Szawłowski Kazimierz (1898–1969), inżynier mechanik, profesor Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, Politechniki Śląskiej w Gliwicach, Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu oraz Politechniki Krakowskiej.
Ur. 14 I w Rostowie nad Donem, był synem Stefana (zm. 1949), księgowego, plenipotenta właścicieli dużych majątków ziemskich w Galicji, i Wandy Marii z Jaworczykowskich.
W szóstym roku życia zamieszkał S. z rodzicami w Stanisławowie, gdzie ukończył szkołę powszechną i średnią. Maturę zdał z odznaczeniem w r. 1916 w Wiedniu, po czym studiował od t.r. na Wydz. Mechanicznym tamtejszej politechniki (Technische Hochschule), a w r. akad. 1917/18 na Wydz. Mechanicznym Szkoły Politechnicznej we Lwowie. W listopadzie 1918 uczestniczył w obronie Lwowa, a po ustaniu walk kontynuował studia i równocześnie został w r. 1919 asystentem u Witolda Broniewskiego w Katedrze Maszynoznawstwa. Dodatkowo pracował w Biurze Konstrukcyjnym Silników Spalinowych Ludwika Ebermana. W trakcie wojny polsko-sowieckiej zgłosił się w r. 1920 do Armii Ochotniczej i służył w niej jako kanonier 6. dyonu artylerii konnej. Wkrótce zdemobilizowany, dokończył studia na Politechn. Lwow. i 16 VII 1921 uzyskał dyplom inżyniera mechanika. T.r. został asystentem w Katedrze Budowy Silników Tłokowych u Ebermana. Równocześnie od 1 VI 1922 pracował we Lwowie jako asystent inżyniera ruchu Miejskich Wodociągów, lecz jeszcze t.r. przeniósł się do Poznania, gdzie 1 IX został konstruktorem w biurze technicznym Fabryki Parowozów w Tow. Akcyjnym Zakładów «H. Cegielski»; wykładał też silniki spalinowe i gospodarkę cieplną w miejscowej Państw. Szkole Budowy Maszyn. Następnie od 1 IX 1923 pracował jako inżynier w Stow. Dozoru Kotłów Parowych w Poznaniu (przez pewien okres z siedzibą w Grudziądzu); odbył praktyki z zakresu budowy kotłów parowych w firmie «Fitzner&Gamper» w Sosnowcu (1926) oraz silników wysokoprężnych w Stoczni Gdań. (1927), a także staż w niemieckich fabrykach «Klingenberg», «Deuben» i «M.A.N.» (1938). Prowadził badania cieplne turbin parowych i urządzeń chłodniczych oraz silników spalinowych; z tego zakresu opublikował kilkanaście artykułów w czasopismach specjalistycznych, m.in. w „Przeglądzie Mechanicznym” i „Technice Cieplnej”. W r. 1936 został członkiem poznańskiego Koła Stow. Inżynierów Mechaników Polskich. Działał też w Stow. Techników w Grudziądzu.
Po wybuchu drugiej wojny światowej wrócił S. do Lwowa; 1 II 1940 został wykładowcą techniki cieplnej na Wydz. Chemicznym utworzonego przez władze sowieckie Lwow. Inst. Politechnicznego (Lwiwskij Politechnicznyj Instytut). Podczas okupacji niemieckiej miasta prowadził w l. 1941–4 własny zakład instalacji technicznych (centralnego ogrzewania i instalacji gazowych); zatrudniając wielu młodych inżynierów, chronił ich przed wywiezieniem do pracy w Niemczech. W maju 1944 przeniósł się do Brzeska pod Tarnowem, gdzie został fikcyjnie zatrudniony jako robotnik leśny.
Po wyzwoleniu Krakowa spod okupacji niemieckiej zorganizował S. na początku r. 1945 tamtejszy oddział Stow. Dozoru Kotłów Parowych. Jednak już 1 VI 1945, jako zastępca profesora, podjął wykłady z techniki cieplnej na tworzonej w Krakowie Politechn. Śląskiej. Po jej przeniesieniu pod koniec września t.r. do Gliwic nadal tam wykładał, dojeżdżając z Krakowa. Równocześnie na Wydziałach Politechnicznych Akad. Górniczej zorganizował kolejno w r. 1945 Katedrę Pomiarów Maszyn, którą kierował do r. 1946, a następnie t.r. Katedrę Maszynoznawstwa II i kierował nią do r. 1951. Po utworzeniu w r. 1946 w Akad. Górniczej (od r. 1949 Akad. Górniczo-Hutnicza, AGH) Wydz. Elektromechanicznego zorganizował w nim Zakład (od r. 1951 Katedra) Silników Cieplnych i objął jego kierownictwo. Swoje wykłady z tej dziedziny opublikował pt. Drgania skrętne wałów korbowych (Kr. 1947). Uczestniczył w tworzeniu powstałego w r. 1946 Stow. Inżynierów i Techników Mechaników Polskich w Krakowie (wszedł w skład pierwszego zarządu oddz. wojewódzkiego). Dn. 12 VI 1948 habilitował się na Akad. Górniczej na podstawie pracy Silniki na stałych fundamentach i okrętowe (Kr. 1947) i t.r. otrzymał stanowisko docenta. Dodatkowo powołany w l. 1948–51 na Uniwersytet i Politechnikę we Wrocławiu, zorganizował tam i kierował Katedrą Silników Tłokowych. Dn. 7 I 1949 został mianowany profesorem nadzwycz. W tym okresie opublikował m.in. pracę Wykreślne sposoby wyznaczania drgań własnych skrętnych wałów korbowych silników spalinowych („Przegl. Mechan.” 1949 z. 12) oraz podręcznik Siłownie cieplne przemysłu drzewnego ługa, konserwacja, badania> (W. 1950). W r. akad. 1951/2 był prodziekanem Wydz. Elektromechanicznego AGH. Na zlecenie Min. Szkolnictwa Wyższego zorganizował w r. 1952 jej Wydz. Górnictwa i Hutnictwa, którego był dziekanem w r. akad. 1952/3. Gdy w r. 1953 Katedrę Silników Cieplnych włączono jako zakład do Katedry Maszynoznawstwa (od r. 1961 Katedra Termodynamiki i Urządzeń Energetycznych), objął w r. 1954 funkcję jej kierownika. Mianowany w r. 1957 profesorem zwycz., zrezygnował 31 I 1958 z wykładów na Politechn. Śląskiej w Gliwicach, natomiast w okresie 1 II 1958 – 1 XII 1961 pracował dodatkowo na Politechn. Krak. jako kierownik Katedry Silników Spalinowych na Wydz. Mechanicznym.
