INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Maciej z Wąsoszy h. Pałuka     

Maciej z Wąsoszy h. Pałuka  

 
 
Biogram został opublikowany w 1974 r. w XIX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Maciej z Wąsoszy h. Pałuka (zm. 1423/24), wojewoda kaliski. Ur. zapewne ok. 1360 r., stryjem jego był wpływowy woj. kaliski Sędziwój z Szubina. Karierę rozpoczął M. u boku Sędziwoja; z jego zapewne protekcji, a niewiadomej nominacji, został w r. 1383/4 po śmierci Mikołaja Doliwy podkomorzym kaliskim. W r. 1384 towarzyszył stryjowi z innymi młodymi rycerzami w poselstwie do królowej Elżbiety węgierskiej, w sprawie jak najszybszego przysłania do Polski królewny Jadwigi. Po nagłym odjeździe Sędziwoja M., wraz z towarzyszami, został uwięziony w Zadarze; jego uwolnienie obiecywał jeszcze w t. r. Zygmunt Luksemburski (zięć Elżbiety) na zjeździe w Lubowli, Sędziwój jeździł w sprawie więźniów na Węgry. W następnych latach M. występował niekiedy w wielkopolskich sądach ziemskich, towarzyszył zapewne swemu możnemu stryjowi: w r. 1403 poręczał za niego z okazji sprzedaży domu w Krakowie, wiosną 1404 występował wobec króla w imieniu sparaliżowanego Sędziwoja. Protekcji stryja zawdzięczał też zapewne intratny urząd sędziego ziemskiego kaliskiego, który objął latem 1400. Po śmierci Sędziwoja z Szubina został w początku lipca 1406 jego następcą na woj. kaliskim.
Od pierwszych lat XV w. M. zaangażowany był w politykę krzyżacką Jagiełły. Wraz z grupą panów wielkopolskich, przede wszystkim Mikołajem Czarnkowskim, Sędziwojem i potem Dobrogostem Szamotulskimi, Sędziwojem z Ostroroga, brał czynny udział w staraniach o pozyskanie przez Polskę Nowej Marchii, odstąpionej w r. 1402 przez Luksemburgów Krzyżakom i działał w sprawie wykupu Drezdenka od rodziny v. der Osten. Po zjeździe łęczyckim 1409 r., towarzyszył 22 VII t. r., wraz z kasztelanem nakielskim Wincentym z Granowa, arcybpowi Mikołajowi Kurowskiemu w poselstwie do wielkiego mistrza w Malborku, przedkładając 1 VIII t. r. postulaty królewskie i deklarując poparcie Polski dla Litwy w sprawie Żmudzi. O udziale M-a w kampanii 1409 r. brak wiadomości. W r. n. był starostą nakielskim; przed bitwą grunwaldzką w lipcu t. r. stał w Krajnie na czele pospolitego ruszenia z północnej Wielkopolski oraz sił zaciężnych, obliczanych przez stronę krzyżacką na 2 300 jezdnych, rozlokowanych w Nakle, Łobżenicy i Wieleniu. Dn. 13 VII 1410 wkroczył na Pomorze Gdańskie, wojska jego zostały jednak rozbite i częściowo wzięte do niewoli przez oddziały krzyżackie pod dowództwem Michała Küchemeistra. Wg Długosza, M. sam jako pierwszy salwował się ucieczką z pola bitwy. O dalszych jego losach podczas wojny brak wiadomości; w grudniu 1410 bawił w Nakle i nie brał najpewniej udziału w rozmowach pokojowych przełomu 1410 i 1411 r. W r. 1411 gwarantował już, wraz z innymi dostojnikami, przestrzeganie postanowień pokoju toruńskiego z Krzyżakami, W r. 1412 należał do grupy dygnitarzy wielkopolskich pertraktujących z w. mistrzem w sprawie zastawu Nowej Marchii Polsce, a w lipcu 1413 posłował, wraz z sędzią poznańskim Mikołajem Czarnkowskim, do Malborka z wezwaniem, aby Zakon dotrzymywał warunków pokoju toruńskiego, oraz żądaniem wynagrodzenia strat poniesionych przez kupców polskich napadniętych przez Krzyżaków. W t. r. sygnował akt unii horodelskiej. Przed wojną krzyżacką 1414 r. uczestniczył w kwietniu t. r. w zjeździe króla z w. mistrzem w Grabinach, potem wziął udział w kampanii wojennej, działając m. in. przy oblężeniu Brodnicy. Przywiesił też swą pieczęć do aktu rozejmu brodnickiego z Zakonem, zawartego 7 X 1414, gwarantował potem jego przedłużenie ustalane w Inowrocławiu 25 V 1416 i w Brześciu 26 IV 1418. W lipcu 1417 uczestniczył w spotkaniu z przedstawicielami Zakonu w Solcu Kujawskim. W kwietniu 1419 posłował ponownie, z innymi panami kor., do w. mistrza, a następnie wziął udział w przygotowaniach i wyprawie antykrzyżackiej 1419 r.; podczas wyprawy w połowie lipca poświadczał akt przymierza Polski z królem trzech państw skandynawskich Erykiem pomorskim. W początkach 1423 r. gwarantował dotrzymanie pokoju mełneńskiego z Krzyżakami. Dn. 15 X 1423 uczestniczył w wiecu sądowym w Kaliszu; na zjeździe warckim t. r. został wyznaczony, a potem zatwierdzony przez króla, w skład komisji mającej odebrać od Krzyżaków zamek drahimski i przeprowadzić limitację granicy pomiędzy Wielkopolską a Nową Marchią.
M. posiadał rodzinną wieś Wąsosz na Pałukach (w par. Słupy w pow. kcyńskim), z której się pisał. Po stryju przeszła na niego wieś Czerniejewo, stanowiąca od połowy XIV w. czasowe uposażenie wojewodów kaliskich; jeszcze w r. 1437 miał ją syn M-a. Synowi też przekazał M. najpewniej posiadaną już w r. 1404 tenutę ujską (Ujście nad Notecią), od której zwany bywał także Ujskim. Bliżej nie znane dochody czerpał ponadto z należących do jego urzędu ceł kaliskich. Miał też zapis 100 grzywien na królewskiej wsi Rusowo. M. zmarł przed 27 II 1424.
M-a przeżyła żona Krystyna. Jego synami byli najpewniej Maciej i Wojciech z Wąsoszy, żyjący jeszcze w r. 1438 w niedziale majątkowym. Pierwszy, zwany także Ujskim (od ojcowskiej tenuty) lub Czarnkowskim, żonaty był (przed r. 1440) z Katarzyną Czarnkowską, zapewne córką lub siostrą podkomorzego poznańskiego Jana. Wniosła ona mężowi wziętą w posagu 1/4 Czarnkowa z przynaleźnościami, m. in. cłem wodnym i ziemnym w Czarnkowie (co do których w r. 1446 godziła się ze swą siostrą Heleną, żoną stolnika kaliskiego Zygmunta z Margonina). Maciej junior, wg Długosza, brał w r. 1428 udział w wyprawie księcia Witolda na Nowogród Wielki; zmarł ok. r. 1446–8, pozostawiając córkę Krystynę, zwaną Czarnkowską.

