INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Kazimierz V (IV) Kaźko  

 
 
1351 - 1377-01-02
 
Biogram został opublikowany w latach 1966-1967 w XII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Kazimierz V (IV) Kaźko (1351–1377), «książę szczeciński, dobrzyński, bydgoski, Pomorza, Sławii, Kaszub i Rugii». Pierwszy syn Bogusława V, ks. wołogoskiego, słupskiego, szczecińskiego i rugijskiego (zm. 1373), oraz Elżbiety, córki Kazimierza Wielkiego i Aldony (Anny) Giedyminówny. Od wczesnego dzieciństwa wychowywał się na dworze króla Polski, później przebywał kilka lat na dworze czeskim i węgierskim. W r. 1360 lub niewiele wcześniej poślubił małoletni K. rówieśniczkę swoją Kennę, córkę Olgierda, w. księcia litewskiego, która na chrzcie otrzymała imię Joanny. Stało się to z inicjatywy Kazimierza Wielkiego, łączącego z tym związkiem «wielką nadzieję nawrócenia na chrześcijaństwo niewiernego ludu Litwinów» (suplika do Innocentego VI). Nie bez chęci zwrócenia uwagi Kurii papieskiej na tę stronę sprawy podjął Kazimierz Wielki starania o dyspensę dla swego wnuka, spokrewnionego w trzecim stopniu ze swą małżonką. Przede wszystkim chodziło o utrwalenie polsko-litewskich związków skierowanych przeciw Krzyżakom. Kazimierz Wielki wciągał w nie coraz silniej także Bogusława V, ojca K-a, starając się równocześnie paraliżować wpływy Karola IV luksemburczyka na Pomorzu Zachodnim.

Można przyjąć, że K., wraz ze swym ojcem, brał udział w zjeździe monarchów w r. 1363 w Krakowie, kiedy to doszło do pacyfikacji stosunków między cesarzem Karolem IV luksemburczykiem a Ludwikiem węgierskim i Kazimierzem Wielkim, umocnionej małżeństwem siostry K-a Elżbiety z cesarzem. W lutym 1364 r. uczestniczył K. w zjeździe w Bernie, gdzie na skutek arbitrażu Kazimierza Wielkiego pogodził się Karol IV z Rudolfem księciem Austrii, popieranym przez Ludwika węgierskiego. Prawie pewny jest udział K-a w tzw. kongresie krakowskim we wrześniu 1364 r., poświęconym oficjalnie antytureckiej krucjacie, w gruncie rzeczy zaś mającym na celu stabilizację pokojowych stosunków między panującymi należącymi z jednej strony do bloku luksemburskiego, a z drugiej do andegaweńsko-piastowskiego.

Dn. 27 IV 1368 r. zmarła Kenna-Joanna, a owdowiały K. jeszcze w t. r. ożenił się z Małgorzatą (ur. w 1354 lub wcześniej), córką Siemowita III ks. mazowieckiego; i temu małżeństwu, jako utrwalającemu przymierze antykrzyżackie, patronował Kazimierz Wielki. Najściślej wszakże wiązał K-a, a pośrednio i jego ojca, z Polską akt Kazimierza Wielkiego, zapewne z r. 1368 (niektórzy przyjmują r. 1364, a nawet 1360), którym król polski adoptował swego wnuka i czynił go następcą po Ludwiku węgierskim (a przed córkami Ludwika), równocześnie umacniał stanowisko K-a w Polsce, przeznaczając mu na razie ziemię sieradzką i łęczycką. Prawa K-a do tronu polskiego usiłował, bez trwalszego zresztą powodzenia, podważyć w Kurii papieskiej Karol IV, wysuwając przed niego uprawnienia swej żony, a siostry K-a, Elżbiety, czyli pośrednio swoje własne. Podjął też cesarz próbę, i to skuteczną, przeciągnięcia na swą stronę książąt pomorskich i pozyskania ich poparcia dla cesarskich planów zajęcia całej Marchii Brandenburskiej, a to za cenę oddania im ziemi wkrzańskiej. Pozyskał Bogusława V na zjeździe w Gubiniu (14 V 1370) i można przypuszczać, że także K-a, choć nie ma o tym wzmianek w źródłach.