S. zajmował się teorią, obliczeniami i konstrukcją silników spalinowych. Ogłosił rozprawę Wtrysk paliwa w silnikach wysokoprężnych („Przegl. Mechan.” 1954 z. 1–2), w której zastosował własną metodę obliczeń, zapewniającą dokładność i szybsze uzyskanie wyników. W r. 1956 opatentował prototyp nowego stawidła napędzającego zawory wypustowe silników dwusuwowych z przelotowym przepłukaniem zaworów (patent nr 40883). Opublikował prace, które odegrały istotną rolę w szkoleniu polskich inżynierów w zakresie hutnictwa, energetyki, przemysłów stoczniowego i maszynowego, m.in. Silniki spalinowe wysokoprężne ciężkie (Kr. 1955), Silniki spalinowe Diesla okrętowe i kolejowe (Kr. 1960), Silniki spalinowe wysokoprężne okrętowe i kolejowe (W. 1964, wyd. 2 poprawione i uzupełnione, W. 1967). Ogłaszał też artykuły w „Przeglądzie Technicznym”, „Technice Cieplnej”, „Gazecie Cukrowniczej” i „Czasopiśmie Technicznym” (tu m.in. Pierwszy polski okrętowy silnik Diesla wielkiej mocy, 1960 nr 2). Był promotorem 23 prac doktorskich, m.in. Andrzeja Teisseyre, Tadeusza Haupta i Stanisława Jarnuszkiewicza.
Działalność naukową łączył S. ze współpracą z przemysłem. Na zlecenie Min. Przemysłu Maszynowego odebrał w l. 1952–3 w zakładach Fiata w Turynie siedem maszynowni okrętowych, przeprowadzając ich badania ruchowe oraz cieplne. Przewodniczył Komisji Rozwoju Silników Spalinowych przy Min. Przemysłu Ciężkiego. W l. sześćdziesiątych był doradcą technicznym i konsultantem w Zakładach Przemysłu Metalowego «H. Cegielski» w Poznaniu, Zakładach Urządzeń Technicznych «Zgoda» w Świętochłowicach oraz Fabryce Lokomotyw «Fablok» w Chrzanowie. Był międzynarodowym rzeczoznawcą ds. motoryzacyjnych. Dn. 30 IX 1968 przeszedł na emeryturę. Zmarł 15 III 1969 w Krakowie, został pochowany 20 III na cmentarzu Rakowickim. Był odznaczony m.in. Medalem X-lecia Polski Ludowej (1955) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1958).
W zawartym w r. 1923 małżeństwie z Zofią Julią Korajską (1899–1985) miał S. dwie córki: Krystynę Marię (ur. 1923) zamężną Wallisch, doktor chemii Politechn. Krak., i Zofię (ur. 1924) zamężną Chimiak, magistra nauk przyrodniczych UJ.
Fot. w Mater. Red. PSB; – Bibliografia publikacji pracowników Akademii Górniczo-Hutniczej z lat 1919–1958, Oprac. M. Górkiewicz, Kr. 1960; toż z l. 1959–67, Oprac. tenże, Kr. 1967; Piłatowicz J., Słownik polskich stowarzyszeń technicznych i naukowo-technicznych do 1939 r., W. 2005; Słown. techników, z. 2; – Gumuła S., Prof. Kazimierz Szawłowski, w: Jubileusz Wydziału Inżynierii Mechanicznej i Robotyki. Materiały konferencji. Kraków 13–15 czerwca 2002, Kr. 2002 s. 214; Księga XXV-lecia Politechniki Wrocławskiej 1945–1970, Wr. 1970 I 327 (fot.); Księga wychowanków i wychowawców Akademii Górniczej w Krakowie (1919–1949), Oprac. J. Sulima-Samujłło, Kr. 1979 s. 180–1; Politechnika Krakowska 1946–1976, Kr. 1976 s. 308 (fot.); Politechnika Lwowska 1844–1945, Wr. 1993; Wrocławskie środowisko akademickie. Twórcy i ich uczniowie 1945–2005, Wr. 2007 (fot.); Z dziejów Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie w latach 1919–1967, Oprac. J. Sulima-Samujłło i in., Kr. 1970; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Dzien. Pol.” 1969 nr 65–67, 1985 nr 241 (dot. żony), „Silniki Spalinowe” 1970 nr 2 s. 37 (fot.), „Życie Warszawy” 1969 nr 68, 1985 nr 248 (dot. żony); – Arch. AGH w Kr.: Teczka osobowa S-ego; Arch. PAN: Zespół Minerwa, sygn. I–8 (R–Ż); – Mater. Red. PSB: Biogramy S-ego autorstwa Stanisławy Korajskiej z Kr. (1981), Jacka Schmidta z Gliwic (1981) i Zbysława Popławskiego z Kr. (1986).
Jerzy Krawczyk