Rzeczniowski (Rzeczniewski) Leon Józefat (1850–1919), neurolog i psychiatra. Ur. 26 IX w Rawie Mazowieckiej, był synem Leona, nauczyciela szkół w Łomży i w Rawie, zesłanego na Sybir za propagowanie uwłaszczenia chłopów, autora monografii pt. „Dawna i teraźniejsza Łomża” (W. 1861), i Wincenty z Wolskich.
R. wychowany był w atmosferze patriotycznej przez matkę i dziadka Wincentego Wolskiego, pułkownika wojsk polskich i uczestnika wojen napoleońskich. Ukończył szkołę średnią w Piotrkowie, gdzie jego ojciec po powrocie z zesłania (R. miał wówczas 10 lat) uczył historii, łaciny i greki. Po maturze R. wyjechał 20 VII 1867 przez Pragę i Karlsbad (gdzie przebywał do sierpnia 1867) do Gasteinu w Bawarii, dla leczenia choroby nerwowej. Leczenie to po kilku dniach zabiegów zostało przerwane z powodu, jak pisał, rozstroju nerwowego i melancholii. Z podróży tej pochodzą pierwsze próby pisarskie R-ego: Notatki z podróży z kraju do Karlsbadu i Notatki z podróży z Karlsbadu do Wildbad-Gasteinu („Wędrowiec” 1868 t. 11, 12).
W r. 1868 R. zapisał się na Wydz. Lekarski Szkoły Gł. Warsz., przemianowanej w n. r. na Cesarski Uniwersytet Warszawski. Studia ukończył w r. 1874 ze stopniem lekarza. Pierwszą posadę lekarską objął na Podolu w cukrowni Tarasówka jako lekarz fabryczny. W czasie wojny rosyjsko-tureckiej 1877–8 R. służył w armii rosyjskiej, jako lekarz wojskowy. Po jej zakończeniu i wyleczeniu tyfusu, którego nabawił się w służbie wojennej, nadal studiował. Pod wpływem lektury prac Juliana Ochorowicza, przebywającego w Paryżu, R. nawiązał z nim korespondencję. Zachęcony przez Ochorowicza do wspólnych studiów nad zjawiskami psychicznymi R. wyjechał także do Paryża i pracował w klinice Jeana Charcota w Salpêtrière, jako jego asystent i pomocnik. Po dwuletnim pobycie w tej klinice R. ogłosił artykuł Wykłady kliniczne profesora Charcot („Kron. Lek.” 1880 nr 23–5). Zajął się R. studiami nad poznaniem chorób z dziedziny stanów nerwowych tzw. funkcjonalnych, na pograniczu życia materialnego i duchowego.
Po powrocie do kraju przyjął R. posadę asystenta dra Jana Bielińskiego w Zakładzie Wodoleczniczym w Nowym Mieście nad Pilicą, gdzie leczono hydropatią nerwice i neurastenię. Obserwował tam choroby nerwowe i zastosowanie metod psychoterapeutycznych. Razem z Bielińskim ogłosił broszurę pt. Zakład Wodoleczniczy w Nowem Mieście nad Pilicą jako dom zdrowia dla chorych nerwowych (W. 1886). Z Nowego Miasta jeździł do Paryża; ostatnią podróż dla pogłębienia studiów nad zastosowaniem hipnozy odbył w r. 1887. Sam próbował stosować hipnozę w celach terapeutycznych. Doświadczenia swoje przedstawił w pracy pt. O hipnotyzmie w medycynie („Kron. Lek.” 1888, toż W. 1888), w której dał wyraz przekonaniu, iż niektórzy lekarze nie zdają sobie sprawy, co to jest hipnoza i mieszają ją z magnetyzmem zwierzęcym, podczas gdy wg szkoły Charcota hipnoza jest odrębną nerwicą, wywołaną doświadczalnie; w artykule tym podał m. in. sposoby hipnotyzowania, jego znaczenie jako środka terapeutycznego i wskazania do leczenia hipnozą.