W testamencie sporządzonym 3 XI 1370 r., a więc tuż przed swą śmiercią (5 XI 1370), zapisał Kazimierz Wielki K-owi ziemię łęczycką, sieradzką i dobrzyńską oraz Kruszwicę, Bydgoszcz, Wielatów (Złotów) i Wałcz, czyli szmat ziemi obejmujący ok. czwartą część ówczesnej Polski i ciągnący się od granic księstwa słupskiego daleko w jej głąb. Decyzja ta, popierana przez Wielkopolan (kanclerz Janusz Suchywilk), stwarzała dla K-a sprzyjające warunki do objęcia tronu w Polsce, z perspektywą odsunięcia Ludwika węgierskiego, zwłaszcza w wypadku poparcia K-a przez Karola IV i Bogusława V. Zapis Kazimierza Wielkiego obudził jednak czujność stronnictwa andegaweńskiego w Polsce, a także i samego Ludwika; ten zaraz po przybyciu do Krakowa, posługując się panami rady, opinią sądu ziemskiego oraz układami z samym K-em, unieważnił zapis zmarłego króla, wychodząc z założenia, iż nie miał on prawa rozdawać tak znacznych terytoriów bez zgody swych krewnych. K-owi pozostawił szczątek pierwotnego zapisu, tj. ziemię dobrzyńską, Bydgoszcz, Kruszwicę, Złotów i Wałcz, oraz proponował mu jeszcze objęcie księstwa gniewkowskiego z wyraźnym zamiarem trwałego skłócenia K-a z żyjącym we Francji właścicielem tego księstwa Władysławem Białym. Po początkowym oporze K. pogodził się z wolą Ludwika i w dzień jego uroczystej koronacji (17 XI 1370) uznał się lennikiem króla i Korony Polskiej z oddanych mu ziem (bez księstwa gniewkowskiego). Śmierć Bogusława V (7 XII 1373) oddała w ręce K-a księstwo słupskie, ale ten najchętniej bawił w Polsce, zwłaszcza w Bydgoszczy, gdzie wystawił kilka dokumentów, m. in. wielki przywilej immunitetowy dla dóbr katedry płockiej w ziemi dobrzyńskiej (1375).

Jako lennik polski wziął K. udział w wyprawie starosty wielkopolskiego Sędziwoja z Szubina przeciw ks. Władysławowi Białemu, który w r. 1373 wrócił z Dijon do Gniewkowa i napadł Wielkopolskę. Podczas oblężenia Złotoryi (jesienią 1376) odniósł K. ciężką ranę (w głowę?) od wyrzuconego przez oblężonych kamienia, na skutek czego zmarł 2 I 1377 r. na zamku w Bydgoszczy. Pochowano go w klasztorze cystersów w Byszewie koło Bydgoszczy. Lenno K-a w Polsce powróciło do Korony, co uraziło mocno jego braci, liczących na ów spadek. Ziemię dobrzyńską dzierżyła wdowa Małgorzata, aż do powtórnego wyjścia za mąż za Henryka VII księcia Brzegu (1379). Księstwo słupskie odziedziczyli bracia K-a, Bogusław VIII, Barnim V i Warcisław VII. Wedle opinii współczesnych, K. był słabego zdrowia, rycerski, gwałtowny, niestały i łatwo dający narzucać sobie inicjatywę oraz ponad miarę hojny. Potomstwa po sobie nie pozostawił.

 

Balzer, Genealogia; Dworzaczek, Genealogia; Wehrmann M., Genealogie des pommerschen Herzogshauses, Szczecin 1937; – Balzer O., O następstwie tronu w Polsce, Kr. 1897; Dąbrowski J., Ostatnie lata Ludwika Wielkiego, Kr. 1918; Dragan M., Testament Kazimierza Wielkiego, Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum V we Lwowie, Lw. 1911; Fenrych W., Związki Pomorza Zachodniego z Polską w l. 1370–1412, P. 1963 s. 39; Grodecki R., Kongres krakowski, W. 1939; Kaczmarczyk Z., Polska czasów Kazimierza Wielkiego, Kr. 1964; Kętrzyński S., Zapis Kazimierza Wielkiego dla Kazimierza Bogusławowica, „Przegl. Hist.” 1912; Maleczyński K., Polska i Pomorze Zachodnie, Gd. 1946; Matuszewski J., Immunitet ekonomiczny, P. 1936 s. 423, 433; Mitkowski J., Pomorze Zachodnie w stosunku do Polski, P. 1946; Nowogrodzki S., Między Luksemburgami, Wittelsbachami a Polską (Pomorze Zachodnie a Polska w l. 1323–1370), Gd. 1936 (odb. z „Roczn. Gdań.” T. 9–10: 1935 i 1936); Pieradzka K., Kaźko szczeciński, W. 1947; Pomorze średniowieczne, Pod red. G. Labudy, W. 1958; Wehrmann M., Geschichte von Pommern, Gotha 1903 I; tenże, Herzog Kasimir V. Herr zu Dobrin und Bromberg, „Monatsbl. d. Gesellschaft f. Pomm. Gesch. u. Altertumskunde” T. 9: 1896; – Cod. Pol., II; Długosz, Historia, III; Kod. maz. (Lubomirskiego), nr 93; Mon. Pol. Hist., II (Kronika Jana z Czarnkowa); Mon. Pol. Vat., III nr 393 s. 37l.

Józef Mitkowski

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Mikołaj Trąba h. Trąby

około 1358 - 1422-12-04
prymas Polski
 

Esterka

XIV w. - XIV w.
postać legendarna
 

Władysław Opolski

między 1326 a 1332 - 1401-05-18
książę kujawski
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.