Gąsiorowski A., Urzędnicy wielkopolscy 1385–1500. Spisy, P. 1968; Semkowicz W., Ród Pałuków, Rozpr. AU Wydz. Hist.-Filoz., Kr. 1907 XLIX 220, 226–7; – Biskup M., Z badań nad „wielką wojną” z zakonem krzyżackim, „Kwart. Hist.” R. 66: 1959 s. 683; Fenrych W., Zabiegi Polski o nabycie Nowej Marchii w latach 1402–1411, w: Opuscula Casimiro Tymieniecki septuagenario dedicata, P. 1959 s. 37–58; Gąsiorowski A., Urzędnicy zarządu lokalnego w późnośredniowiecznej Wielkopolsce, P. 1970; Kuczyński S. M., Wielka wojna z zakonem krzyżackim w latach 1409–1411, W. 1960; Pałucki W., Studia nad uposażeniem urzędników ziemskich w Koronie do schyłku XVI wieku, W. 1962 s. 201–4; – Acta capitulorum, I–II; Akta Unii; Arch. Kom. Hist. AU, III; Die ältesten grosspolnischen Grodbücher, Wyd. J. Lekszycki, Leipzig 1887–9 I–II; Cod. epist. saec. XV, I 44, III 42; Cod. epist. Vitoldi; Cod. Pol., II nr 345; Cod. Univ. Crac., I nr 28; Długosz, Opera, XII, XIII; Dokument strony polsko-litewskiej traktatu przymierza z państwami unii kalmarskiej z 1419 r., wyd. Z. Nowak, „Zap. Hist.” (Tor.) T. 36: 1971 z. 3; Kod. Litwy, s. 309; Księga ziemska poznańska, Wyd. K. Kaczmarczyk i K. Rzyski, P. 1960; Lites, II 460; Mon. Pol. Hist., II 753; Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198–1525, Hrsg. v. E. Joachim, W. Hubatsch, Göttingen 1948–50 I–II; Repertorium der im Kgln. Staatsarchive in Königsberg i. Pr. befindlichen Urkunden zur Geschichte der Neumark, Hrsg. v. E. Joachim, P. Niessen, Landsberg a. W. 1895 nr 172; Die Staatsverträge d. Deutschen Ordens in Preussen im 15. Jh., Hrsg. v. E. Weise, Königsberg 1939 I nr 40, 41, 105, 129; – AGAD: dok. perg. 422; Arch. Państw. w P.: Księgi Poznań Ziem. 8 k. 38, Ziem. 14 k. 62, Ziem. 15 k. 212v., Ziem. 16 k. 182v., Grodz. 1 k. 12v., 90v., 105, 125, Grodz. 2 k. 18v.
Antoni Gąsiorowski

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.