W Warszawie osiadł R. prawdopodobnie po r. 1888, jako lekarz wolnopraktykujący i zajął się schorzeniami neurologiczno-psychiatrycznyrrii. W leczeniu nerwicy stosował hipnozę z dużym uznaniem ze strony pacjentów. Wedle nie potwierdzonych danych w r. 1902 prowadził zakład leczenia chorób nerwowych w domu, przy ul. Krakowskie Przedmieście 5, gdzie mieszkał. Bezinteresowny, często leczył bezpłatnie niezamożnych pacjentów. W r. 1891 zgłosił referat pt. O sposobach oddziaływania histeryków oraz psychicznie zwyrodniałych na hipnotyzm terapeutycznie stosowany na Zjazd Lekarzy i Przyrodników Polskich w Krakowie, ale tekst R-ego został odrzucony. Stanowisko organizatorów zjazdu poddał krytyce w artykule Kilka słów w kwestji hipnotyzmu u nas z powodu zjazdu lekarskiego w Krakowie („Kron. Lek.” 1891 nr 7), gdzie dowodził, że błędne jest ograniczanie hipnozy do doświadczeń laboratoryjnych, gdy na świecie praktycznym zastosowaniem sugestii i autosugestii zajmują się lekarze klinicyści. W innej, najważniejszej swej pracy pt. Podstawy psychofizjologicznej teorji histerii jako wynik metod doświadczalnych badania klinicznego szkoły Salpêtrière („Kron. Lek.” 1903), scharakteryzował wyniki dotychczasowych badań psychologii klinicznej w dziedzinie histerii. Zainteresowania naukowe R-ego obejmowały również psychologię. Brał udział w międzynarodowych kongresach psychologicznych w Monachium (1896) i w Paryżu (1900), z których ogłosił sprawozdania w „Kronice Lekarskiej” (1896 nr 17, 1900 nr 18). W r. 1905 uczestniczył w Zjeździe wychowanków Szkoły Głównej w Warszawie.
W r. 1906 ogłosił R. artykuł Praca dla siebie i praca nad sobą („Sztandar”), w którym przedstawił swoje poglądy na rewolucję 1905 r., ubolewając nad zgubnymi dla kraju «prądami wywrotowymi». Dn. 5 I 1892 R. został członkiem zwycz. Tow. Lekarskiego Warszawskiego i członkiem Kasy Wsparcia Podupadłych Lekarzy, Wdów i Sierot, w r. 1907 członkiem nowo powstałego Polskiego Tow. Psychologicznego. W l. 1913–14 wchodził w skład zespołu wydawniczego „Kroniki Lekarskiej”. W ostatnich latach życia, zwłaszcza w okresie pierwszej wojny światowej, aktywność R-ego zmalała. Zmarł 27 X 1919 w Warszawie, pochowany został na cmentarzu Powązkowskim.
R. rodziny nie założył.
Konopka, Pol. bibliogr. lek. XIX w., IX; Kośmiński, Słown. lekarzów; Rocznik Lekarski na r. 1885 s. 83; toż na r. 1888 s. 109; Spisok studentov Imperatorskogo Varšavskogo Universiteta na 1869–1870 akademičeskij god, Varšava [1869] s. 91; Przewodnik informacyjno-lekarski na r. 1912, s. 20, 48, 60; – Herman E., Choroby układu nerwowego, W. 1956 s. 97; tenże, Neurolodzy polscy, W. 1958 s. 46, 51; Księga pamiątkowa Zjazdu b. wychowańców b. Szkoły Głównej Warszawskiej w 40 rocznicę jej założenia, W. 1905 s. 146; – Kalendarz lekarski J. Polaka, W. 1897 s. V; toż, W. 1914 s. VIII; „Pam. Tow. Lek. Warsz.” T. 89: 1893 s. 1013, T. 88: 1892 s. IV; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Gaz. Lek.” 1919 nr 49–50 s. 546–8 (fot., J. Pawiński), „Kur. Warsz.” 1919 nr 298, 299, „Pam. Tow. Lek. Warsz.” T. 115: 1924 z. 3 i 4 s. 97 (A. Sokołowski); – AP w Ł.: Metryka ur. na nazwisko Rzeczniewski; USC w W.-Śródmieście: Akt zgonu.
Jan W. Chojna