Stecki Józef (1767–1832), ziemianin, marszałek szlachty powiatu rówieńskiego, mecenas nauki i kultury.
Był wnukiem Kazimierza Stanisława (zob.), synem Jana Kazimierza, chorążego w. kor. (zob.), i Marii Teresy Małachowskiej, córki Jana, kanclerza w. kor. (zob.).
S. uczęszczał do kolegium pijarskiego w Międzyrzeczu Koreckim, ale go nie ukończył. Wg Michała Czajkowskiego mawiał o swej rodzinie: «chociaż Steccy zakładali szkoły, to żaden z nich nie doszedł z proformy do trzeciej klasy». W opinii Eustachego Iwanowskiego «żadnej książki nie przeczytał, dobrze się wysłowić nie umiał». Był jednak miłośnikiem muzyki i teatru oraz miał szacunek dla nauki. Kajetan Koźmian informuje o jego młodzieńczej służbie w armii austriackiej.
S. w młodym wieku ożenił się z wojewodzianką czernichowską Teklą Wilżanką, «niezbyt urodziwą, ułomną, małego wzrostu, ale wielkiej duszy i rozumną» (H. Stecki Olechnowicz). Ok. r. 1793 małżonkowie zamieszkali w należącej do S-ego Bychawie (pow. lubelski), która po trzecim rozbiorze, w r. 1795, znalazła się pod panowaniem austriackim. Steccy cieszyli się zapewne sympatią mieszkańców, bowiem literat ukrywający się pod krypt. S.R. napisał w r. 1802 z okazji ich imienin dwa wiersze ulotne: „Dowód przychylności życzeń JW. Józefowi Steckiemu w dzień uroczystych jego imienin d. 19 marca 1802 r. okazany w Bychawie” (L.) oraz „Ofiara życzeń w dniu imienin Jaśnie Wielmożnej Hrabinie Tekli z hrabiów Wilgów Steckiej oddana roku 1802, dnia 23. września” (L.); ten sam literat uczcił ich przeprowadzkę na Wołyń „Elegią czyli wierszem smutnym na wyjazd z Galicji Zachodniej Jaśnie Wielmożnych hrabiów Józefa i Tekli z hrabiów Wilgów Steckich, po przedaży dóbr swych klucza bychawskiego do dóbr swych będących na Rusi, Roku 1803... dnia 1 lipca” (L. 1803).
Po powrocie w r. 1803 na znajdujący się pod panowaniem rosyjskim Wołyń S. z żoną zamieszkał w pałacu ojca w Międzyrzeczu Koreckim, gdzie obok wspaniałej rezydencji znajdowały się trzy ogrody: kwiatowy, spacerowy z oranżeriami i cieplarniami oraz warzywno-owocowy. Dzięki S-emu pałac międzyrzecki stał się jednym z centrów wołyńskiego życia towarzyskiego i kulturalnego. W dworskim teatrze (urządzonym ok. r. 1822) mogącym pomieścić kilkuset widzów, wystawiano komedie i opery, często występowała kapela nadworna, dyrygowana przez Antoniego Lipińskiego, brata skrzypka Karola Lipińskiego; na bale zjeżdżała szlachta zarówno z Wołynia, jak Podola i Ukrainy. Namiętnością S-ego były polowania; urządzał je corocznie w należących do niego wielkich lasach w pow. radomyślskim. «Wszystkich pociągała szczera, trochę rubaszna gościnność gospodarza i uprzejmość zacnej, wykształconej jego małżonki» (T. J. Stecki). W r. 1807 kupił S. wieś Raśniki w pow. ostrogskim. Popularny wśród szlachty wołyńskiej, został wybrany w r. 1809 na marszałka pow. rówieńskiego i funkcję tę sprawował do r. 1811. W r. 1814 przejął od ojca zarząd rodzinnego Międzyrzecza Koreckiego, ale nie zajmował się gospodarowaniem, powierzając zarządzanie majątkami żonie; była ona «kasjerką męża, sama prowadziła książki kasowe, pieniądze przyjmowała i wypłacała, co przy tak wielkiej fortunie było pracą niemałą» (Stecki Olechnowicz). Jako delegat pow. rówieńskiego podpisał memoriał szlachty wołyńskiej z 13 VII 1815 protestujący przeciw niezgodnemu z procedurą mianowaniu gubernialnego marszałka szlachty.
