Sobolewski Kazimierz, h. Ślepowron (1719–1791), jezuita, profesor teologii, wiceprowincjał prow. mazowieckiej.
Ur. 4 III na Podlasiu. Po ukończeniu szkół jezuickich, do klasy retoryki włącznie, wstąpił S. do zakonu 2 IX 1736. Dwuletni nowicjat odbył w Wilnie przy kościele św. Ignacego (1736–8). Filozofię i matematykę studiował pod kierunkiem Tomasza Zembrzuskiego w Nieświeżu (1738–41), po czym przez cztery lata nauczał przedmiotów humanistycznych w szkołach zakonnych: infimy w Łomży (1741/2), gramatyki i syntaksy w Warszawie (1742–4) oraz poetyki w Płocku (1744/5). Następnie podjął studia teologiczne w kolegium w Warszawie (1745–9); tam też w r. 1748 otrzymał święcenia kapłańskie. W r. 1749/50 odbył tzw. trzecią probację (roczne studium duchowości i prawa zakonnego) w Nieświeżu w domu św. Michała, a następnie pozostał przez rok jako profesor retoryki, poetyki i historii w tamtejszym kolegium. W r. 1751 został profesorem szkół wyższych w Warszawie. W l. 1751–3 wykładał filozofię i etykę dla eksternów (tj. uczniów świeckich lub z innych zakonów), równocześnie opiekował się kongregacją starszych studentów, a przez kolejne trzy lata był tam kaznodzieją w kościele jezuickim i kierował jako prefekt szkołami niższymi. Dn. 1 V 1754 złożył w Warszawie uroczystą profesję zakonną. W l. 1756–9 prowadził dla kleryków jezuickich trzyletni kurs filozofii (logika, fizyka, metafizyka i etyka) w Nowogródku.
W r. 1759 S. został przydzielony do prow. mazowieckiej wydzielonej z prow. lit. W l. 1759–65 był wykładowcą teologii scholastycznej i prawa kanonicznego w zakonnym studium w Pińsku. Pełnił tam również funkcję opiekuna miejscowego szpitala i promotora kultu Andrzeja Boboli. Odnalezienie w r. 1702 nietkniętego ciała męczennika rozbudziło nikły dotąd kult, przyciągając do jego grobu licznych pielgrzymów. Kult ten jeszcze wyraźniej się ożywił po r. 1730. Jego przejawy opisano w „Diarium sepulturae A. Bobola, 1741–1784” (rkp. Mss. 32 w Arch. S. I. w Rzymie), dziełem S-ego były w nim zapisy z l. 1760–5. W r. 1765/6 wykładał S. w Połocku klerykom jezuickim teologię scholastyczną, pozytywną i polemiczną.
Od r. 1766 przebywał S. w Warszawie, najpierw jako profesor teologii pozytywnej, polemicznej i moralnej (wykłady z r. akad. 1766/7: rkp. 230 w Bibl. Seminarium w Kielcach) oraz prefekt szkół wyższych, a następnie od 22 X 1769 jako rektor kolegium. Brał udział w przejęciu w depozyt przez jezuitów Biblioteki Załuskich. W r. 1772, po śmierci Szymona Paszkowicza, otrzymał nominację na wiceprowincjała prow. mazowieckiej. Rządził tylko rok, ale w okresie tym nastąpiły ważne wydarzenia w dziejach zakonu, na które miał znaczny wpływ. Na terenach zajętych przez Rosję w czasie I rozbioru w r. 1772 znajdowało się 18 placówek jezuickich należących do prow. mazowieckiej i lit., w których żyło 201 jezuitów. Za zgodą S-ego zdecydowali się oni na pozostanie na Białorusi i w październiku t.r. złożyli przysięgę na wierność nowej władzy. Aktem tym ściągnęli na siebie falę krytyk, tym bardziej, iż pociągnęli za sobą część szlachty. W grudniu 1772 z polecenia S-ego trzej jezuici – Stanisław Czerniewicz, Gabriel Lenkiewicz i Józef Katenbring – udali się, jako reprezentanci kleru ritus Latini, do Petersburga w celu złożenia homagium Katarzynie II. Przy tej okazji otrzymali od carycy zapewnienie o jej specjalnej łaskawości i zostali zwolnieni od wszelkich kontrybucji. Wiosną 1773 S. przeprowadził wizytację placówek położonych na Białorusi.
