Murinius (Murzyński) Marcin (2. poł. XVI w.), kaznodzieja protestancki, autor pieśni kościelnych, historyk Prus. Pochodził ze Lwowa, a jako dominikanin przebywał do r. 1573 w klasztorze Św. Mikołaja w Toruniu. Dn. 31 X 1573 porzucił klasztor, przeszedł na luteranizm i w czasie zapustów w r. 1574 ożenił się. Wkrótce potem, 22 XI 1574, został powołany na kaznodzieję polskiego przy kościele Św. Jakuba na Nowym Mieście w Toruniu. Wygłaszane przez niego kazania propagowały zasady wyznania luterańskiego, ostro atakowały katolicyzm, a ponadto odznaczały się piękną polszczyzną i dobrym opanowaniem reguł retoryki. Zamierzano je nawet wydać drukiem, lecz projekt ten nie został zrealizowany. W r. 1575 M. brał udział w redagowaniu polskiej agendy protestanckiej opartej na wzorach z Wittenbergi, Norymbergi, Wrocławia i Meklemburgii, współpracując w tym zakresie z Zygmuntem Schwabe, Abrahamem ze Zbąszynia i Janem Wenzelem. Była ona używana w Prusach Królewskich, lecz nie opublikowano jej drukiem. Ponadto podczas pobytu w Toruniu zajmował się M. układaniem polskich pieśni religijnych.
Pod koniec 1576 r. otrzymał M. od woj. poznańskiego Stanisława Górki, protektora luteranów wielkopolskich, zaproszenie do pracy w Wielkopolsce. Oferta ta została przyjęta i po wymianie korespondencji z Górką oraz radą miejską w Toruniu M. odszedł z Torunia. Od tego momentu aż do r. 1585 miejsce pobytu M-a nie jest znane. Wiadomo tylko, że w tym czasie pracował on nad historią Prus. Korzystając z drukowanych kronik Jana Daubmanna i Macieja Stryjkowskiego oraz z innych współczesnych źródeł, napisał M. zwięzły zarys dziejów Prus od czasów bajecznych aż do r. 1582. Ta niewielka książeczka, licząca 89 kart w formacie «quarto», została opublikowana drukiem w Toruniu w r. 1582 pt. Kronika mistrzów pruskich. W pracy tej, napisanej piękną polszczyzną, autor mocno akcentował swoje propolskie stanowisko i podkreślał historyczne prawa Polski do władztwa nad całym Pomorzem. Toruńska edycja Kroniki mistrzów pruskich miała dwa warianty wydawnicze. Pierwszy dedykowany był Radzie Miejskiej Torunia i jej kilku wybitnym reprezentantom, m. in. Marcinowi Mochingerowi i Janowi Strobandowi. Drugi wariant adresował autor do Jakuba i Jędrzeja z Krotoszyna Krotoskich, wojewodziców inowrocławskich. Kronika mistrzów pruskich spotkała się z dużym zainteresowaniem odbiorców i już w r. 1606 drukarz krakowski Szymon Kempini wznowił ją w nieco poszerzonej formie, doprowadzając relację historyczną do śmierci Stefana Batorego w r. 1586. Następnie w r. 1712 ukazała się ona drukiem w Poznaniu, znacznie rozbudowana, w nowym opracowaniu Mikołaja Chwałkowskiego. W XIX w. wznawiał ją dwukrotnie Kazimierz Władysław Wójcicki w l. 1844 i 1854.
W r. 1585 pełnił M. obowiązki kaznodziei w Lewartowie, gdzie oprócz zboru kalwińskiego istniał dość silny ośrodek luterański. Do Małopolski trafił M., być może, dzięki Stanisławowi Górce, który miał posiadłości w woj. lubelskim (Szczebrzeszyn). Opracował M. wówczas pierwsze w języku polskim konkordancje biblijne. Książka ta ukazała się drukiem w Krakowie w r. 1585 pt. Inwentarz pewny dla snadnego nalezienia miejsc pisma świętego o celniejszych artykułach wiary, naukach człowiekowi chrześcijańskiemu potrzebnych, wedle obiecadła zebrany. Tę pracę dedykował Mikołajowi Firlejowi z Dąbrowicy, kasztelanowi rawskiemu, jednemu z protektorów kalwinizmu małopolskiego. Konkordancje biblijne w opracowaniu M-a zostały wciągnięte w r. 1604 na indeks książek zakazanych przez Kościół katolicki. Po r. 1585 brak informacji o życiu i działaności. M-a.
Estreicher; Nowy Korbut, II 548 (jako Murzyński); Jocher A., Obraz bibliograficzno-historyczny literatury…, Wil. 1857 III 391; Kolbuszewski K., Przegląd prac z zakresu dziejów reformacji w Polsce, „Pam. Liter.” R. 25: 1928 s. 496–7; Rhesa L., … Nachrichten von allen… in Westpreussen Predigern, Königsberg 1834 s. 257; Zerneke J. H., Summarischer Entwurff des Geehrten und Gelehrten Thorns, Tor. 1712 s. 51; – Glemma T., Stosunki kościelne w Toruniu w stuleciu XVI i XVII, „Roczn. Tow. Nauk. w Tor.” R. 42: 1934 s. 69, 79, 97, 184; Sehling E., Die evangelischen Kirchenordnungen des XVI. Jahrhunderts, Leipzig 1911 IV 227, 233; Tync S., Dwa polskie kazania protestanckie Marcina Murzyńskiego (Muriniusa), „Zap. Tow. Nauk. w Tor.” T. 7: 1927 nr 5 s. 150–6; – Zerneke J. H., Historiae Thoruniensis naufragae tabulae, Tor. 1711 s. 124; – Arch. Państw. w Tor.: X. 4 nr 72 (list M-a), X. 23 (kazania M-a).
Zbigniew Nowak