S. przyczynił się do rozkwitu kolegium pijarskiego w Międzyrzeczu Koreckim; regularnie wspierał je finansowo, dokonał na jego rzecz zapisu wsi Charuczy (pow. rówieński), łożył na pensje dla nauczycieli i stypendia dla uczniów. Na jego koszt trzydziestu uczniów rocznie wyjeżdżało na dalszą naukę na Uniw. Wil. i Uniw. Warsz., a sześciu innych otrzymywało fundusze na studia zagraniczne. Wystarał się dla kolegium o bogatą bibliotekę, gabinety fizyczny i astronomiczny oraz założenie ogrodu botanicznego. Na początku l. dwudziestych kolegium uzyskało rangę szkoły powiatowej, a 28 VIII 1826 zostało podniesione do stopnia gimnazjum; wysokim poziomem nauczania starało się konkurować z Liceum Krzemienieckim. W uznaniu zasług dla oświaty otrzymał S. rosyjskie Ordery: św. Włodzimierza i św. Anny II kl. oraz został mianowany członkiem honorowym Uniw. Wil. Żona S-ego wspierała edukację dziewcząt z rodzin szlacheckich i opiekowała się założonym w Międzyrzeczu Koreckim pensjonatem, jednym z pierwszych na Wołyniu.
W r. 1827, po śmierci synowej, Julii z Czackich, Steccy zaniechali uroczystych balów, organizowali natomiast liczne zjazdy szlacheckie. Wg Steckiego Olechnowicza rozważano na nich rozpoczęcie przygotowań do powstania na Wołyniu. S. nie brał udziału w tych dyskusjach, ale im sprzyjał, m.in. polecił koniuszemu, by uczył szlachecką młodzież jazdy konnej w celu przygotowania «dzielnych kozaków ułanów dla Polski» (Czajkowski). Wybuch powstania listopadowego przyjął z nadzieją i wysyłając do niego swego syna, zorganizował na jego pożegnanie 19 III 1831 w pałacu międzyrzeckim uroczysty koncert z udziałem nadwornej orkiestry i skrzypka K. Lipińskiego. W kwietniu t.r., będąc już chorym, przyjął dowódcę oddziału powstańczego Karola Różyckiego, przekazał mu «ze szkatuły co miał dukatów» (M. Budzyński) i oddał do jego dyspozycji konie ze swej stajni. Różycki, chcąc uchronić gospodarza przed represjami rosyjskimi upozorował zabór koni. S. zmarł 1 IV 1832 w Międzyrzeczu Koreckim; zgon przyspieszyła podobno klęska powstania i emigracja syna. Kilkanaście dni później, 20 IV, zmarła żona S-ego. Oboje zostali pochowani w krypcie kościoła Pijarów w Międzyrzeczu Koreckim. Już t.r. gimnazjum międzyrzeckie zostało zlikwidowane; w r. 1834 przekazano bibliotekę do gimnazjum w Żytomierzu oraz do nowo utworzonych szkół powiatowych w Łucku i Nowogrodzie Wołyńskim. Dobra międzyrzeckie uległy konfiskacie w r. 1837 (władze rosyjskie podważyły testament S-ego, w którym majątek zapisał wnukom, wydziedziczając bezprawnie syna, Ludwika), a w pałacu urządzono szkółkę rządową dla leśników i pisarzy gminnych.
W małżeństwie z Teklą z Wilgów (1773–1832), córką Ludwika Wilgi, woj. czernichowskiego, miał S. syna Ludwika (zob.).
