INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Marcin Szarski     

Marcin Szarski  

 
 
1868-04-10 - 1941-12-16
Biogram został opublikowany w latach 2010-2011 w XLVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Szarski (do r. 1893 Feintuch) Marcin (1868–1941), działacz gospodarczy, ekonomista, senator Rzeczypospolitej Polskiej.

Ur. 10 IV w Krakowie w zasymilowanej rodzinie żydowskiej, był synem Stanisława Samuela (zob., tu informacje o rodzeństwie) i Józefy Rosenzweig, bratem Henryka (zob.), szwagrem Władysława Klugera (zob.) i Kazimierza Pochwalskiego (zob.).

Od r. 1876 uczył się S. w krakowskim Gimnazjum św. Anny; wraz z m.in. Julianem Dunajewskim, Władysławem Leopoldem Jaworskim, Aleksandrem Rosnerem i Feliksem Szlachtowskim wydawał tam hektografowany tygodnik literacki. W r. 1883 przeniósł się do nowo otwartego III Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego i w r. 1884 zdał tam z wyróżnieniem maturę. T.r. rozpoczął studia na Wydz. Prawa UJ; wstąpił do Czytelni Akademickiej i w r. akad. 1886/7 był jej sekretarzem. Opublikował artykuł O woźnych sądowych w Wielkopolsce w XIV i początkach XV wieku („Pamiętnik słuchaczy Uniwersytetu Jagiellońskiego”, Kr. 1887, odb. Kr. 1887). W l. 1886–8 zdał państw. egzaminy prawnicze i 3 IV 1889 otrzymał na UJ stopień doktora praw.

Od maja 1889 pracował S. w Wiedniu jako urzędnik w Dolno-Austriackiej Prokuratorii Skarbu. Od r. 1893 był tam zatrudniony w Min. Skarbu, początkowo w sekcji budżetowej, a następnie kredytowej; w różnych okresach pracował także w departamentach: walutowym, bankowym, giełdowym i Banku Austro-Węgierskiego. Współpracował z krakowskim dziennikiem „Czas” (od r. 1894), w którym ogłaszał artykuły o tematyce gospodarczej, a w wydawanych przez Min. Skarbu „Tabellen zur Währungs-Statistik” publikował rozprawy o systemie monetarnym i reformach walutowych w Meksyku, Japonii, Chinach, Rosji i Indiach. Napisał ponadto artykuły: Przyszła międzynarodowa konferencja monetarna („Przegl. Prawa i Admin.” R. 20: 1895 nr 7), Kurs dewiz i przypływ złota (tamże R. 21: 1896 nr 11), Das Volksgeld („Das Vaterland” R. 38: 1897 nr 13–14, anonimowo), Über die Creditorganisation Galiziens („Mitteilungen des Finanz-Ministeriums” R. 3: 1897 z. 3, anonimowo), Ceny zboża i wartość pieniędzy („Ruch Społ.” R. 1: 1898 nr 5), Die Gründe des Preisfalles der Waren („Mitteilungen des Finanz-Ministeriums” R. 5: 1899 z. 3) i Zum Abschlusse der Währungsreform („Fremden-Bl.” R. 57: 1903 nr 90). Był komisarzem rządowym w wiedeńskich bankach: Wiener Bank Verein, Union Bank i Credit-Institut, a w l. 1900–8 zastępcą komisarza rządowego na wiedeńskiej giełdzie. Wchodził w skład rządowej komisji ds. regulacji Dunaju oraz był referentem komisji ds. stowarzyszeń przy Min. Sprawiedliwości. W r. 1908 kierował w Min. Skarbu referatem finansowo-kredytowym dla komunikacji. Dzięki staraniom ministra skarbu Leona Bilińskiego został w r. 1910 dyrektorem naczelnym utworzonego wtedy Banku Przemysłowego dla Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim; w związku z tą nominacją przeprowadził się do Lwowa. T.r. otrzymał tytuł radcy dworu. Dn. 2 X 1918 cesarz Karol I nadał mu dziedziczny tytuł barona.

W Polsce niepodległej pozostał S. na stanowisku dyrektora banku, przemianowanego na Polski Bank Przemysłowy S.A. Ogłosił broszury: Uwagi o polityce bankowej (Lw. 1918) i Waluta polska (Kr. 1919). W październiku 1919 bezskutecznie starał się o habilitację na Wydz. Prawa UJ. Kontynuując działalność gospodarczą, został w r. 1920 wiceprezesem Związku Banków Polskich i jednocześnie prezesem jego małopolskiego oddziału we Lwowie. Prawdopodobnie wtedy objął prezesurę Giełdy Towarowej i Pieniężnej oraz Francusko-Polskiej Izby Handlowej, wszedł do Międzynarodowej Izby Handlowej, a także do zarządów Polskiego Banku Kresowego S.A. i Banku Przemysłowego Warszawskiego S.A. (zasiadał w nim do jego likwidacji 1 V 1927). Był wiceprezesem Śląskiego Banku Przemysłowego w Bielsku, a w l. 1921–4 także Syndykatu Przekazowego Banków Polskich. Należał do powołanego w r. 1921 Tow. Ekonomicznego w Krakowie. Dn. 27 II t.r. został członkiem Polskiego Tow. Ekonomicznego we Lwowie; kierował odtąd jego Sekcją Finansową, a w l. 1922–5 był jego przewodniczącym. W r. 1922 był prezesem Zakładów Górniczych w Sierszy S.A. (pow. chrzanowski), Polskich Fabryk Maszyn i Wagonów L. Zieleniewski w Krakowie, Lwowie i Sanoku, Lwowskiego Tow. Akcyjnego Browarów, Akcyjnego Tow. Elektrycznego we Lwowie i Spółki Akcyjnej Przemysłu Elektrycznego w Czechowicach (pow. bielski), a także wiceprezesem Akcyjnej Spółki Kartograficznej i Wydawniczej «Atlas» we Lwowie oraz Spółki Akcyjnej Elektrowni Okręgowych w Krakowie.

