INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Kajetan Ożarowski h. Rawicz  

 
 
przed 1767 - 1811
Biogram został opublikowany w 1979 r. w XXIV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Ożarowski Kajetan h. Rawicz (przed 1767–1811), generał-major w powstaniu kościuszkowskim. Był najstarszym synem Piotra (zob.) i Elżbiety z Paców, bratem Jerzego (zob.) i Stanisława (zob.), przyrodnim bratem Adama (zob.). Ur. może już w r. 1762, za młodu był adiutantem hetmana polnego lit. Aleksandra Michała Sapiehy, potem służył w kawalerii francuskiej. Od 7 XI 1789 był majorem w brygadzie kawalerii narodowej Rafała Dzierżka. Wskutek starości dowódcy i sejmowych zajęć wicebrygadiera Stanisława Kublickiego O. często przejmował komendę nad brygadą; we wrześniu 1791 była ona uważana przez polskich dowódców za jeden z najlepiej wyszkolonych oddziałów. Kampanię 1792 r. odbył O. wraz z brygadą i został przez ks. Józefa wyznaczony do awansu; przeszkodziła mu kapitulacja. O. pozostał przy oddziale do września 1792, kiedy to ojciec skłonił go do urlopu i przyjazdu do Warszawy. Chciał, by syn zasłużył się Targowicy, składając przysięgę na ręce Szczęsnego Potockiego, u którego czynił starania o awans O-ego. Ten w maju 1793 pisał do przyjaciela o przygnębiającej sytuacji kraju i zapewniał, że tylko małżeństwo przeszkadza mu w emigracji. Być może to O., nie zaś jego brat Stanisław, dostał 5 VIII 1793 Order Św. Stanisława. W końcu t. r. O. otrzymał szefostwo 3 bryg. kawalerii narodowej (1 mpol.), stacjonującej w rejonie Bielska Podlaskiego (dymisja poprzedniego szefa 18 X 1793). Uwolniony wówczas ostatecznie ze służby rosyjskiej, do której w r. 1793 wcielono brygadę Dzierżka, w lutym 1794 O. próbował uzyskać żołd rosyjski za okres wcielenia przebyty w Warszawie. Być może już wtedy należał do spisku.

Na wieść o wybuchu insurekcji warszawskiej brygada O-ego ruszyła ku stolicy; 28 IV stanęła na Pradze, przywożąc ze sobą złapanych po drodze jeńców, w tym kilku kurierów. Po uwięzieniu ojca O. wraz z braćmi wniósł do Rady Zastępczej Tymczasowej prośbę o ulżenie doli chorego więźnia; wątpliwa wydaje się więc legenda, jakoby w dniu egzekucji wyrzekł się publicznie ojca–zdrajcy. Po straceniu hetmana Rada Zastępcza Tymczasowa wydała rezolucję o zasługach O-ego i braci dla powstania, zaś 23 VII przyznała im 18 000 złp. na czas potrzebny do podziału majątku po powieszonym między spadkobierców i skarb państwa. Dn. 29 V 1794 O. otrzymał awans na generała-majora. Dn. 8 VI wziął udział w bitwie pod Chełmem; stojący pod Kumowem jego oddział (1 200–1 500 osób i dwa działka) miał spełniać rolę osłonowo-manewrową. Gen. Józef Zajączek i jego stronnicy oskarżali potem O-ego oraz gen. Filipa Haumana i Michała Wedelstedta, że ich wycofanie stało się przyczyną klęski; mówiono nawet o zdradzie wymienionych oficerów. Badania historyków (S. Herbst) nie potwierdziły tych zarzutów, a decyzję wycofania uznano za jedynie sensowną po zmarnowaniu przez Zajączka szans bitwy. Po walce i odwrocie przebywający w Piaskach, a niezadowoleni z Zajączka wyżsi oficerowie przekazali komendę majorowi Franciszkowi Ksaweremu Wyszkowskiemu; brak dowodów, by prowodyrem «buntu» był O. Powiadomiony o konflikcie Kościuszko utrzymał komendę Zajączka, przenosząc rebeliantów do innych oddziałów. O. dostał się do korpusu gen. Stanisława Mokronowskiego, zaś dowództwo jego brygady przejął Józef Rzewuski. U schyłku czerwca 1794 O. należał może do grupy osłonowej Narwi. W czasie pierwszej obrony Warszawy od trzeciej dekady lipca stał z liczącą ok. 570 osób brygadą na Woli, na prawym skrzydle korpusu gen. Zajączka. Dn. 13 VIII Kościuszko powołał O-ego na prezesa komisji, która miała zająć się odłączonymi od oddziałów i przebywającymi w Warszawie oficerami i skierować ich do powstania. W końcu sierpnia i w początkach września O. był znów na czele korpusu, który na linii Mszczonów–Rawa osłaniać miał planowany wypad gen. Jana H. Dąbrowskiego do Wielkopolski. Maciejowice, rzeź Pragi i wkroczenie Rosjan do Warszawy załamały wiarę O-ego w sens dalszej walki. Znalazłszy się 9 XI w rejonie Tarczyna, nie przybył do obozu Dąbrowskiego i opuścił wojsko.

