INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Ławryn Kapusta  

 
 
I poł. XVII w. - po 1660
Biogram został opublikowany w latach 1966-1967 w XII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Kapusta Ławryn (XVII w.), setnik i dyplomata kozacki w czasie powstania Bohdana Chmielnickiego. Data, miejsce urodzin i śmierci nie są znane. Pochodzenia szlacheckiego, jednakże z rodem kniaziów Kapustów nic nie mający wspólnego. W r. 1653 widzimy go wśród najbliższego otoczenia Chmielnickiego, był wówczas setnikiem czehryńskim. W t. r. na rozkaz Chmielnickiego zaaresztował byłego dowódcę załogi kozackiej w Suczawie (po śmierci Tymosza Chmielnickiego), Fedorowicza, oskarżonego o przywłaszczenie sobie części rzeczy poległego syna hetmańskiego. Fedorowicz został wkrótce potem stracony. W sierpniu 1653 r. K. jako setnik subotowski podejmował posła moskiewskiego Iwana Fomina, który oczekiwał w Czehryniu na nieobecnego chwilowo hetmana. Następnie uczestniczył K. w rozmowach Chmielnickiego z Fominem, będąc głównym łącznikiem między hetmanem a posłem moskiewskim. Spotykamy również nazwisko K-y w relacjach i dokumentach dotyczących pobytu posłów carskich, Strieszniewa i Briedichina, przebywających na Ukrainie w krótkim czasie po Fominie. We wrześniu t. r. posłował K. do Moskwy. Głównym celem jego misji było otrzymanie pomocy rosyjskiej przeciwko Rzpltej, a także – co było mniej wyraźnie zaznaczone – przeciw Turcji i Tatarom (akta poselstwa nie dochowały się, a wiadomość o nim czerpiemy ze źródeł pośrednich). Dn. 14 X 1653 r. był K. przyjęty na audiencji końcowej w Moskwie, zaś 3 XI t. r. powrócił na Ukrainę, przywożąc, obok gramoty carskiej dla hetmana, zapowiedzi rychłej pomocy rosyjskiej dla Kozaków i decyzji soboru o przyłączeniu Ukrainy do Rosji oraz jakoby także listy Jana Kazimierza do cara, które przywiózł do Moskwy poseł rosyjski do Polski Repnin-Oboleński. Misja K-y do Moskwy jesienią 1653 r. stanowiła zasadniczy etap przygotowań dyplomatycznych do ugody perejasławskiej. Pod koniec t. r. wyjechał K. naprzeciw wielkiego posła Buturlina, podejmując go w imieniu Chmielnickiego, który stał jeszcze z wojskiem pod Barem. W rozmowach między Chmielnickim a Buturlinem w Perejasławiu spotykamy się niejednokrotnie z nazwiskiem K-y. W r. 1656 wysłał Chmielnicki K-ę na powitanie posła cesarskiego Piotra Parcewicza.

W r. 1657 udał się K. z poselstwem do sułtana tureckiego. Głównym celem jego misji – sądząc z relacji rezydenta cesarskiego w Turcji, Renigera – było podżeganie sułtana przeciw Polsce i cesarzowi, którzy namawiali właśnie – wg słów K-y – Kozaków do wojny przeciw Porcie. Równocześnie zadaniem K-y było wyjaśnienie udziału Kozaków w łupieskiej wyprawie Jerzego II Rakoczego do Polski, na którą to wyprawę Porta patrzyła wrogo. Dn. 29 IV przybył K. do Stambułu, a 3 V miał audiencję u wielkiego wezyra. Na audiencji udzielonej poselstwu przez sułtana (22 V) nie był obecny z powodu choroby. Misja K-y zbiegła się w czasie z poselstwem szwedzkim i siedmiogrodzkim, u których dyplomata kozacki znalazł całkowite poparcie. Zakończyła się ona na ogół pomyślnie, przede wszystkim dzięki temu, że w tym czasie Rakoczy odnosił jeszcze sukcesy w Polsce. Po śmierci Chmielnickiego stracił K. swą uprzywilejowaną pozycję wśród starszyzny. Z nazwiskiem jego, jako setnika subotowskiego, spotykamy się jeszcze w ugodzie cudnowskiej z 17 X 1660 r., którą zawierał z Polakami jako jeden z kilku przedstawicieli góry kozackiej. Ponieważ K. był niepiśmienny (jak większość zresztą członków starszyzny kozackiej), akt ugody podpisał w jego imieniu Harasim Kapłoński.

 

Ukrajins’ka Radjans’ka Enc., Kyiv 1961 VI; – Gawroński F. Rawita, Bohdan Chmielnicki od elekcji Jana Kazimierza do śmierci (1648–1657), Lw. 1909 II; Hruševskyj, Istorija, IX cz. 1–2; Kostomarov N. I., Bohdan Chmelnickij, Istoričeskija monografija i issledovanija, IX–XI, Pet. 1901; Kubala L., Szkice historyczne, S. I i II, Wyd. 5., W. 1923; tenże, Wojna brandenburska i najazd Rakoczego w roku 1656 i 1657, Lw. [b. d.l s. 194–6; tenże, Wojny duńskie i pokój oliwski 1657–1660, Lw. 1922; Lypyns’kyj V., Ukrajina na perelomi 1657–1659, Viden’ 1920 s. 52; – Akty Już. i Zap. Ross., X 15–6, 33–6, 141 i nn., 167; Arch. Jugo-zap. Ross., III cz. 6 s. 89, 496–507; Dokumenty Bohdana Chmel’nyckoho, Kyiv 1961; Pamjatniki izdannye vremennoju komissieju dla razbora drevnich aktov, IV, otd. 3, 24; Vol. leg., IV 359; Vossoedinenie Ukrainy z Rossiej. Dokumenty i materiały…, Moskva 1953 III; Žerela do istorii Ukrajiny-Rusy, Lviv 1911 XII 463, 479–80; – AGAD: Libri Legationum nr 33 s. 14; Centralnyj Gosudarstvennyj Archiv Drevnich Aktov Moskva: Fond Posol’skij Prikaz, Malorossijskie dela, 1653 delo 2, fol. 1–60, d. 3 f. 56–57, d. 4 f. 20, 29–30, d. 8 f. 34–36; B. Czart.: rkp. nr 402 f. 354, nr 2446 f. 326.

Zbigniew Wójcik

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.