Od r. 1920 współpracował S. z założonym i redagowanym przez Stanisława Strońskiego warszawskim dziennikiem „Rzeczpospolita”. W rezultacie wstąpił do kierowanego przez Strońskiego konserwatywnego Narodowo-Chrześcijańskiego Stronnictwa Ludowego i w wyborach do Senatu 12 XI 1922 otrzymał mandat z listy państw. bloku wyborczego Chrześcijański Związek Jedności Narodowej. W Senacie należał do Klubu Chrześcijańsko-Narodowego i został członkiem Komisji Skarbowo-Budżetowej; był sprawozdawcą generalnym preliminarzy budżetowych. Przetłumaczył pierwszą część książki Argentariusa (właśc. A. Lansburgh) opublikowanej pt. „O pieniądzu” (Lw. 1923). W marcu 1924 przeszedł do Stronnictwa Chrześcijańsko-Narodowego, a w czerwcu t.r. został członkiem zarządu tej partii. Współpracował z kontynuacją „Rzeczpospolitej”, redagowaną od października przez Strońskiego „Warszawianką”.

W trakcie zamachu stanu Józefa Piłsudskiego, S. uczestniczył 14 V 1926 w naradzie przywódców Stronnictwa Chrześcijańsko-Narodowego w majątku Witolda Czartoryskiego w Pełkiniach (pow. jarosławski); razem z zebranymi poparł rząd Wincentego Witosa. W l. 1926–30 był członkiem Rady Finansowej przy Min. Skarbu. Wybrany 6 V 1927 na prezesa Związku Banków w Polsce, opowiadał się za zaciąganiem pożyczek zagranicznych w celu naprawy finansów państwa oraz dokapitalizowaniem banków polskich przez banki zagraniczne. Wpisany w styczniu 1928 na listę wyborczą BBWR, w wyborach do Senatu 11 III t.r. zdobył mandat z okręgu stanisławowskiego. Wszedł do Koła Gospodarczego Posłów i Senatorów BBWR i z ramienia Komisji Skarbowo-Budżetowej był ponownie sprawozdawcą generalnym preliminarzy budżetowych. Od 23 V sprawował we Lwowie godność konsula honorowego Belgii. Opublikował w tym czasie artykuły Bankowość polska („Przemysł i handel 1918–1928”, W. 1928 I, odb. W. 1928) oraz wspomnieniowy Z młodych lat W. L. Jaworskiego („Wł. L. Jaworskiego życie i działalność”, Kr. 1931). Od r. 1929 był prezesem Izby Przemysłowo-Handlowej we Lwowie. W przeprowadzonych 23 XI 1930 wyborach do Senatu otrzymał ponownie mandat w okręgu stanisławowskim z listy BBWR, po czym kontynuował pracę parlamentarną, utrzymując dotychczasowe członkostwo i pełniąc te same funkcje. W związku z kłopotami finansowymi Polskiego Banku Przemysłowego zrezygnował w r. 1931 z funkcji prezesa Związku Banków w Polsce. W l. 1933–6 był członkiem Sądu Kartelowego, a na Wydz. Prawa UJK wykładał światową organizację obrotu pieniężnego i kredytu. W wyborach do Senatu we wrześniu 1935 już nie uczestniczył. W listopadzie 1937 w liście do rektora UJK Stanisława Kulczyńskiego potępił antyżydowskie rozruchy na uczelni.

Po wkroczeniu 22 IX 1939 do Lwowa Armii Czerwonej, S., korzystając z belgijskiego paszportu dyplomatycznego, przedostał się przez Odessę do Stambułu. Następnie osiadł w Palestynie. Zmarł 16 XII 1941 w Tel Awiwie, został pochowany na cmentarzu w Jaffie. Był odznaczony austriackimi Krzyżem Rycerskim Franciszka Józefa (1901) i Orderem Żelaznej Korony V kl. oraz francuską Legią Honorową V kl. (1922).