Następne lata O. spędził w Horyńce koło Krzemieńca, majątku swych teściów. Po wkroczeniu wojsk polskich do Galicji w r. 1809 O. mianowany został organizatorem siły zbrojnej wojska galicyjsko-francuskiego w cyrkułach lwowskim i złoczowskim. Nie zdołał nic zdziałać, bo rychłe zajęcie Lwowa najpierw przez Austriaków, a następnie przez Rosjan uniemożliwiło rekrutację. Zmarł w r. 1811 w Horyńce wskutek pokąsania przez wściekłego psa.

Żonaty od początków 1793 r. z Cecylią (1772–1858), córką kaszt. trockiego Józefa Wincentego Platera, znaną na Wołyniu działaczką społeczną o dużym autorytecie moralnym, O. pozostawił 8 bezpotomnych dzieci; synów: Wiktora (zob.), Maurycego (zm. 1866), Ludwika (zm. 1876), kapitana sztabu generalnego wojsk rosyjskich, Konstantego, oficera wojsk polskich, uczniów Liceum Krzemienieckiego, oraz córki: Józefę, żonę Gustawa Olizara (zob.), Julię za Witosławskim, Cecylię i Marię (niezamężne). Syn Konstanty (ok. 1795–1880), podporucznik pułku strzelców konnych gwardii w r. 1817, awansował na porucznika i w r. 1820 podał się do dymisji. Brał udział w powstaniu listopadowym jako adiutant gen. Ambrożego Skarzyńskiego, odznaczony Złotym Krzyżem Virtuti Militari. Właściciel dóbr: Beresteczko na Wołyniu, Strzemilcze z Zahadką i Smarzów (pow. brodzki). Ożeniony (w r. 1832) z Zuzanną ze Strzemboszów (1803–1892), wdową po gen. austriackim Ferdynandzie hr. Hennequin de Frensel, właścicielką ogromnych dóbr w pow. lwowskim i złoczowskim, fundatorką szkoły i cerkwi greckokatolickiej w Olszanicy oraz zakładu dla dziewcząt w Lackim.

 

