Sołtan (Pereświet-Sołtan) Lucjan, pseud. Żniwiarz (1906–1951), ksiądz rzymskokatolicki, kapelan WP i Armii Krajowej, zesłaniec. Ur. 2 V w majątku Pereświetów (pow. rzeczycki) w rodzinie ziemiańskiej, był synem Jana Romualda i Karoliny z Rodziewiczów (zm. 1932).
Od r. 1915 uczęszczał S. do rosyjskiego gimnazjum realnego w Homlu. W r. 1918, po utracie przez rodziców majątku w wyniku rewolucji, przeniósł się wraz z nimi do Polski i zamieszkał najpierw w Białymstoku, a następnie w Sokółce. Od r. 1923 kontynuował naukę w Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta w Wilnie; działał w szkolnym Kole Humanistów i Bratniej Pomocy. Edukacją religijną S-a w tym czasie kierował prefekt gimnazjum, ks. Leopold Chomski. Po uzyskaniu w r. 1926 świadectwa dojrzałości rozpoczął S. studia na Wydz. Prawa Uniw. Warsz. W r.n. zdecydował się wstąpić do seminarium duchownego w Wilnie. Ukończył je w r. 1933 i objął funkcję wikarego w parafii św. Jana w Wilnie. Od 1 X 1937 był rektorem kościoła p. wezw. Chrystusa Króla w Wileńskiej Kolonii Kolejowej, a od 17 VI 1939 administratorem nowo założonej tam parafii.
W sierpniu 1939 został S. zmobilizowany jako kapelan 5. pp Legionów im. Józefa Piłsudskiego. Po zakończeniu kampanii wrześniowej powrócił do swej parafii. Zaangażował się w działalność konspiracyjną, jako kapelan Kół Pułkowych – zrzeszenia oficerów i żołnierzy przedwojennych pułków kierowanego przez płk. Adama Obtułowicza «Leona». W maju 1940 władze litewskie, które zarzucały mu prowadzenie przed wojną działalności antylitewskiej, deportowały go wraz z grupą księży polskich do Liszkowa (Liškiava pod Druskiennikami). Po wcieleniu Litwy do ZSRR powrócił S. w sierpniu t.r. do Kolonii Wileńskiej. W okresie okupacji niemieckiej zdołał wybudować nową plebanię (1943), sprawował też obowiązki prefekta w tajnym liceum polskim. Jednocześnie był kapelanem w Armii Krajowej (AK): najpierw w Pułku im. Bolesława Chrobrego (utworzonym przez wileńskie środowisko Obozu Narodowo-Radykalnego), a od lutego 1942 w Dzielnicy C Garnizonu Wilno-Miasto. W nocy z 16 na 17 IX 1943 został aresztowany przez współpracującą z Niemcami policję litewską, jako jeden z przeszło 140 zakładników, po zamachu dokonanym przez AK na Mariana Padobę, agenta Gestapo, i osadzony w obozie koncentracyjnym w Parwejniszkach (Prowieniszkach) pod Kownem. Zwolniony 11 XI 1943 znów powrócił do swej parafii. Współdziałał z konspiracyjnymi organizacjami: Radą Opiekuńczą Harcerstwa Polskiego, Polskim Czerwonym Krzyżem, a w czerwcu 1944 wszedł w skład Tymczasowej Rady Inst. Oświaty i Wychowania w Wilnie. Na początku lipca, podczas walk AK z wojskami niemieckimi o Wilno (operacja «Ostra Brama»), sprawował posługę duszpasterską wśród żołnierzy i zorganizował wraz z samorządem Kolonii Wileńskiej szpital polowy.
Po zajęciu Wilna przez Armię Czerwoną zdecydował się S. pozostać w parafii. Dn. 31 XII 1944, podczas masowych aresztów, został przez władze radzieckie uwięziony w Wilnie, a 4 VIII 1945 przewieziony do łagru w Workucie. Powrócił we wrześniu 1946 i na nowo podjął pracę duszpasterską w Kolonii Wileńskiej. W styczniu 1949 został znów aresztowany i skazany tym razem na 25 lat pracy w obozie karnym. Karę odbywał w miejscowości Inta (Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka Komi). Pracował tam w administracji kopalni węgla, potajemnie sprawując opiekę religijną nad współwięźniami. Dn. 21 I 1951 doznał wylewu i zmarł w szpitalu obozowym. Pochowany został w Incie, nieopodal obozu; w r. 1955 na miejscu pochówku współtowarzysze obozowi ustawili krzyż z tablicą nagrobną.
S. był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami za udział w walce z okupantem niemieckim. Nadanie to zostało zweryfikowane w r. 1966 przez Komisję Weryfikacyjną ZBoWiD.
