INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Ksawery Franciszek Hieronim Sporzyński     

Ksawery Franciszek Hieronim Sporzyński  

 
 
1863-12-03 - 1922-07-11
Biogram został opublikowany w 2002 r. w XLI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sporzyński Ksawery Franciszek Hieronim, pseud. i krypt.: Erys, Ks., Ks. Sp., Sp. (1863–1922), nauczyciel, podróżnik, popularyzator wiedzy przyrodniczej i technicznej, autor podręczników szkolnych. Ur. 3 XII w Warszawie, był synem Jana, intendenta Szpitala Dzieciątka Jezus w Warszawie, potem referenta Komisji Spraw Wewnętrznych Król. Pol., i Aleksandry z Mińskich.

Dzieciństwo spędził S. w Krasewie na Podlasiu. Następnie uczył się w III Gimnazjum w Warszawie. W l. 1883–9 odbył studia przyrodnicze na Wydz. Fizyczno-Matematycznym Cesarskiego Uniw. Warsz. Niejasna jest sprawa dyplomu S-ego; „Słowo” (1889 nr 265) napisało, że Rada Uniwersytecka przyznała mu tytuł kandydata nauk przyrodniczych, natomiast Teodor Wierzbowski podaje, że posiadał tylko absolutorium. W r. 1887 ukończył S. klasę wiolonczeli w Konserwatorium Warszawskim. W l. 1888–92 występował w Warszawskim Tow. Muzycznym, a także koncertował na terenie Król. Pol. i Litwy. Od r. 1890 uczył fizyki i chemii w prywatnych szkołach średnich w Warszawie, m.in. w szkołach Cecylii Plater-Zyberkówny (1901–14), Wojciecha Górskiego i im. Tomasza Niklewskiego.

Równocześnie pracował S. dla Wydz. Fizyczno-Matematycznego Cesarskiego Uniw. Warsz. (nie miał tam jednak stałego zatrudnienia). Z ramienia tego uniwersytetu delegowany był w r. 1893 na Wszechświatową Wystawę do Chicago, by zaznajomić się z postępami elektrotechniki. Przy okazji zwiedził inne części USA. W r.n. wysłany został na Islandię dla przeprowadzenia badań nad gejzerami. Od r. 1896 przez kilka lat wyjeżdżał do północnej Norwegii (m.in. wyspy Lofoty i Przylądek Północny ), gdzie obserwował zorzę polarną, a także zjawisko całkowitego zaćmienia słońca. Wreszcie w r. 1902, po wybuchu wulkanu Mont Pelée, delegowany został w czerwcu na Martynikę, gdzie prowadził obserwacje i badania wulkanologiczne; wrócił w początkach września t.r. Sprawozdania, a także wrażenia ze swych podróży, publikował w czasopismach warszawskich: „Tygodniku Ilustrowanym” (Człowiek i jego przeszłość nad Michiganem 1893 nr 201, Z dalekiej Północy 1894 nr 51, Na Martynice 1902 nr 37–40), „Wędrowcu”, „Wszechświecie”, „Przeglądzie Tygodniowym”, „Kurierze Warszawskim”, „Gazecie Polskiej”, „Ognisku” (którym przez pewien czas kierował) i in. Wygłaszał wiele odczytów na temat swych podróży, a także z zakresu zagadnień przyrodniczo-technicznych, ilustrowanych własnymi zdjęciami i rysunkami wyświetlanymi przy pomocy epidiaskopu. Organizował też, głównie we współpracy z Muz. Przemysłu i Rzemiosła, cykle odczytów wygłaszanych przez różnych prelegentów. Brał udział w pracach Koła Matematyczno-Fizycznego w Warszawie, wygłaszał referaty na zjazdach Tow. Oświaty Narodowej. W l. 1893–1901 redagował dział przyrodniczo-techniczny „Podręcznej encyklopedii powszechnej” Adama Wiślickiego. Był autorem haseł do „Wielkiej encyklopedii powszechnej ilustrowanej” (W. 1890–1914). Opublikował kilka prac popularnonaukowych, m.in. Podręcznik dla fotografa-amatora (1892), Z ostatniej doby wulkanizmu (W. 1903), Dziwy elektryczności (W. 1904), przetłumaczył na język polski kilka prac (C. Flammarion, „Światy nieznane”, W. 1904, A. Sprochoff, „Ze świata mineralnego”, W. 1906, P. Jenisch, „Sygnalizacja elektryczna domowa”, W. 1917 i in.), opracował też podręczniki: Fizyka do użytku szkół średnich… (W. 1906, dalsze wyd. rozszerzone – ostatnie za życia S-ego, wyd. 6, W. 1922, pośmiertne uzupełnione przez W. J. Wyczałkowskiego, wyd. 8, W. 1929–31) oraz Fizyka do użytku szkół średnich. Wykład skrócony… (W. 1906, wyd. 4, pt. Krótki wykład fizyki…, W. 1921).