Enc. Wojsk.; PSB, (Kublicki Stanisław); Uruski; Wolff J., Pacowie, Pet. 1885; Żychliński, XVI; Łoza, Kawalerowie; – Bartoszewicz K., Dzieje insurekcji kościuszkowskiej, Wiedeń 1909 s. 229, 262–5, 292, 339, 361; Dzwonkowski W., Warszawa wiosną 1794 r., w: Przyjaciel ludzkości, W. 1912 s. 23–5, 27, 36; Gembarzewski B., Rodowody pułków polskich, W. 1925 s. 8; Herbst S., Między Bugiem a Wisłą, „Przegl. Hist.–Wojsk.” T. 8: 1935 s. 89, 102–3, 107, 110; tenże, Obrona Warszawy 12 VII – 6 IX 1794 r., w: Z bohaterskiej przeszłości Warszawy, W. 1961 s. 33–4; Korzon, Wewnętrzne dzieje, III, VI; Kraszewski K., Generał Filip Hauman, W. 1888 s. 29–30, 34–5; Nakwaska K., Cecylia z Platerów Ożarowska, Lw., 1876; Pawłowski B., Z dziejów kampanii 1809 r. w Galicji Wschodniej, Lw. 1928 s. 15; Skałkowski A., Jan Henryk Dąbrowski, Kr. 1904 (w indeksie O. częściowo pomylony z ojcem); tenże, Książę Józef, Bytom 1913; tenże, Z dziejów insurekcji 1794 r., W.–Kr.–L.–Ł. 1926; Tokarz W., Rozprawy i szkice, W. 1959 II; Wegner L., Ostatnie dni powstania kościuszkowskiego, P. 1871 s. 69; Wiśniewski J., Dekanat kozienicki, Radom 1913 s. 12 (daty życia młodszego brata O-ego, terminus ante quem); Wolański A., Wojna polsko-rosyjska 1792 r., Kr. 1920 I 45, 140–1, 433; – Akty powstania Kościuszki, I–III; Fredro A., Trzy po trzy, Kr. 1949; Kiliński J., Pamiętniki, W. 1958; [Kościuszko T.], Tadeusza Kościuszki dwie relacje o kampanii polsko-rosyjskiej 1792 roku, W. 1964; Monumenta dioecesis Sandomiriensis, w: Wiśniewski J., Dekanat radomski, Radom 1911 cz. II s. 96 i wkładka; Patz J. J., Z okien ambasady saskiej, W. 1969; Pistor J. J., Memoriał o rewolucji polskiej 1794, W. 1924 s. 148 (uzupełnienie B. Pawłowskiego); Rozkazy Kościuszki do generała Orłowskiego w roku 1794 skierowane, P. 1925; Starzeński M., Na schyłku dni Rzeczypospolitej, W. 1914; Treskow A. v., Der Feldzug der Preussen im Jahre 1794, Berlin 1837 s. 318, 320; Zajączek J., Historia rewolucji polskiej w r. 1794, W.–Lw. 1907 s. 48, 50; tenże, Pamiętnik albo historia rewolucji czyli powstanie roku 1794, P. 1862 s. 137, 139; Zenowicz M., Opis kampanii pod Wyszkowskim oraz bitwa pod Chełmem, P. 1862 s. 6, 15–21, 24; – AGAD: Arch. Król. Pol. 278 k. 217–218, Mater. geneal. W. Wielądka 43; B. Ossol.: rkp. 6851 (listy Piotra Ożarowskiego), 7936/II; B. PAN w Kr.: rkp. 2392.

Zofia Zielińska

 

 
 

Powiązane artykuły

 

Księstwo Warszawskie

Po pokonaniu – w grudniu 1805 roku – armii austriacko-rosyjskiej pod Austerlitz (Sławkowo na Morawach) cesarz Napoleon I zawarł pośpiesznie pokój z Austrią, rezygnując z kontynuowania......

Powstanie Kościuszkowskie

Insurekcja kościuszkowska rozpoczęta 24 marca 1794 roku, zakończona 16 listopada 1794 roku, to powstanie narodowe początkowo przeciwko Rosji, później także skierowane przeciwko Prusom. Jedno z najbardziej......

Bitwa Pod Racławicami, 4 kwietnia 1794 r.

24 marca 1794 roku na rynku krakowskim ogłoszony został „Akt powstania obywatelów mieszkańców województwa krakowskiego”, dający początek powstaniu kościuszkowskiemu, jednemu z przełomowych......
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Hugo Kołłątaj (Kołłontay)

1750-04-01 - 1812-12-28
filozof
 

Jan Chrzciciel Śniadecki

1756-08-29 - 1830-11-09
astronom
 

Marcin Zaleski

1796 - 1877-09-16
malarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Sebastian Girtler

1767-01-18 - 1833-08-15
weterynarz
 

Jan Andrzej Szaster

1746 - lipiec 1793
aptekarz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.