Bratem S-a był Stanisław (ur. 17 I 1896 w Pereświetowie – zm. 14 XI 1945 w Otwocku), który od ok. r. 1922 pracował jako asystent w Arch. Akt Dawnych w Warszawie, gdzie odnalazł i wydał „Listy Fryderyka Chopina do Jana Białobłockiego” (W. 1926). Jego badania umożliwiły odtworzenie genealogii francuskiej rodziny kompozytora. Jesienią 1927 wstąpił do seminarium duchownego w Pińsku, ale po kilku miesiącach zrezygnował i osiadł z rodzicami w Sokółce, przygotowując pracę doktorską pt. Powstanie na Litwie w r. 1830–31, z której fragment opublikował jako aneks do tomu pod red. Henryka Mościckiego „Powstanie 1831 roku na Litwie. Wspomnienia uczestników” (Wil. 1931). W r. 1930 wstąpił do benedyktynów; w r. 1937 złożył śluby zakonne w opactwie św. Andrzeja w Zevenkerken (Belgia) i otrzymał święcenia kapłańskie, po czym podjął pracę nad historią klasztorów benedyktyńskich na Litwie. Ciężko chory na gruźlicę, ostanie lata życia spędził u brata w Kolonii Wileńskiej i w sanatorium w Otwocku.
Drugi brat S-a, Kazimierz (ur. 4 III 1898 w Pereświetowie – zm. 31 VIII 1965 w Warszawie), do r. 1926 służył jako podporucznik w Szwadronie Przybocznym Prezydenta RP, walczył w stopniu rotmistrza w kampanii wrześniowej 1939 r. Wzięty do niewoli niemieckiej był osadzony kolejno w oflagu II C Woldenberg i VII A Murnau, następnie służył w II Korpusie we Włoszech. Do Polski powrócił w r. 1948.
Fot. S-a oraz jego rodziców ze zbiorów rodziny Nowickich z W. w Mater. Red PSB; – Jacewicz–Woś, Martyrologium duchowieństwa; Madała T., Polscy księża katoliccy w więzieniach i łagrach sowieckich od 1918 r., L. 1996; Catalogus ecclesiarum et cleri dioecesis Vilnensis pro anno Domini 1934, Vilnae 1934; toż za l. 1935–9, Vilnae 1935–9; – Dawidowicz A., Szpital powstańczy AK w Kolonii Wileńskiej w lipcu 1944, „Człowiek-Populacja-Środowisko” T. 6: 1989 nr 35 s. 86–9, 99 (fot.), 104, 111, 113, 117–18, 128; Klimašauskiene T., Kolonia Wileńska – Pavilnys, Studium Vilnense, Wil. 1995 vol. 6 nr 3 s. 35–6, 55 (fot. zbiorowa); Korab-Żebryk R., Biała księga w obronie Armii Krajowej na Wileńszczyźnie, L. 1991; tenże, Operacja wileńska AK, W. 1988; Krahel T., Archidiecezja wileńska, w: Życie religijne w Polsce pod okupacją 1939–1945, Red. Z. Zieliński, Kat. 1992; Non omnis moriar. Ksiądz Lucjan Pereświet-Sołtan (5 V 1906 – 21 I 1951), „Spotkania” nr 35 s. 138–50; Świetlikowski P., Wołało nas Wilno. Z dziejów Garnizonu Miejskiego Armii Krajowej Okręgu Wileńskiego, P. 1991; Tomaszewski L., Wileńszczyzna lat wojny i okupacji 1939–1945, W. 1999; Wilanowski C., Konspiracyjna działalność duchowieństwa katolickiego na Wileńszczyźnie w latach 1939–1944, W. 2000; – Surwiłło J., Rachunki nie zamknięte. Wileńskie ślady na drogach cierpień, Wil. 1992 s. 288; Wilno jako ognisko oświaty w latach próby (1939–1945), Oprac. E. Feliksiak, M. Skorko-Barańska, Białystok 1994 (szczególnie: M. Nowicki, Wspomnienie o księdzu Lucjanie Pereświet-Sołtanie, fot.); Zgorzelski C., Przywołane z pamięci, L. 1996; – Bibliogr. dot. braci S-a: Hoesick F., Chopin. Życie i twórczość, W. 1967 I; Sczaniecki P., Benedyktyni polscy. Zbiór szkiców i opowiadań, Tyniec 1989 s. 364–72, 377, 403; – Konarski K., Dalekie a bliskie. Wspomnienia szczęśliwego człowieka, Wr. 1965; – Informacje Michała Sołtana z W., syna Kazimierza, oraz Biura Kadr i Odznaczeń Kancelarii Prezydenta RP.
Andrzej A. Zięba