W zawartym 24 IV 1897 w Wiedniu małżeństwie z Olgą Emilią Budwińską (1875–1955) miał S. synów: Kazimierza Witalisa (zob.) i Andrzeja Adama (1899–1972), prawnika, uczestnika obrony Lwowa (1918) i wojny polsko-sowieckiej (1920), sędziego Sądu Okręgowego w Warszawie, dyrektora Powszechnego Banku Związkowego tamże, w czasie drugiej wojny światowej majora Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i oficera Inteligent Service, po wojnie zamieszkałego w USA, żonatego najpierw z Zofią Pająk, a następnie z Ireną Horn.

 

Corpus Studiosorum Universitatis Iagiellonicae 1850/51–1917/18, Red. K. Stopka, Kr. 2006 (jako Feintuch); Estreicher w. XIX, VII; Kto był kim w Drugiej RP?, (fot.); Lenczewski, Genealogie, I; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?, I, II (dot. syna, Andrzeja); Mieses M., Z rodu żydowskiego, W. 1991; Morawski M., Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku, W. 1998 (fot.); Morawski W., Stobrawy W., Słownik banków polskich (przedruk z Gazety Bankowej), W. 1991; Mycielska D., Zawadzki J. M., Senatorowie – zamordowani, zaginieni, zmarli w latach II wojny światowej, W. 2009 (fot.); Peretiatkowicz, Współcz. Enc. Życia Polit.; Przewodnik praktyczny po Sejmie i Senacie Rzeczypospolitej Polskiej, Oprac. A. Bełcikowska, W. 1925 s. 103, 110, 114; Słown. pol. tow. nauk., II cz. 2; – Adamczewski J., Krakowskie rody, Kr. 1994; Gałka B., Konserwatyści w Polsce lat 1935–1939, Tor. 2006; Landau Z., Polskie zagraniczne pożyczki państwowe 1918–1926, W. 1961; Macyra R., Prasowe echa reformy Władysława Grabskiego i Leszka Balcerowicza, w: Od Grabskiego do Balcerowicza. Systemy pieniężne w gospodarce polskiej, P. 1997 s. 180; Manteuffel M., Bankowość w Polsce, W. 1930 s. 61; Mich W., Ideologia polskiego ziemiaństwa 1918–1939, L. 2000; Morawski W., Bankowość prywatna w II Rzeczypospolitej, W. 1996; tenże, Od marki do złotego, W. 2008; Pajestka J., Pięćdziesięciolecie stowarzyszeń ekonomistów w Polsce, „Ekonomista” 1969 nr 1 s. 29; Podolska-Meducka A., Polskie ustawodawstwo kartelowe w latach 1918–1939, W. 2003; Purchla J., Z dziejów mieszczaństwa krakowskiego w XIX i XX wieku, „Znak” R. 37: 1985 nr 9–10 s. 117; Taylor E., Inflacja polska, P. 1926; Wątor A., Chrześcijańsko-narodowi. Z dziejów nurtu politycznego do 1928 roku, Szczecin 1999; Władyka W., Działalność polityczna polskich stronnictw konserwatywnych w latach 1926–1935, Wr. 1977; – Biliński L., Wspomnienia i dokumenty, W. 1924 I–II; Chajes W., Semper fidelis. Pamiętnik Polaka wyznania mojżeszowego z lat 1926–1939, Kr. 1997; Dobrowolski S. W., Memuary pacyfisty, Kr. 1989; Ivánka A., Wspomnienia skarbowca 1927–1945, W. 1964; Małopolskie Spółki Akcyjne. Księga Informacyjno-Adresowa, Oprac. B. Joseferat, T. Rzepecki, Kr. 1922; Materiały do historii Klubów Demokratycznych i Stronnictwa Demokratycznego w latach 1937–1939, Oprac. L. Chajn, W. 1964 cz. 1; Młynarski F., Wspomnienia, W. 1971; Rocznik służby zagranicznej RP wg stanu na 1 IV 1935, W. 1935 s. 256; Rzepeccy, Sejm i Senat 1922–7, s. 456, 537–8; Rzepeccy, Sejm i Senat 1928–33, s. 176, 208, 238; Sprawozdania dyrektora Gimnazjum Nowodworskiego czyli św. Anny w Krakowie za l. 1880–83, Kr. 1880–3; Sprawozdania Izby Przemysłowo-Handlowej we Lwowie 1928–1937, Lw. 1930–8; Sprawozdania z czynności Zarządu „Czytelni Akademickiej” w Krakowie za l. 1884–8, Kr. 1885–8; Świtalski K., Diariusz 1919–1935, W. 1992; Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie. Skład Uniwersytetu w r. akad. 1933/34 i 1934/35, Lw. 1934; toż, w r. akad. 1935/36, Lw. 1935; – „Roczn. Polit. i Gosp.” 1937 s. 476; – Arch. UJ: sygn. WP II 138.

Tomasz Latos

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Kazimierz Witalis Szarski

1904-01-09 - 1960-01-18 zoolog
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Wacław Berent

1873-09-28 - 1940-11-20
powieściopisarz
 

Bolesław Bogdan Piasecki

1915-02-18 - 1979-01-01
prawnik
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.