W maju 1920 szkoła im. T. Niklewskiego urządziła jubileusz 30-lecia działalności nauczycielskiej S-ego. Zmarł w Warszawie 11 VII 1922 i pochowany został na cmentarzu Powązkowskim.

W małżeństwie z Zofią ze Straszewiczów (zm. 11 XII 1942), miał S. czworo dzieci: Jerzego (1900–1987), mechanika, który w młodości wyemigrował do USA, gdzie używał nazwiska Spor i pracował jako konstruktor w samochodowych zakładach Forda, Tadeusza Józefa (1903–1974), lekarza, bakteriologa, pracownika naukowego Państw. Zakładu Higieny w Warszawie, Wiesławę (1903–1975), zamężną za Stanisławem Zjawnym, oraz Adama (zob.).

 

Słabczyński W., Słabczyński T., Słownik podróżników polskich, W. 1992; – Słown. pol. tow. nauk., II; Słown. pseudonimów; – Kozicki S., Historia Ligi Narodowej, Londyn 1964; Paradowska M., Polacy w Meksyku i Ameryce Środkowej, Wr. 1985; Szkoła Cecylii Plater-Zyberkówny, 1883–1944, W. 1987; Wojciech Górski i jego szkoła, W. 1982; – Roczn. Nauk.-Liter.-Artyst. (Okręta), W. 1905; Spisok studentov Imperatorskago Varšavskago universiteta na 1886/87 akademičeskij god, W. [1886]; Vieržbovskij F., Ukazatel’ k’ Varšavskim universitetskim izvěstijam za 1870–1894 gg., W. 1900 s. 303; – Gałecki W., Jeszcze raz przez życie, Kr. 1966; – „Kur. Codz.” 1902 nr 251; „Tyg. Ilustr.” 1902 półr. I s. 512 (fot.); „Varšavskija universitetskija izvěstija” 1889 nr 7 s. 414, nr 8 s. 414–30, nr 9 s. 431–46, 1890 nr 2 s. 447–62, nr 5 s. 463–90; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1922: „Kur. Warsz.” nr 189, 199, „Naród” nr 35, „Tyg. Ilustr.” nr 34 s. 547 (fot.); – B. Narod.: sygn. III 9665; USC W.-Śródmieście: Akta metrykalne paraf. św. Krzyża w W., nr I/XX/233/1922; – Informacje wnuka, Andrzeja Sporzyńskiego z W. i Dariusza v. Güttner-Sporzyńskiego z Londynu.

Stanisław Konarski

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Józef Węgrzyn

1884-03-13 - 1952-09-04
aktor teatralny
 

Kazimierz Nowak

1897-01-11 - 1937-10-13
dziennikarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Andrzej Rotwand

1878-04-02 - 1951-04-01
inżynier
 

Raul Koczalski

1885-01-03 - 1948-11-24
pianista
 

Adam Goltz

1817-10-12 - 1888-06-21
publicysta
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.