Na okres rządów S-ego przypadła kasata Tow. Jezusowego dokonana przez papieża Klemensa XIV brewe „Dominus ac Redemptor” (21 VII 1773). Zostało ono ogłoszone S-emu i jego współpracownikom przez bpa diecezjalnego 9 XI t.r. Po sekularyzacji S. pozostał w Warszawie w dawnym kolegium jezuickim jako ksiądz diecezjalny, prawie bez środków do życia. Swoją trudną sytuację przedstawił w dramatycznych słowach w listach do króla Stanisława Augusta, prosząc o pozwolenie na dalsze zamieszkiwanie w Warszawie i o posadę godną jego stanu.
Na krótko przed ogłoszeniem brewe kasacyjnego w Rzpltej, wobec niepewnej w tym czasie sytuacji jezuitów pod panowaniem rosyjskim, S. jako wiceprowincjał listem z 25 X 1773 ustanowił S. Czerniewicza, rektora kolegium w Połocku, przełożonym jezuitów pozostających pod zaborem rosyjskim, co umożliwiło im dalsze legalne istnienie. Po kasacie zakonu pozostawał nadal w bliskim kontakcie z jezuitami żyjącymi w imperium rosyjskim; doradzał m.in. w sprawie zorganizowania w Połocku Kongregacji Generalnej i wyboru wikariusza generalnego, a później w kwestii wyboru asystentów generalnych. Pośredniczył w korespondencji i wymianie informacji między Czerniewiczem a Karolem Koryckim, byłym asystentem Asystencji Polskiej przy generale zakonu, który po kasacie pozostał w Rzymie, a także w kontaktach między jezuitami białoruskimi i Stolicą Apostolską. Utrzymywał regularną korespondencję z Koryckim. M.in. dzięki działaniom S-ego jezuici przetrwali na terenie imperium rosyjskiego. Zmarł w Warszawie 24 IX 1791 i został pochowany w podziemiach kościoła pojezuickiego.
Po śmierci S-ego Stefan Łuskina rozpowszechniał po kraju jego przepowiednię, że «jak za Zygmunta Augusta byli jezuici do Polski wprowadzeni, tak za Stanisława Augusta będą wskrzeszeni» („Gaz. Warsz.” 1791 nr z 14 IX).
Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, Oprac. L. Grzebień, Kr. 1996; Święcki, Historyczne pamiątki, II 447; – Inglot M., La Compagnia di Gesù nell’Impero Russo e la sua parte nella restaurazione generale della Compagnia, Roma 1997, passim; Smoleński W., Żywioły zachowawcze i Komisja Edukacyjna, w: Pisma historyczne, Kr. 1901 II 109, 196; Załęski S., Historia zniesienia jezuitów w Polsce i ich zachowanie na Białej Rusi, Lw. 1875; – „Gaz. Warsz.” 1775 nr z 25 XI, 1791 nr z 14 IX; – Arch. Rom. S. I.: Germania 52 f. 55–56 (autograf profesji), Lit. 25–30 (katalogi trzyletnie z l. 1737–57), Lit. 32a (katalog trzyletni z r. 1766), Lit. 58 (katalogi roczne z l. 1737–58), Lit. 60 (katalogi roczne z l. 1759–72), Russia 1001, 1–4 (list S-ego do S. Czerniewicza z 25 X 1773), Russia 1003, III–2 (list K. Koryckiego do S. Czerniewicza), Russia 1003, V–5 (list S-ego do S. Czerniewicza z 21 IV 1783), Fondo Gesuitico, Mss. 32 (Diarium sepulturae A. Bobola, 1741–84); B. Narod.: rkp. 3268 k. 20–30 (dwa listy J. A. D. Janockiego do S-ego); B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: sygn. 2220, t. 3, k. 230 (list S-ego do Stanisława Augusta, b. d.); B. Seminarium w Kielcach: rkp. 230 (wykłady S-ego z teologii).
Marek Inglot