Estreicher, w. XIX; Słown. Geogr. (Bychawa, Charucza, Międzyrzecz Korecki, Równe); Żychliński, X 20–1; – Aftanazy, Dzieje rezydencji, V; Bieliński, Uniw. Wil., III; Dobrzański J., Z dziejów ofiarności na cele oświaty na Wołyniu, Podolu i Ukrainie w latach 1795–1832, „Nasza Polska” T. 14: 1931 s. 133; Estreicher K., Teatra w Polsce, Kr. 1992 IV cz. 1 s. 145–6; Falkowski J., Życie towarzyskie w guberniach: Podolskiej, Wołyńskiej i Kijowskiej w pierwszej połowie naszego wieku, „Kłosy” 1887 nr 1155 s. 110; Gawroński F., Michał Czajkowski (Sadyk-Pasza), Pet. 1900 s. 21–2; Komorowski J., Polskie życie teatralne na Podolu i Wołyniu do 1863 roku, Wr. 1985 s. 142–3; Moszyński A., Monografia kollegium i szkoły pijarskiej w Międzyrzeczu Koreckim, Kr. 1876 s. 64–94; Prysiażnyj T., Udział pijarów w rozwoju nauki i kultury na Ukrainie w XVIII i XIX w., „Analecta. Studia i Mater. z Dziej. Nauki” R. 4: 1995 nr 2 s. 84; Radzimiński Z., Marszałkowie wołyńskiej ziemi przed Unią Lubelską i miana ich spadkobiercy. Marszałkowie szlachty wołyńskiej w porozbiorowej dobie, „Kwart. Hist.” R. 29: 1915 s. 83; Stecki T. J., Wołyń pod względem statystycznym, historycznym i archeologicznym, Lw. 1864 I 174; tenże, Z boru i stepu, Kr. 1888 s. 140–9; Zasztowt L., Kresy 1832–1864. Szkolnictwo na ziemiach litewskich i ruskich dawnej Rzeczypospolitej, W. 1997; – Andrzejowski A., Ramoty starego Detiuka o Wołyniu, Wyd. F. Gawroński, Wil. 1921 II 220; Błędowska z Działyńskich H., Pamiątka przeszłości. Wspomnienia z lat 1794–1832, Oprac. I. Kostenicz, Z. Makowiecka, W. 1960; Budzyński M., Wspomnienia mojego życia, P. 1880 I 41; Czajkowski M., Dziwne życia Polaków i Polek, Lipsk 1900 s. 94–5; tenże, Pamiętniki Sadyka Paszy, Lw. 1898 s. 38–43, 272–3; [Iwanowski E.] Eu...Heleniusz, Listki wichrem do Krakowa z Ukrainy przyniesione, Kr. 1901 I 279–86; Karwicki J. Dunin, Z moich wspomnień, W. 1902 III 51; Kowalski F., Wspomnienia, Kijów 1859 I 236; Koźmian A. E., Pamiętniki z dziewiętnastego wieku, P. 1867 I 15, II 59; Koźmian K., Pamiętniki, Oprac. J. Willaume, Wr. 1972 I 314; Lipski J., Archiwum Kuratorii Wileńskiej X. Ad. Czartoryskiego, Kr. 1926; Petrusewicz-Pietraszewicz A., Piękny Kijów w małym obrazie. Powiastka z 1848 roku..., Wil. 1850 s. 37, 54, 59–75; Rubinštein S. F., Chronologičeskij ukazatel’ ukazov i pravitel’stvennych rasporiaženij po guberniam Zapadnoj Rossii, Belorussii i Malorossii za 240 let s. 1652 do 1892 goda, Vil’na 1894; Stecki Olechnowicz H., Wspomnienia mojej młodości, Lw. 1895 s. 8–26; – B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 3029 k. 45–6, 57–8.
Elżbieta Orman-Michta i Mirosław Ustrzycki