla ludności średnio zamożnej oraz konkursów na budowę kolonii robotniczych. Zwalczał występujące już w pocz. XX w. niepokojące objawy kosmopolitycznych tendencji architektonicznych, które określił jako «potworny wandalizm architektów», godzący w charakter starego Krakowa. Ostatnią funkcją P-a jako budowniczego było uczestnictwo (od r. 1921) w komitecie budowy gmachu Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej (późniejszego Banku Polskiego) w Krakowie przy ul. Basztowej, wzniesionego w stylu modernizmu klasycznego (wg projektów Kazimierza Wyczyńskiego i Teodora Hofmana). Komitet ufundował ku uczczeniu pamięci P-a cegiełkę wawelską. P. zmarł w Krakowie 25 X 1923 i został pochowany (27 X) na cmentarzu Rakowickim. Rodziny nie założył.

Łoza, Architekci; Oesterr. Biogr. Lexikon; PSB (Krzyżanowski Wacław); – Bąkowski K., Kronika Krakowa z lat 1918–1923, Kr. 1925 s. 110; Dobrowolski T., Sztuka Młodej Polski, W. 1963; Fuchs F., Z historii odnowienia Wawelskiego Zamku 1905–1939, Kr. 1962, (fot.); Kraków. Studia nad rozwojem miasta, Pod red. J. Dąbrowskiego, Kr. 1957; Pol. życie artyst. 1890–1914; Stachowska K., Z przeszłości gmachów oddziału Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 14: 1968 [druk.] 1969 s. 246–53; – Cegiełki wawelskie, Oprac. F. Fuchs, O. Łaszczyńska, J. Prus, Kr. 1972; Leniek, Książka pamiątkowa Gimn. św. Anny; Sprawozdanie Dyrekcji c. k. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1876–1878, Kr. 1876–78; Sprawozdanie Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa za rok 1898–1919, Kr. 1899–1920; Sprawozdanie z pięćdziesięcioletniej działalności Krakowskiego Towarzystwa Technicznego 1877–1927, Kr. 1927 s. 35, 39, 40, 49, 67, 97; 1871–1971. Jest nas sześć tysięcy wychowanków V Liceum Ogólnokształcącego im. A. Witkowskiego w Krakowie obchodzących jubileusz stulecia swej szkoły, Kr. 1972 s. 83; – „Czas” R. 74: 1923 nr 242, 243 s. 3; „Czas. Krak. Tow. Techn.” R. 1–5: 1917–21; „Czas. Tow. Techn. Krak.” R. 7–13: 1893–9; „Echo Krakowa” R. 32: 1977 nr 262 s. 3; „Ilustr. Kur. Codz.” R. 14: 1923 nr 270 s. 5; „Nowa Reforma” R. 42: 1923 nr 224 s. 3, nr 225 s. 2; – Arch. Państw. w Kr.: rkp. GLN 129, 130, Spis ludności m. Kr. 1880, 1890, 1900, 1910.

Wiesław Bieńkowski